خروج ترامپ از برجام نقطه تاریك در روابط اروپا و آمریكا است

به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، در این گزارش آمده است: در 15 ژوئیه 2015 (24تیر1394)ایران با فرانسه، انگلیس، آلمان، اتحادیه اروپا، چین، آمریكا و روسیه به تفاهم جامعی برای حصول اطمینان ازصلح‌آمیز بودن برنامه اتمی تهران رسیدند. پس از تائید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اینكه ایران تعهد خود مبنی بر برچیدن(تأسیسات) اتمی را اجرا كرده است، این معاهده از روز 16 ژانویه 2016 (26دی94)اجرایی شد. به‌این‌ترتیب تمام تحریم‌های مرتبط با برنامه اتمی ایران از طرف سازمان ملل، آمریكا و اتحادیه اروپا لغو شد.
با روی كار آمدن ترامپ و تأكید مكرر او براینكه برجام یك «توافق بد» است، وی سرانجام در 8 ماه می سال جاری (18اردیبهشت97) اظهار داشت كه آمریكا از این معاهده خارج می‌شود. درنتیجه شركت‌های آمریكایی از معامله با ایران منع شدند. این موضوع فقط به شركت‌های آمریكایی محدود نشد چون شركت‌های غیر آمریكایی طرف معامله با ایران نیز از دسترسی به سیستم بانكی و مالی آمریكا به‌این‌ترتیب منع می‌شوند.
علاوه بر این شركت‌هایی كه خلاف این تحریم‌ها عمل كنند در معرض جریمه‌های سنگین از طرف آمریكا هستند.
اتحادیه اروپا، چین و روسیه همواره از اجرای كامل وبدون نقص برجام دفاع كرده‌اند. علاوه بر آن آژانس انرژی اتمی تاكنون بالغ‌بر 10 بار پایبندی ایران به تعهداتش را تائید كرده است. اكنون ایران به اتحادیه اروپا 60 روز مهلت داده است تا اطمینان حاصل كند تمام جوانب معاهده اتمی ازجمله بخش‌های اقتصادی و تجاری آن به‌درستی اجرا شود.
از سوی دیگر آمریكا تهدید كرده است كه شركت‌های طرف معامله با ایران را تحریم می‌كند. آمریكا در عین ‌حال نشانه‌هایی از علاقه‌مندی به یك «موافقت‌نامه تكمیلی» را نیز از خود بروز می‌دهد.

** انتقادهای آمریكا از برجام:
- نقصان بازرسی‌ها: آمریكا نظام بازرسی فعلی آژانس را كامل ندانسته و توقع دارد تمام تأسیسات ایران اعم از اتمی و غیر اتمی باید به روی بازرسان باز باشد.
- برنامه موشكی: آمریكا خواهان توقف برنامه موشك‌های بالستیك ایران است. در آغاز مذاكرات اتمی منتهی به برجام، در سال 2013 تلاش شد تا برنامه موشكی ایران نیز در این معاهده گنجانده شود، اما مخالفت ایران با این موضوع بسیار شدید بود. بنابراین در قطعنامه 2231 شورای امنیت در 20 ژوئیه 2015 تصویب شد كه ایران یك توقف 8 ساله در برنامه موشك‌های بالستیك خود كه توانایی حمل كلاهك اتمی دارند اعمال كند. آزمایش‌های موشكی ایران درسال 2016 ازسوی آمریكا به‌عنوان «نقض» برجام تلقی شد. آمریكا برنامه موشك‌های بالستیك ایران را تهدیدی برای منطقه و جهان می‌داند.
- بندهای «غروب»: در متن برجام مهلت زمانی برای برخی از محدودیت‌ها در نظر گرفته‌شده است كه پس از انقضای آن، ایران می‌تواند آن فعالیت‌ها را از سر بگیرد. به این موارد «بندهای غروب» گفته می‌شود. توقع می‌رود كه ایران كنوانسیون الحاقی را كه دسترسی‌های بیشتری به بازرسان می‌دهد، در سال 2023 در مجلس به تصویب برساند. دو سال پس‌ از آن، محدودیت‌های مربوط به فعالیت های غنی‌سازی و سانتریفیوژها برداشته خواهد شد. بااین‌حال رئیس‌جمهوری آمریكا خواهان آن شده است كه تمام بندهای غروب باید از متن معاهده حذف شوند.

** وضعیت منطقه‌ای
منتقدین برجام می‌گویند باز شدن دارایی‌های ایران، این امكان را به وجود آورد كه این كشور بتواند نفوذ خود را در سوریه و یمن و همچنین حمایت از حزب‌الله افزایش بدهد. آمریكا معتقد است كه ایران به «روح برجام» پایبند نبوده است. به‌تازگی بنیامین نتانیاهو گفت مداركی در اختیار دارد كه نشان می‌دهد ایران مفاد برجام را نقض كرده و ثابت می‌كند كه معاهده اتمی بی‌فایده بوده است.
فدریكا موگرینی از سوی دیگر گفت كه مدارك ارائه‌شده توسط نخست‌وزیر اسرائیل حاوی اطلاعات جدیدی نبوده و 'تعهد ایران به اجرای برجام را زیر سوال نمی‌برد'.

** پاسخ اروپا، چین و روسیه
كشورهای اروپایی امضاكننده برجام مراتب تأسف عمیق خود را از خروج آمریكا از این معاهده اعلام كرده و تصریح نموده‌اند كه نسبت به آن پایبند خواهند بود. چین و روسیه نیز 'حمایت خلل‌ناپذیر' خود از برجام را اعلام كردند.
از ژانویه 2018، كشورهای اروپایی سعی در متقاعد كردن آمریكا برای پیدا كردن راهی بودند كه ضمن برطرف كردن 'كاستی' های برجام، بتوان آن را حفظ كرد. این تلاش‌ها با اعلان روز 8 ما می دونالد ترامپ بی‌اثر شد. سه كشور اروپایی در بیانیه‌ای كه روز 8 می و همزمان با اعلام ترامپ برای خروج از برجام منتشر كردند، تصریح داشتند كه تمام موارد مورد اختلاف ازجمله برنامه موشك‌های بالستیك و 'رفتار بی‌ثبات كننده ایران در منطقه ' باید در آینده موردبررسی قرار گیرند. همچنین باید چارچوبی برای برنامه اتمی ایران بعد از سال 2025 در نظر گرفت.

** پاسخ ایران
به‌طور خلاصه، ایران برای باقی ماندن در برجام شروطی مقرر كرده است. ازجمله ضمانت اروپا برای ادامه تجارت نفتی با ایران، پیدا كردن راه‌حل‌هایی برای دور زدن تحریم‌های بانكی آمریكا، افزایش سرمایه‌گذاری اروپا در ایران و پرهیز از مذاكره در مورد موشك‌های بالستیك یا نفوذ ایران در منطقه.

** راه‌حل‌های اروپا
اروپا در این زمینه در قدم اول «قوانین مسدودكننده» مصوب 22 نوامبر 1996 خود را فعال خواهد كرد. این قوانین برای حمایت از شركت‌های اروپایی در برابر مقررات فرا‌مرزی سایر كشورها ازجمله آمریكا تصویب‌شده است. بااین‌حال اثرگذاری این قوانین در برابر تحریم‌های آمریكا مورد تردید است. به‌عنوان ‌مثال اگرچه این قانون می‌تواند خسارت شركت‌ها در صورت جریمه شدن از طرف آمریكا را جبران كند اما بانك‌هایی كه باایران همكاری می‌كنند همچنان از دسترسی به خدمات بانك‌های آمریكایی محروم خواهند بود.
علاوه بر آن شركت‌های اروپایی مجبور خواهند شد بین تجارت با ایران یا آمریكا یكی را انتخاب كنند. همچنین قوانین مسدودكننده، خیلی فایده‌ای برای شركت‌های چندملیتی كه تجارت گسترده‌ای با آمریكا دارند نخواهد داشت. راه‌حل‌های دیگری ازجمله تبادل بین بانك‌های مركزی اروپا با بانك مركزی ایران برای تبادلات مالی و سرشكن كردن ریسك بین بانك‌های خصوصی و بانك‌های مركزی پیشنهادشده است. ازجمله پیشنهادهای دیگر می‌توان به معامله تهاتری نفتی اشاره كرد كه در آن اروپا بهای صادرات به ایران را مستقیماً از بهای نفت صادراتی به اروپا كسر كند.

** نتیجه‌گیری
اروپا گفت و گوهای فشرده‌ای با طرف ایرانی برای پیدا كردن راه‌حل‌های عملی در هفته‌های آینده و بر روی موضوعات حساس زیر آغاز كرده است.
- ادامه و تعمیق روابط اقتصادی با ایران
- ادامه خرید نفت و گاز ایران
- ادامه روابط بانكی
- باز نگه‌داشتن راه‌های زمینی، دریایی، ریلی و هوایی با ایران
- پیش‌بینی‌های بیشتر برای اعتبارات صادراتی، بیمه و خدمات مالی به‌منظور تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری
- ادامه تنظیم و اجرای یادداشت‌های تفاهم بین شركت‌های ایرانی و اروپایی
- سرمایه‌گذاری بیشتر در ایران
- حمایت از شركت‌های اروپایی و ایجاد امنیت حقوقی برای آن‌ها
- توسعه فضای شفاف تجاری در ایران
كمیسیون اروپا آماده‌سازی اجرای قوانین مسدودكننده را اكنون آغاز كرده است. همچنین روند 'تفویض وام به كشور ثالث' از طریق بانك سرمایه‌گذاری اروپا EIB نیز آغاز شده است. شورای اروپا و پارلمان اتحادیه اروپا دو ماه مهلت‌دارند تا قبل از اجرایی شدن، نسبت به این تمهیدات اعتراض كنند.
ژان كلود یونكر، رئیس كمیسیون اتحادیه اروپا ابراز نگرانی كرده است كه باوجود همه تلاش‌ها، دست اتحادیه اروپا در برابر مقررات فرامرزی آمریكا خیلی باز نیست. شماری از شركت‌های اروپایی ازجمله شركت نفتی توتال، شركت دانماركی حمل و نقل دریایی نفتی Maersk درحال حاضر اعلام كرده‌اند كه از تجارت با ایران صرف‌نظر خواهند كرد. همچنین یك شركت حمل‌ونقل سوئیسی، MSC نیز اعلام كرده است كه دیگر سفارش جدیدی از ایران نخواهد گرفت.
در پایان این گزارش گفته‌شده است كه خروج آمریكا از برجام نقطه تاریك جدیدی در روابط بین اروپا وآمریكا محسوب می‌شود و از قول رئیس شورای اتحادیه اروپا دونالد توسك می‌نویسد 'با توجه به تصمیم اخیر ترامپ، این عبارت معروف به ذهن خطور می كند كه 'با بودن چنین دوستانی، دیگر چه نیازی است به دشمن.'
اروپام ** هـ ن **1590