به گزارش خبرنگار علمي ايرنا، حميد عليزاده لاهيجاني عصر دوشنبه در نشست تخصصي بررسي نوسانات تراز آب درياي خزر افزود: البته پيش بيني بيشتر از 18 ماه زياد صحيح نيست و بر روي پيش بيني هاي بلند مدت نمي شود تكيه چنداني كرد.
وي ادامه داد: حوزه آبريز خزر حدود 10 برابر خود درياي خزر است كه در كشورهاي اطراف اين حوزه آبي توزيع شده است.
معاون پژوهشي پژوهشگاه ملي اقيانوس شناسي و علوم جوي عنوان كرد: در حوزه آبريز درياي خزر زمين هاي يخي، ارتباط هيدرولوژيكي، يخچال هاي دائمي كه موجب افزايش تراز آب خزر شوند وجود ندارد.
عليزاده تصريح كرد: حدود 62 ميليون نفر در روسيه در حاشيه خزر، 12 ميليون نفر در ايران، تمام جمعيت جمهوري آذربايجان و بخشي از جمعيت تركمنستان در حاشيه حوزه آبريز خزر زندگي مي كنند از اين رو تمام رودخانه هاي منتهي به خزر دست خورده اند و بيشترين سد بر روي رودخانه ولگا به عنوان منبع اصلي خزر احداث شده است.
معاون پژوهشي پژوهشگاه ملي اقيانوس شناسي و علوم جوي اظهار داشت: وسعت مصرف آب در حوزه آبريز خزر در سال 2007 حدود 43 كيلومتر مربع در سال اعلام شده بود، بيشترين مصرف در اواخر دهه 80 رخ داد اما بعد از آن كاهش يافت.
وي به فعاليت هاي انساني به عنوان يكي از عوامل كاهش تراز آب خزر اشاره كرد و گفت: احداث سد بر روي رودخانه هاي منتهي به خزر تاثير بسيار زيادي بر تراز آبي آن داشته و اگر سدها باز شوند تراز آب يك متر بالاتر خواهد آمد.
عليزاده افزود: افزايش دما، بالا رفتن تبخير و تغيير در پوشش برفي در حوزه ولگا از ديگر عوامل نوسات تراز آب خزر است.
وي با اشاره به اينكه 4 سانتيمتر از تراز خزر مربوط به تغييرات دماي آب در فصول مختلف است، ادامه داد: سيلاب تاثير بسيار زيادي در افزايش تراز دارد به طوري كه سيلاب هاي فصلي مي توانند تا 40 سانتيمتر تراز آب را افزايش دهند.
عليزاده عنوان كرد: تاريخ نشان مي دهد درياي خزر همواره دستخوش نوسانات شديدي بوده است به طوري كه شديدترين كاهش تراز آب 8 هزار سال پيش رخ داد كه بر اثر آن خزر شمالي، مرداب انزلي و تمام تالاب ها و خليج حاشيه خزر خشك شدند، بعيد به نظر مي رسد كه چنين كاهش ترازي دوباره تكرار شود.
معاون پژوهشي پژوهشگاه ملي اقيانوس شناسي و علوم جوي اضافه كرد: اثر تراز آب بر روي تغييرات توده اي، شيمي و رسوبي درياي خزر تاثيرات زيادي مي گذارد، خزر يك درياچه است اما از لحاظ زمين شناسي رفتاري اقيانوس گونه دارد.
رييس گروه پژوهشي مديريت محيط زيست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري نيز در اين نشست گفت: براساس پيش بيني سازمان جهاني هواشناسي با توجه به روند گرمايش كره زمين تا سال 2100 يعني انتهاي قرن 21 شاهد كاهش 3 تا 5 متري تراز آب درياي خزر خواهيم بود كه اين موضوع چالش هاي زيادي را به وجود مي آورد.
همايون خوشروان افزود: خزر دريايي است كه تنها راهيافت به سوي حيات دوباره تمدن ايراني خواهد بود.
رييس گروه پژوهشي مديريت محيط زيست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري ادامه داد: اگر زماني منابع آبي موجود در كشور با اولويت نوار ساحلي خزر تمام شود مي توان با استفاده از اين پهنه آبي كمبود آب را جبران و حيات ايران را نجات داد زيرا شوري آب خزر يك سوم آب اقيانوس ها است.
وي اضافه كرد: مركز ملي مطالعات درياي خزر از سال 72 مسئوليت حاكميتي مطالعات و تحقيقات خزر را بر عهده گرفته و تاكنون گزارش هاي رسمي زيادي درخصوص نوسانات تراز آب خزر تهيه و ارائه كرده است.
خوشروان ادامه داد: در راستاي مسائل مرتبط با نوسانات آب خزر چند سوال مطرح مي شود يكي اينكه ذينفعان چگونه مي توانند از خزر بهره ببرند و دوم اينكه چگونه توسعه پايدار داشته باشند.
رييس گروه پژوهشي مديريت محيط زيست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري به چالش هاي حوزه خزر اشاره كرد و گفت: فرسايش سواحل يكي از چالش هايي است كه نگراني هايي را به وجود آورده است كه طي دهه 60 و 70 براي جبران خسارات و جلوگيري از فرسايش بيشتر هزينه زيادي را متحمل شديم.
وي ادامه داد: در قرن 21 كه كاهش تراز آب خزر را تجربه مي كنيم خشك شدن تالاب ها را شاهد هستيم كه در اين ميان 95 درصد تالاب ميانكاله كه از خزر تغذيه مي كند خشك شده است همچنين خليج گرگان در آستانه خطر خشك شدن قرار دارد.
رييس گروه پژوهشي مديريت محيط زيست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري تاكيد كرد: خشك شدن خليج گرگان خطر بروز گرد و غبار را در شمال كشور فراهم مي كند بنابر اين براي جلوگيري از اين خطر بايد اقدامات لازم صورت گيرد.
وي به سابقه تاريخي نوسان تراز آب درياي خزر اشاره كرد و گفت: خزر كاهش 70 متر پايين تر از آب هاي آزاد را نيز تجربه كرده است، سال 1930 تا 1978 از تراز منهاي 29 به منهاي 26 رسيد، در واقع در اين 48 سال تراز آب خزر به شدت افت كرد كه احداث سد بر روي رودخانه هاي منتهي به خزر به ويژه ولگا تاثير بسزايي در اين كاهش داشته است.
خوشروان خاطرنشان كرد: حجم سدهاي ساخته شده بر روي رودخانه هاي منتهي به خزر به 50 ميليارد متر مكعب مي رسد كه اگر دريچه اين سدها باز شود سالانه 12 سانتيمتر به تراز خزر اضافه مي شود.
عضو كميته ملي نجات خليج گرگان در ادامه به فعاليت هاي انساني به عنوان ديگر عامل كاهش تراز آب خزر اشاره كرد و بيان داشت: در سال هايي كه شاهد كاهش تراز آب خزر بوديم زمين هاي زيادي به فلات ايران اضافه شد، اين زمين ها تصرف و شهرك هاي اقماري در حاشيه خزر ساخته شد و از سال 1995، به مدت 18 سال شاهد بالا آمدن تراز آب خزر بوديم كه در اين شرايط خسارات زيادي به ويلاهاي ساخته شده در حاشيه خزر وارد شد.
خوشروان گفت: در قانون فاصله 60 متر براي حريم و بستر دريا در نظر گرفته شده كه در شرايط كنوني مناسب نيست و بايد مجلس شوراي اسلامي بر روي واقعيت هاي طبيعي موجود در درياي خزر كار كند و به ترازي برسد كه نه ذينفعان ضرر كنند و نه حيات درياي خزر به خطر بيفتد.
به گفته وي از سال 1995 دوباره شاهد كاهش تراز درياي خزر به مدت 1.5 متر بوديم؛ از سال 1835 تا 1930 شاهد كاهش سطح تراز آب خزر تا يك متر بوديم يعني خزر در مدت حدود 100 سال ، يك متر از سطح آب خود را از دست داد اما از سال 1930 تا 1944 با شيب بسيار تندي كاهش يافت و دوباره از سال 1944 تا 1987، شيب كاهش ملايم تر شد و تراز آب با سرعت زيادي شروع به بالا آمدن كرد.
عضو كميته ملي نجات خليج گرگان اظهار داشت: سرعت نوسانات تراز آب خزر 100 برابر نسبت به اقيانوس ها بيشتر است، از سال 2000 نرم تغييرات خزر گاهي با سرعت زياد و گاهي كم در حال وقوع است. از سال 2014 تا 2015 سطح تراز خزر به شدت افت مي كند كه اين روند در 2017 نيز ادامه داشت. سطح تراز آب درياي خزر در 2017 نسبت به 2016، 4 سانتيمتر يعني معادل 16 ميليارد متر مكعب آب كاهش داشته است.
وي يادآور شد: در خزر دو فصل كم آبي و پرآبي داريم كه اگر تحت تاثير عوامل اقليمي يا انساني قرار گيرند مي توانند تغيير كنند و بيلان را به هم بريزند، همچنين ميزان درجه حرارت آب سطحي خزر در حال افزايش است. كه اين مي تواند موجب بالا رفتن تبخير و كاهش تراز آب شود.
علمي*9014*3061*3404
تهران- معاون پژوهشي پژوهشگاه ملي اقيانوس شناسي و علوم جوي گفت: آخرين پيش بيني ها از اتحاديه اروپا نشان مي دهد تراز آب درياي خزر فعلا روند كاهنده دارد.
