كمبود آب در قم؛ زنگ خطري بلندتر از هميشه

به گزارش ايرنا، آب به عنوان يكي از اصلي ترين منابع انرژي جهان محسوب مي شود كه نقش موثري در زيرساخت هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و حتي سياسي كشورها دارد.
كشور ايران به دليل قرار گرفتن در كمربند خشك نيمكره شمالي در چند دهه گذشته همواره با مساله كم آبي مواجه بوده و در سال هاي گذشته نيز به دليل رشد جمعيت، كاهش بارندگي و گرم شدن زمين، اين مشكل در حال تبديل شدن به بحران است.
كم آبي علاوه بر تاثير منفي در آب شرب مصرفي، بر كشاورزي و صنعت نيز تاثير مي گذارد و باعث كاهش توليد در عرصه هاي مختلف مي شود كه بايد اقدام هاي لازم براي صرفه جويي حداكثري از جمله جدا كردن آب شرب از آب مصرفي بهداشتي و اجراي طرح هاي آبياري نوين انجام شود.
كم آبي در قم به اندازه اي جدي است كه سيد مهدي صادقي استاندار قم در همايش روز ملي شوراهاي اسلامي خواستار تغيير نگرش در مصرف شد و تاكيد كرد: راهي جز صرفه جويي در مصرف آب نداريم و بايد در نگرش مصرف نسبت به اين نعمت الهي تغيير جدي ايجاد كرده و بر اساس علم روز فرهنگ سازي شود.
مساله كم آبي در استان قم كه در منطقه خشك و نيمه خشك كشور قرار گرفته، بيشتر احساس مي شود و به گفته مديركل هواشناسي اگر كاهش بارندگي و گرمايش زمين به همين صورت ادامه پيدا كند، قم تا سال 1404 جزو خشك ترين استان هاي كشور خواهد شد.

** قم به جزيره اي گرمايي تبديل شده است
يحيي زارع در گفت و گو با ايرنا، بارش هاي اخير را براي جبران كم آبي در قم موثر ندانست و گفت: بارش هاي يك ماه اخير به دليل نقطه اي و روان آب بودن، كمبود آب را در اين استان جبران نمي كند؛ اين بارش ها در نقطه اي جمع مي شود و قبل از اين كه به سفره هاي زيرزميني نفوذ كند تبخير مي شود.
وي اضافه كرد: اين بارش ها فقط آمار كمي را افزايش داده است و از لحاظ كيفي، كمبود آب ذخاير و سفره هاي زيرزميني را تقويت و جبران نمي كند.
ميزان بارش ها در قم از ابتداي سال زراعي جاري(اول مهرماه 96 تا هشتم ارديبهشت ماه) 123.1 ميلي متر بوده كه نسبت به مدت مشابه سال زراعي گذشته كه 171 ميلي متر بوده، 28 درصد كاهش يافته است. همچنين ميانگين بارش ها از ابتداي سال زراعي جاري تاكنون نيز در مقايسه با مدت مشابه دوره بلندمدت(ميانگين 30 سال گذشته) كه 141.6 ميلي متر بوده است، 13 درصد كاهش نشان مي دهد.
وي بيان كرد: با توجه به خشكسالي كه در 10 سال گذشته در كشور رخ داده، در حال حاضر شاخص قم از اين نظر، خشكسالي بسيار شديد است.
زارع گفت: اگر روند گرمايش زمين كه در 50 سال گذشته در دنيا اتفاق افتاده، به همين صورت پيش رود، علاوه بر گرم شدن هوا، وضعيت بارش ها نيز به صورت رگباري و نقطه اي خواهد بود و معمولا به صورت روان آب از دسترس خارج مي شود.
وي با اشاره به اين كه تغيير اقليم تبعات گرم شدن كره زمين است، اضافه كرد: گرم بودن و خشكسالي موجود در قم به دليل آلاينده هايي است كه بيش از حد توان اقليمي در اين استان وجود دارد.
بيش از 90 درصد صنايع قم در شعاع 20 كيلومتري و 50 درصد در ورودي هاي شهر قم قرار گرفته اند كه باعث عوارض زيست محيطي از جمله آلودگي هوا، پسماندها، پساب و فاضلاب مي شود.
2 هزار و 394 واحد صنعتي كوچك، متوسط و بزرگ در قم وجود دارد كه از اين تعداد 2 هزار و 256 واحد مربوط به صنايع كوچك، 75 واحد مربوط به صنايع متوسط و 63 واحد مربوط به صنايع بزرگ است.
قم داراي هفت شهرك صنعتي شكوهيه، الغدير، چاپ و نشر، سلفچگان، محمود آباد، ثامن الائمه (ع)، قنوات و فناوري اطلاعات و ارتباطات (I.C.T) و چهار ناحيه صنعتي خورآباد، دستجرد، سيرو و طغرود است.
مديركل هواشناسي قم ادامه داد: وجود اين تعداد صنايع آلاينده در قم، شهر را به جزيره گرمايي تبديل كرده و در صورتي كه اين روند ادامه داشته باشد وضعيت اين استان از لحاظ گرمايي و خشكسالي نامناسب تر خواهد شد.

** محصولات سازگار با اقليم قم كشت شود
استاندار قم در جشن برداشت گل محمدي گفت: كشاورزان و بهره برداران بخش كشاورزي در كشت خود از محصولات سازگار با اقليم اين استان استفاده كنند.
صادقي با اشاره به مساله كمبود منابع آبي استان، افزود: بايد با افزايش بهره وري و كاشت محصولات سازگار با اقليم قم، ضمن صرفه جويي در مصرف آب، ارزش افزوده لازم براي بخش كشاورزي ايجاد شود.
وي افزود: مجموعه جهاد كشاورزي بايد حمايت هاي لازم را از ارتقاي سيستم هاي كاشت و آبياري نوين و نيز راه اندازي صنايع تكميلي داشته باشد.
وي اضافه كرد: كارگروه ملي سازگاري با كم آبي در كشور و استان قم شكل گرفته و سياست هاي اين كارگروه بر اساس كار كارشناسي ابلاغ شده است و بايد نسبت به اجرايي شدن مصوبات كارگروه مشاركت و دقت لازم صورت گيرد.
صادقي با تقدير از كشاورزان قم در كاهش مصرف آب، گفت: تغيير الگوي كشت، آبياري تحت فشار، آبياري مكانيزه و مصرف بهينه از جمله طرح هايي است كه در قم اجرا شده و نتايج خوبي نيز داشته است.
وي تصريح كرد: استان قم در كم آبي جزو استان هاي مشكل دار است و حداقل 10 تا 15 سال ديگر دچار روند خشكسالي مي شود كه بايد اين مساله را در سال هاي پيش رو مديريت كنيم.

** نگاهمان به آب ملي باشد
نماينده قم در مجلس شوراي اسلامي نيز در همايش روز ملي شوراها گفت: مساله آب از چالش هاي پيش روي كشور به ويژه براي استان قم كه در اقليم خشك قرار گرفته، مي باشد.
احمد اميرآبادي فراهاني با اشاره به اين كه نگاهمان به آب بايد ملي باشد، اضافه كرد: نبايد روستايي براي آب شرب، كشاورزي و دامداري بهترين آب را داشته باشد و در مقابل چند روستاي ديگر حتي براي شرب هم آب نداشته باشند.
وي همچنين با بيان اين كه دولت براي عبور از مساله كم آبي برنامه هايي دارد، تصريح كرد: اگر همدلي و همراهي باشد اين مشكل را نيز پشت سر خواهيم گذاشت؛ مشكل آب و ريزگرد سخت تر از هشت سال جنگي كه همه دنيا مقابل ما ايستادند، نيست.

* آب قنات هاي استان قم 50 درصد كاهش داشته است
مديرعامل شركت آب منطقه اي قم در گفت و گو با ايرنا، افزود: آبدهي قنات هاي استان در آماربرداري سراسري سال آبي 90-89 به طور ميانگين 6.9 ليتر در ثانيه بود كه اين رقم در سال آبي 97-96 به 3.4 ليتر در ثانيه رسيد كه ميزان 50 درصدي كاهش آبدهي را نشان مي دهد.
احمد حاجي حسيني مسگر اضافه كرد: متوسط آبدهي چشمه هاي استان نيز در سال 90-89، چهار دهم ليتر در ثانيه بوده كه اين ميزان در سال آبي 97-96 به سه دهم ليتر در ثانيه رسيده و 25 درصد كاهش آبدهي داشته است.
بر اساس آخرين اطلاعات موجود، قم داراي يك هزار و 571 دهنه چشمه و 877 چشمه قنات مي باشد.

** بيشترين برداشت غيرمجاز آب از چاههاي مجاز است
مديرعامل شركت آب منطقه اي قم همچنين در جلسه شوراي گفت و گوي دولت و بخش خصوصي با بيان اين كه عمده برداشت غير مجاز آب از طريق چاه هاي مجاز اين استان صورت مي گيرد، گفت: به ازاي هر يك ساعت برداشت غيرمجاز از اين چاه ها، 130 هزار مترمكعب آب از سفره هاي زير زميني تخليه مي شود.
وي افزود: در سال هاي اخير طبق پروانه، چاه هاي كشاورزي استان بايد سه هزار ساعت كار مي كردند، اما هشت هزار ساعت كار كردند و به همين علت چاه هاي مجاز، بيشترين سهم بهره برداري غيرمجاز را دارد.
حاجي مسگر همچنين با اشاره به اين كه در حال حاضر يك هزار و 800 چاه غيرمجاز در استان وجود دارد كه سهم برداشت از آن ها حدود 25 ميليون متر مكعب است، گفت: بخشي از اين چاه ها را مسدود كرديم و آمار چاه هاي غير مجاز فعال به شدت در حال كاهش است.
وي با اشاره به وجود 2 هزار و 500 حلقه چاه متروكه در استان، گفت: براي پر كردن هر كدام از اين چاه ها بايد 30 ميليون ريال هزينه شود كه با توجه به شرايط اقتصادي دولت اين امر امكان پذير نيست.
وي با تاكيد بر ضرورت همكاري همه دستگاه ها براي رفع معضل چاه هاي غيرمجاز، افزود: طي چند ماه گذشته از طريق مسدود كردن چاه هاي غير مجاز 250 ميليون متر مكعب از برداشت آب جلوگيري كرديم.
حاجي حسيني با بيان اين كه از سال گذشته بنا به دستور استاندار بايد سياست پر كردن چاه هاي غيرمجاز را در پيش مي گرفتيم، افزود: فرايند قانوني پر كردن چاه هاي غيرمجاز زمان بر است و بيش از 2 سال به طول مي انجامد.
وي گفت: حجم كل مجاز برداشت از چاه هاي كشاورزي 300 ميليون متر مكعب است، در حالي كه حجم كل برداشت واقعي از چاه هاي كشاورزي به 466 ميليون مترمكعب رسيده است.
وي بيان داشت: تغييرات حجم آبخوان و كسري مخزن دشت هاي استان 147 ميليون متر مكعب است، ضمن اين كه حجم مجاز آب انتقالي از سرشاخه هاي دز حداكثر سالانه 144 ميليون مترمكعب مي باشد.
2 هزار حلقه چاه مجاز در استان قم داراي پروانه بهره برداري است كه تخليه آب سالانه از آنها 500 ميليون متر مكعب مي باشد؛ يك هزار حلقه از اين چاه ها در بخش كشاورزي و يك هزار حلقه چاه ديگر نيز در ساير بخش ها از جمله صنعت، خدمات و شرب مورد استفاده قرار مي گيرد.

** كاهش سه هزار هكتاري كشت يونجه در قم
رئيس سازمان جهاد كشاورزي قم نيز در جلسه كارگروه استاني سازگاري با كم آبي و شوراي حفاظت از منابع آب گفت: از سال 93 تاكنون حدود سه هزار هكتار سطح زير كشت يونجه به منظور مديريت منابع آبي در اين استان كاهش يافته است.
محمدرضا طلايي افزود: در حال حاضر هفت هزار و 826 هكتار يونجه در قم كشت مي شود كه اين آمار نسبت به سال هاي گذشته كاهش سطح زير كشت را نشان مي دهد.
وي اضافه كرد: از 2 سال گذشته در راستاي صرفه جويي در منابع آبي، گياهان دارويي از جمله گل محمدي و باغ هاي پسته را به خاطر نياز آبي كم كشت كرده ايم.
وي ادامه داد: در استان قم به زودي روش جديد آبياري در يكي از مزارع كشت يونجه اجرايي مي شود و تا 50 درصد مصرف آب كاهش مي يابد.
طلايي با اشاره به اين كه در 2 دشت شريف آباد و ساوه قم الگوي كشت يونجه اجرايي مي شود، گفت: در برنامه پنج ساله براي اين 2 دشت برنامه الگوي كشت طراحي شده است تا 60 درصد سيستم آبياري نوين را در اين مناطق اجرايي و 30 درصد از مصرف آب در كاشت يونجه كاهش دهيم.
رئيس سازمان جهاد كشاورزي قم بيان داشت: بايد زمين هاي زير كشت يونجه كه كم بازده هستند حذف شوند و يا سيستم هاي نوين آبياري را در آن وارد كرد تا منابع آبي مديريت شود.
وي خاطر نشان كرد: يونجه علوفه اي داراي حجم است كه واردات آن به كشور امكان پذير نيست و جابه جايي آن از استاني به استان ديگر نيز افزايش 15 درصدي قيمت را به همراه دارد، اين در حالي است كه استان قم به علت نياز دامي به يونجه نمي تواند كاشت آن را حذف كند.

** سيستم آبياري در 8000 هكتار اراضي كشاورزي نوين است
مدير آب و خاك و امور مهندسي سازمان جهاد كشاورزي قم نيز به ايرنا، گفت: بر اساس تعهدات سازماني سال گذشته چهار هزار و 300 هكتار از مزارع و باغ هاي استان به وسيله آبياري تحت فشار تغذيه شد و اين ميزان از سال 92 تاكنون به رقم هشت هزار هكتار مي رسد.
اسدالله مرتضوي بيان كرد: استان قم با مجموع كشت 105 هزار هكتار شامل 63 هزار هكتار كشت سبز، 20 هزار هكتار باغ و 43 هزار هكتار زراعت، در بخش باغ ها 175 ميليون متر مكعب و در بخش زراعت 170 ميليون متر مكعب، نياز خالص آبي دارد.
وي افزود: اگر طبق افق برنامه ششم و هفتم توسعه كشور تمام مزارع و باغ هاي قم به وسيله روش هاي نوين آبياري شود، مي توان ادعا كرد كه تمام بخش كشاورزي استان با 500 ميليون متر مكعب آب، آبياري خواهد شد.
وي با اشاره به اين كه اجراي سيستم آبياري نوين در زمين هاي كشاورزي باعث صرفه جويي 90 درصدي در راندمان آبياري مي شود، ادامه داد: در استان قم به دليل كيفيت پايين و شور بودن منابع آبي اين ميزان از راندمان حداكثر به 70 درصد مي رسد كه همين ميزان هم مي تواند نقش موثري در كاهش مصرف آب در بخش كشاورزي داشته باشد.
مرتضوي گفت: احيا و مرمت قنوات، احداث شبكه هاي آبياري و زهكشي، اجراي عمليات لوله گذاري، تسطيح اراضي كشاورزي و اجراي طرح پوشش انهار سنتي از جمله اقدام هايي است كه در سال هاي گذشته توسط سازمان جهاد كشاورزي استان قم براي بهينه سازي مصرف آب در بخش كشاورزي صورت گرفته است.

** سيستم آبياري 95 درصد از فضاي سبز قم نوين است
همچنين مديرعامل سازمان پارك ها و فضاي سبز شهري شهرداري قم در جلسه كارگروه استاني سازگاري با كم آبي و شوراي حفاظت از منابع آب گفت: 2 هزار و 168 هكتار فضاي سبز در اختيار شهرداري است كه سرانه كل فضاي سبز در قم به 21 متر به ازاي هر شهروند مي رسد كه بخش قابل توجهي از آن را پارك هاي جنگلي تشكيل داده اند.
پيام جواديان افزود: بيش از 2 سال است كه شهرداري قم در هيچ نقطه از شهر اقدام به كاشت چمن نكرده، در همين راستا بيش از 2 هزار هكتار نيز از مقدار چمن هاي فضاي سبز شهري در سال هاي گذشته كاسته شده است.
وي با بيان اين كه بيش از 400 گونه از گياهان متناسب با كم آبي و اقليم شهر قم در حال مطالعه است، گفت: بيش از 95 درصد از عرصه هاي فضاي سبز شهر قم به صورت آبياري تحت فشار مديريت مي شود.
جواديان اضافه كرد: 25 پيمانكار فضاي سبز و بيش از يك هزار كارگر در فضاهاي سبز مشغول به فعاليت هستند كه به ندرت آب پاشي توسط كارگران صورت مي گيرد.
وي با تاكيد بر اين كه برنامه ريزي شده تا طي 2 سال آينده از انشعاب آب شرب براي آبياري فضاي سبز استفاده نشود، گفت: در صورتي كه چاه ها و پساب هاي مورد نياز در اختيار شهرداري قم قرار بگيرد، ميزان استفاده از آبياري شرب به صفر خواهد رسيد.
/2085/ 1175