وقتی نامی از اسباب بازی برده می شود برای بسیاری از ما كه دوران كودكی را فارغ از همهمه فضاهای مجازی و بازی‌های موبایلی و رایانه‌ای گذرانده‌ایم، صحنه‌هایی متفاوت تداعی می‌شود.
آن روز‌ها خبری از خرس‌های خیلی خیلی بزرگ چند صد هزار تومانی نبود و پیشرفته ترین وسیله‌ها هنوز به كنترل از راه دور مجهز نبودند و نهایتاً رباتی پرسروصدا یا عروسكی كه تنها گوشواره‌هایش روشن می‌شد و ترانه‌ای نامفهوم از شكمش پخش می‌شد، مدرن‌ترین اسباب بازی روز بود.
در آن دوران تنوع اسباب بازی‌ها كم بود و سیل عظیم كالاهای چینی هم بازار را اشغال نكرده بود اگرچه برخی اسباب بازی‌ها از لحاظ ماده سازنده چندان استاندارد نبودند و برای مثال وزن زیادی داشتند اما عمری طولانی هم داشتند.
برخی اسباب بازی‌ها هم كه از مواد پلاستیكی ساخته می شدند ایرانی بودند و در بسته بندی‌هایی بسیار ساده قرار می‌گرفتند كه عمدتاً در زمره اسباب بازی‌های دم دستی بچه‌ها به شمار می‌رفتند.
خمیر‌های بازی با رنگ‌های اصلی كه درصورت تركیبشان رنگ‌هایی دیگر هم خلق می‌شدند و همچنین مكعب‌های خانه‌سازی از اسباب بازی‌های محبوب بودند.
با آغاز دهه هشتاد، عروسك‌های ساخت چین و با نام ایرانی به نام های دارا و سارا وارد بازار شدند كه علاوه بر قیمت گزافی كه درمقایسه با عروسك‌های موجود داشتند، بزرگ و سنگین بودند.
داراو سارا به دلیل نداشتن پیوستار فرهنگی لازم در مقابل عروسك‌های باربی كه از كشور‌های غربی و به صورت مجموعه‌ای كامل از لباس و نوشت‌افزار و لوازم عروسك و با آن چهره متفاوت وارد ایران می‌شدند، به حاشیه رانده شدند.
در ادامه، ورود روز‌افزون اسباب بازی‌های چینی، بازار انواع مشابه را قبضه كرد و جنس هایی بی كیفیت با مواد اولیه نامرغوب و غیراستاندارد از مبادی غیررسمی كشور وارد شد كه نیاز‌های تازه‌ای را در نسل جدید كودكان و نوجوانان ایجاد می‌كرد كه دیگر پیوندی با نسل گذشته خود نداشتند.
شورای نظارت بر اسباب بازی نیز كه در سال‌های آغازین دهه هشتاد شورایی تازه كار به حساب می‌آمد، به رغم پژوهش‌های بسیار در زمینه فرهنگی موفق نشد با سیل ورود اسباب بازی‌های قاچاق همراه شود و ناگهان بازار از اسباب بازی‌هایی پر شد كه بومی سازی نشده بودند و با فرهنگ ما چندان سازگار نبودند.
امروز برخی فعالان صنعت وارد حوزه ساخت و عرضه اسباب بازی شده‌اند كه زیرنظر شورای نظارت بر اسباب‌بازی و كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان فعالیت می‌كنند اما نسبت تولید و برنامه ریزی ساخت و عرضه اسباب بازی ایرانی همچنان در مقابل میزان ورود این كالاها به كشور قابل توجه نیست.
یكی از اسباب بازی فروش‌های شیراز كه فروشگاهش در نقطه شلوغ شهر قرار دارد، درباره وضعیت اسباب بازی ایرانی به ایرنا می‌گوید: از لحاظ كیفیت محصول فقط دو شركت وجود دارند كه اسباب بازی با كیفیت تری درمقایسه با دیگر شركت‌های ایرانی ارائه می‌دهند.
او می‌افزاید:برای تهیه همین اسباب بازی‌های ایرانی هم با مشكل مواجهیم زیرا با افزایش قیمت ارز و بی‌ثباتی بازار، این شركت‌ها حاضر نیستند كالای خود را به بازار عرضه كنند و مسلماً پس از افزایش قیمت آن‌ها را روانه بازار خواهند كرد به همین دلیل امروز تهیه جنس ایرانی سخت شده است.
** اسباب‌بازی ایرانی با نیاز جامعه هماهنگ نیست
این فروشنده مشكل دیگر اسباب بازی ایرانی را ناهماهنگی این كالا با نیاز‌های كودكان و نوجوانان امروزی می‌داند و می گوید: با آنكه در بازی‌های فكری ایرانی شاهد پیشرفت‌های خوبی هستیم، اسباب بازی ایرانی به دلیل سادگی و نیز كیفیت كم چندان طرفداری ندارد.
او ادامه می‌دهد: این اسباب بازی‌ها كودكانی را كه در عصر اینترنت و تكنولوژی زندگی می كنند، اقناع نمی‌كند.
این اسباب بازی فروش می‌گوید: برای حمایت از كالای ایرانی، بازی‌های فكری ایرانی تهیه می‌كنیم چون كیفیت بهتری دارند و تمایل بچه‌ها و خانواده‌ها هم خرید این بازی‌هاست همچنین 60درصد كودكان اگر حق انتخاب داشته باشند، اول به سراغ بازی‌های فكری می‌روند.
این فروشنده همچنین گفت: بسیاری از مردم تا متوجه می‌شوند فلان اسباب بازی ایرانی است، آن را با نمونه خارجی تعویض می‌كنند حتی برخی حاضرند جنس بی كیفیت چینی بخرند اما كالای ایرانی نخرند.
او مقصر این وضعیت را دست اندركاران و بعد تولید‌كننده‌ها می‌داند و می گوید: دولت از بخش خصوصی حمایت نمی‌كند و تولید كننده هم برای آنكه صرفه اقتصادی ببرد كیفیت اجناسش را كاهش می‌دهد و این چرخه معیوب همینطور ادامه می‌یابد.
دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی در استان فارس می‌گوید: كانون پرورش فكری به‌عنوان متولی اسباب‌بازی بر روند ایده پردازی، طراحی، تولید و عرضه اسباب‌بازی‌ها كه توسط بخش خصوصی صورت می‌گیرد، نظارت می‌كند اما در این میان گاه بروكراسی دولتی و گاه بی‌اعتمادی بخش خصوصی به دولت موانعی را بر سر راه تولید اسباب‌بازی ملی ایجاد می‌كند.
**هم افزایی بخش خصوصی و دولتی بازار اسباب بازی ایرانی را رونق می‌دهد
زهرا افتخاری ایجاد هم‌افزایی بین بخش خصوصی و دولتی را راهكار پیشبرد امور در عرصه تولید اسباب بازی می‌داند، او معتقد است: هر اسباب‌بازی باید از مرحله ایده‌پردازی تا توزیع زیر نظر متخصصان كودك نیازسنجی شود و این روند میسر نیست، مگر با كار شبانه روزی بخش خصوصی در كنار بخش دولتی به عنوان نهاد نظارتی.
مدیركل كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان فارس از تلاش‌های مركز آفرینش‌های كانون در دو سال گذشته برای حمایت از تولید داخلی اسباب‌بازی می‌گوید و بیان می‌كند: مركز آفرینش‌های كانون در تهران با اعلام فراخوان در بخش ایده بازار وارد شده است و در این زمینه با دریافت ایده‌هایی خلاقانه خوش درخشیده به صورتی كه می‌تواند با درنظر گرفتن نیاز كودك و نوجوان و نیز سوددهی اقتصادی در روند ساخت اسباب‌بازی ورود كند.
افتخاری فعالیت‌های سه استان بوشهر، هرمزگان و خوزستان را در كنترل مبادی ورودی اسباب‌بازی قاچاق بسیار مهم ارزیابی می‌كند.
درحال حاضر مدیران كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان در سه استان یادشده، علاوه‌بر دبیری شورای اسباب‌بازی استان، عضو كمیسیون قاچاق ارز و كالا و همچنین عضو كمیسیون‌های مختلف در اداره كل گمرك هستند.
** كودكان اسباب بازی خارجی را دوست دارند
اما در روی دیگر سكه، حتی اگر همه مبادی قاچاق كنترل شوند، علاقه كودكان به اسباب بازی‌های خارجی بیشتر از اسباب بازی ایرانی است.
با سرزدن به چند اسباب بازی فروشی شیراز در نقاط مختلف شهر می‌توان دید كه اسباب بازی‌های خارجی در بسته بندی‌های جذاب و با رنگ‌هایی نشاط آور چشمان هر كودكی را به خود خیره می‌كند از همین رو در بدو ورود به اسباب‌بازی فروشی‌ها ابتدا به ویترین‌ها و قفسه‌های اسباب بازی خارجی برخورد می‌كنیم و بعد در انتهای مغازه می توان نشانی از اسباب‌بازی ایرانی دید كه داخلی بودن آن از نوع بسته‌بندی ساده و رنگ‌های به كار رفته در آن مشخص است.
دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی در استان فارس علت این نبود كیفیت را در میزان هزینه‌ای می‌داند كه تولید‌كننده به طراح پرداخت می‌كند و می‌گوید: اسباب بازی ایرانی در بخش ایده پردازی موفق است اما هزینه كافی برای طراحی پرداخت نمی‌شود. نباید فراموش كرد رنگ به كودكان نشاط و شادابی می‌بخشد و بر گروه‌های سنی مختلف آثار روانشناختی عمیقی برجا می‌گذارد كه در نخستین نگاه كودك را جذب می‌كند اما یكی از نقاط ضعف اسباب بازی ایرانی به كاربردن رنگ‌هایی تیره و غیركارشناسانه است.
** اسباب‌بازی‌های خارجی بومی‌سازی شود
دبیر شورای اسباب بازی كشور با بیان اینكه باید در ساخت و عرضه اسباب بازی‌ها، بومی‌سازی صورت گیرد می‌افزاید: در این زمینه بسیار كم كاری كرده‌ایم و باید اعتراف كرد كه از كشوری همچون چین كه اسباب بازی و نوشت‌افزارهایی با نماد اسلامی تولید می‌كند، بسیار عقب‌تریم.
افتخاری معتقد است: ما در زمینه اسباب‌بازی فقط توزیع كننده هستیم و باید حتماً انقلابی در روند تهیه اسباب بازی صورت گیرد تا كودكان خردسالمان را از نفوذ فرهنگی نامطلوب اسباب بازی‌های خارجی برهانیم.
مدیر كل كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان بر ضرورت تشكیل كارگروه‌هایی متشكل از افراد متخصص تأكید می‌كند و می گوید: اصناف، اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی ، حوزه هنری، صدا و سیما و كانون باید زیر یك چتر خانواده‌ها را آگاه كنند و به آن‌ها درباره انتخاب درست اسباب بازی اطلاعات دهند.
او پیشنهاد می‌دهد كه بازی سازان ایرانی چه در زمینه بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی و چه در زمینه اسباب بازی اقدام كنند و هم كودكان و هم خانواده‌ها را از سردرگمی در دنیای انفجار اطلاعات نجات دهند.
افتخاری یكی از لوازم مهم بومی سازی اسباب بازی را هویت‌سازی برای عروسك‌ها می‌داندو معتقد است: با نوشتن كتاب داستان باید به عروسك شخصیت بخشید و همزمان حضور آن عروسك را در همه اركان زندگی كودك برجسته ساخت تا كودك بتواند با آن خو بگیرد و از این طریق آموزش‌های لازم را درباره فرهنگ و زندگی ایرانی اسلامی دریافت كند.
این مقام مسئول برای مثال از آموزش در زمینه بحران آب و بحران زیست محیطی به وسیله اسباب بازی سخن می‌گوید و می افزاید: اسباب بازی‌هایی در كشور‌های دیگر تولید شده كه فرایند آموزشی مشخصی را با هدف مواجهه با بحران‌های یادشده به كودك آموزش می‌دهند كه حتی اگر در حوزه واردات اسباب بازی به آن‌ها توجه شود با آموزه‌های لازم بومی در فرهنگ و سنن و آداب و رسوم ما همخوانی دارد.
دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی همچنین بر ضرورت وجود كارشناسان و مشاوران اسباب بازی در حوزه‌های استانی كانون پرورش فكری تأكید می‌كند و می گوید: این موضوع به دلیل كمبود نیروی انسانی متخصص و عدم همكاری اداره امور استخدامی تاكنون میسر نشده است.
افتخاری علاوه بر این معتقد است كه باید شعب استانی شورای نظارت بر اسباب بازی در استان‌ها ایجاد شود؛ به ویژه در استان فارس كه به مبادی ورودی كالای قاچاق نزدیك است و اهمیت وجود تشكلی نظارتی برای ساماندهی وضعیت واردات اسباب بازی بسیار دیده می‌شود.
به گفته وی با آنكه شرایط ایجاد این شورا باوجود تلاش‌های صورت گرفته هنوز میسر نشده است، در بحث ارزیابی و نظارت با هماهنگی اتاق اصناف فعالیت‌هایی صورت گرفته است ازجمله ضرورت نصب برچسب ارزیابی اسباب بازی ایران در اسباب بازی فروشی‌ها كه با همكاری سازمان صنعت، معدن و تجارت و استانداری فارس انجام شده است.
رئیس اتحادیه صنف پلاستیك و اسباب بازی استان فارس نیز به ایرنا می‌گوید: ما از تولید اسباب بازی ایرانی بسیار حمایت می‌كنیم اما متأسفانه در حال حاضر میزان زیادی از اسباب بازی‌های موجود در بازار وارداتی است كه تأثیراتی بر فرهنگ اسلامی ایرانی ما می‌گذارد.
** جای رشته طراحی اسباب بازی در دانشگاه‌ها خالی است
عبدالمحمد شرقی ورود به این عرصه را نیازمند كاری زیربنایی می‌داند و بیان می‌كند: شورای نظارت بر اسباب بازی پیش از این درخواست كرده بود كه در دانشگاه‌ها رشته طراحی اسباب بازی تعریف شود كه بتواند با استفاده از نیرو‌های توانمند جوان كالایی منطبق با فرهنگ بومی و ایرانی تولید كند كه تاكنون میسر نشده است.
وی معتقد است: مهم ترین موضوع در بحث استقبال از اسباب بازی ایرانی كمبود تنوع و تولیدات است كه به گرد اسباب بازی‌های خارجی نیز نمی‌رسد و اگر تولیدات ما بتواند نیاز كشور را رفع كند، همه مشكلات حل می‌شود.
شرقی تجارت پرسود كشور چین را از محل تولید و عرضه اسباب بازی بیش از درآمد نفتی ایران می‌داند و می گوید: سهم ما از بازار 3 تا 5 درصد است درحالی كه اسباب بازی‌های وارداتی چینی، بی‌كیفیت و بعضاً یك بار‌مصرف‌اند.
رئیس صنف اتحادیه اسباب بازی فارس درباره نظارت بر نصب برچسب‌های شورای نظارت بر اسباب‌بازی نیز گفت: با همكاری این صنف با سازمان صنعت و معدن تاكنون 120 واحد اسباب‌بازی فروشی این برچسب‌های نظارت را دریافت كرده‌اند و این هولوگرام به افرادی كه به تازگی مجوز می‌گیرند نیز تعلق می‌گیرد و تاكنون از حدود 150 اسباب بازی فروشی در شیراز 120 اسباب بازی فروشی این برچسب‌ها را دریافت كرده‌اند.
7375 /1876
شیراز- ایرنا- اسباب بازی ایرانی سهمی در بازار پرسود این وسایل در كشور به دلیل عقب ماندن از پیشرفت‌های پرشتاب در دنیای فناوری ندارد.
