پيش از اين، اردوغان توفاني از انتقادات نسبت به بانك مركزي و نرخ بهره بالا به راه انداخته بود. او ديدگاه عجيب و غيرعلمي خود را بارها اين‌گونه توصيف كرده: «نرخ بهره بالا دليل گراني و تورم 2رقمي در تركيه است.» بانك سرزمين آناتولي با افزايش نرخ بهره شبانه (استقراض نقدينگي بين بانكي) از 12.75 درصد به 13.5 درصد، درس استقلال نهاد پولي را به اردوغان آموزش داد.
بانك مركزي تركيه براي اولين بار در سال‌جاري ميلادي يك گام انقباضي برداشت. نرخ بهره شبانه (بين‌بانكي) از 12.75 درصد به 13.5 درصد افزايش يافت. با اينكه اردوغان سياست‌گذاران پولي را از رشد نرخ بهره منع كرده بود، اما بانك مركزي تركيه تصميم خود را براي كنترل تورم و نجات لير به اجرا درآورد. به اين ترتيب، راند جديد مبارزه اردوغان و بانك مركزي با غلبه سياست‌گذاران پولي به پايان رسيد. البته يك پرسش مهم در اين رابطه وجود دارد؛ اجبار يا رضايت منجر به سكوت اردوغان در برابر عمليات انقباضي بانك مركزي شد؟ يك رويكرد به اعلام انتخابات زودهنگام رياست‌جمهوري و پارلماني تاكيد دارد. اردوغان در اين حالت نرمش بيشتري براي پيروزي در انتخابات از خود بروز مي‌دهد. رويكرد ديگر، بحران ارزي با سقوط لير به كف تاريخي، تداوم وجود تورم 2 رقمي، رشد بدهي‌ها و افزايش كسري حساب جاري را عوامل سكوت اردوغان معرفي مي‌كند.
** اردوغان دشمن رشد نرخ بهره!
هشدارها و توصيه‌هاي نهادهاي پولي‌بانكي بين‌المللي خطاب به تركيه با واكنش‌هاي تند مقامات ترك همراه مي‌شد. «جميل ارتم»، مشاور ارشد اقتصادي اردوغان، رويكرد رايجي را كه از كاهش تورم، افزايش نرخ بهره و كنترل مخارج حمايت مي‌كند، يك «تئوري شكست‌خورده» خطاب كرد كه فقط پيرمردها از آن استفاده مي‌كنند. ارتم برنامه اقتصادي تركيه را با يك جمله عيان كرده بود: «ما دقيقا عكس اين رويكرد را دنبال خواهيم كرد.» رجب طيب اردوغان كه به دخالت غيرمنطقي در امور بانك مركزي مشهور شده است، ظرف چند هفته گذشته باز هم فرمان پايين نگه داشتن نرخ بهره را خطاب به سياست‌گذاران پولي تكرار كرد.
اردوغان به يك قاعده عجيب و متضاد با علم اقتصاد اعتقاد دارد: «تورم دورقمي محصول رشد نرخ بهره از سوي بانك مركزي است!». تداوم رشد اقتصادي به هر قيمتي كه شده، استراتژي اردوغان تا زمان انتخابات نوامبر سال 2019 ميلادي محسوب مي‌شد. دليل تقاضاي او براي نرخ بهره پايين نيز به همين مساله مربوط مي‌شود؛ در‌حالي‌كه تورم 2 رقمي و كسري حساب جاري 7.1 ميليارد دلاري در ماه ژانويه كه در 12 ماه سال 2018 با بيش از 6 درصد توليد ناخالص داخلي برابري خواهد كرد، وضعيت نامتعادلي را براي تركيه ايجاد كرده‌اند.
تلاش اردوغان براي شنا كردن برخلاف جريان رودخانه منجر به رشد كسري حساب جاري آناتولي شده است. لير نيز ظرف يك ماه گذشته به كرات ركورد‌هاي تاريخي ضعيف خود را ارتقا بخشيده، تا آنجا كه نرخ برابري دلار به لير كم‌ارزش‌ترين نرخ تاريخي خود را در لبه مرز 4.2 تجربه كرد. لير در سال 2018 ميلادي بيش از 7 درصد از ارزش خود را در مقابل دلار آمريكا از دست داد. ريسك‌هاي اقتصادي در تركيه زماني كه اردوغان، دست بانك مركزي را از رشد نرخ بهره براي كنترل تضعيف لير و تورم كوتاه كرده بود، تشديد مي‌شد.
در طول مدت دخالت مستقيم اردوغان، كسري حساب جاري تركيه از 2.7 ميليارد دلار در ژانويه سال گذشته به 7.1 ميليارد دلار رسيد، تورم اواخر سال گذشته سقف 14 ساله را لمس كرد، لير ظرف يك سال اخير نزديك به 10 درصد تضعيف شده و تكيه بر تامين اعتبارات كوتاه‌مدت و كم‌تنوع ادامه دارد. تمام اين شرايط نگراني از بروز يك دوره ركود را افزايش داده بود تا اينكه زمان برگزاري انتخابات تغيير كرد. انتخابات زودهنگام رياست‌جمهوري و پارلماني در ماه ژوئن، به سود رئيس‌جمهوري اين كشور تمام شد؛ چراكه بروز بحران اقتصادي يا دوره ركود از سال 2019 ميلادي محتمل بود و در حالت جديد، خطر اقتصادي براي تمديد دوره رياست‌جمهوري اردوغان تا آخر بهار وجود نخواهد داشت. شايد خيال راحت‌شده اردوغان باعث شد بانك مركزي تركيه جسارت افزايش نرخ بهره را پيدا كند. نرخ بهره شبانه بين‌بانكي كه مدت‌ها در نرخ 12.75 درصدي باقي مانده بود، به 13.5 درصد صعود كرد.
*منبع: روزنامه دنياي اقتصاد؛ 1397،2،9
**گروه اطلاع رساني**1699**2002
سياست‌گذاران پولي در بانك مركزي تركيه پس از كشمكش‌هاي طولاني با رئيس‌جمهور اين كشور، حكم وي مبني‌بر پايين نگه داشتن نرخ بهره را مردود اعلام كردند.
