به گزارش ایرنا، هنر موج بافی یكی از صدها هنر و صنایع دستی مردمان مناطق غربی كشور از جمله چهارمحال و بختیاری است كه از قدمتی دیرینه برخوردار است و سالیان سال با مردم این مناطق بویژه عشایر همراه و همسفر بوده است.
در هنر موج بافی هنرمندان با پشم گوسفند و دستگاه مخصوص بافندگی، پارچه هایی با طرح های هندسی و در رنگ های مختلف و زیبا خلق می كنند. در واقع موج ها پارچه هایی هستند كه از آن بعنوان رختخواب پیچ، پتو، پشتی، رویه كرسی، سجاده و برای چادرهای عشایر استفاده می شود.
این هنر در زمانهای قدیم به دلیل كاربردهای فراوانی كه داشت نقش مهمی در زندگی روزمره مردم ایفا می كرد و از آن به اشكال مختلف از قبیل زیرانداز، روكرسی، روفرشی، شال كمر و پتو استفاده می شد اما امروزه شاید كمتر كسی از مردم به ویژه نسل جوان بداند كه موج بافی چیست و چه كاربردهایی دارد و حتی شاید اسم هنر موج بافی به گوش كمتر كسی رسیده باشد.
یك كارشناس صنایع دستی در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: موج یا رشته بافی یكی از رشته های صنایع دستی عشایر است كه خودمصرف است، بدین شكل كه بافندگان برای خود و یا اعضای خانواده این هنر را خلق می كنند.
رضا طاهرپور افزود: این رشته صنایع دستی كه مختص به عشایر بختیاری است به علت ماهیت مواد اولیه آن (پشم در پشم) به شدت از بین رفته و از نمونه های قدیمی موج برجا مانده از گذشته تنها كمتر از 100 سال می گذرد كه نمونه آن «ماشته» (موج) برجا مانده در موزه كار و زندگی قلعه تاریخی «چال شتر» در شهرستان شهركرد است.
وی تصریح كرد: با توجه به كاربردهای مختلف این دستبافت و پژوهش هایی كه در این زمینه صورت گرفته، موج یا ماشته یكی از اقلام تشكیل دهنده جهیزیه دختران عشایری و روستایی به شمار می رفته اما امروزه به علت ورود سایر كالاهای صنعتی مشابه مصرف آن محدود شده و اكنون تولید این دستبافت تنها در بین عشایر بختیاری متداول است.
این كارشناس صنایع دستی با اشاره به كاربرد موج بافی در زندگی عشایر اظهار داشت: شرایط سخت زندگی عشایر و لزوم كاربرد چند منظوره مصنوعات عشایری باعث می شد كه از این دستبافت هم بعنوان روپوش بار و بند عشایر و گاه نیز بعنوان زیرانداز استفاده شود.
طاهرپور با اشاره به نحوه تولید پارچه های ماشته یا موج در استان افزود: مواد اولیه مصرف در این دستبافت از پشم بهاره گوسفندان تشكیل می شود كه هنرمندان پس از رنگ آمیزی تار و پود آن به صورت دار زمینی شروع به بافت می كنند و البته برخی صنعتگران این رشته در شوشتر و دزفول استان خوزستان از دستگاه های پدالی یك و 2 «وردی» استفاده می كنند كه این نوع بافت میزان كمی از تولید در استان را به خود اختصاص می دهد.
وی با بیان اینكه این دستبافت از لحاظ شكل گیری، پشم ریسی، رنگرزی و بافت از سوی عشایر بختیاری تولید می شود، تصریح كرد: رنگ های قرمز، آبی، زرد و سورمه ای تنها رنگ هایی هستند كه در تولید ماشته به كار می رود و نقوش ترسیمی روی ماشته اغلب هندسی و ساده است.
طاهرپور ادامه داد: در روش بافت ماشته بصورت دار زمینی از رشته های پشم و الوان بسته به نوع رنگ های دلخواه برای چله دوانی استفاده می شود كه پس از انجام چله كشی (چرك دوانی) موقعیت پیز ( ورت) كه در اصطلاح به آن پیس بندی می گویند تارهای ساده پشمی را بعنوان پود و بافت از لابه لای چله های پشمی الوان عبور می دهند كه به آن «كركید» می گویند كه این روش تولید خاص بافندگان عشایر این استان است.
وی خاطرنشان كرد: نقوش به كار رفته در ماشته بافندگان استان عموما بصورت راه راه می باشد و تقریبا 70 درصد رنگ های به كار رفته در ماشته لاكی است.
به گفته این كارشناس صنایع دستی، از آنجا كه این دستبافت جنبه خودمصرفی داشته و به دلایل مختلف تولید آن بسیار محدود شده است، معدود بافندگان عشایر در مناطق دور دست برای مصرف خود به بافت آن اهتمام دارند.
طاهرپور توصیه كرد: در صورت انجام طراحی های جدید و تغییر در ساختار تولید و تعریف كاربردهای جدید هنرهای دستی و البته با آموزش های لازم می توان آن را از فراموشی و منسوخ شدن نجات داد.
كارشناس مسئول حمایت از تولید صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری نیز در خصوص حمایت از صنایع دستی درحال فراموشی این استان گفت: این اداره كل در وهله اول رشته هایی كه عمومیت بیشتری دارند را در محل قلعه چال شتر بصورت متمركز ساماندهی كرده و در گام بعد می كوشیم سایر رشته هایی كه فراموش شده یا در حال فراموشی است را احیا و متمركز كنیم.
حمیدرضا ملكوتی، برنامه اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان را اقدامات حمایتی در قبال صنایع دستی دانست و اظهار داشت: تلاش می شود رشته های صنایع دستی را با برگزاری نمایشگاه ها بیش از پیش به مردم معرفی كنیم و با متمركز كردن تولیدكنندگان هر یك از رشته ها در حمایت از آنها گام برداریم.
ملكوتی افزود: اما از آنجا كه تعداد هنرمندان رشته موج بافی بسیار اندك و به عبارتی تنها می توان گفت حیات این رشته را می توان در میان عشایر استان مشاهده كرد، نتوانسته ایم در متمركز كردن این رشته گام های عملی برداریم.
وی سیاست های ترویجی را از دیگر راهكارهای موثر در احیای رشته های صنایع دستی عنوان و تصریح كرد: مستندسازی و استانداردسازی رشته های صنایع دستی از جمله سیاست های ترویجی است اما در خصوص هنرهایی از قبیل موج بافی هنوز اقدام شایسته ای صورت نگرفته است.
با این وجود كارشناسان حوزه صنایع دستی معتقدند؛ آموزش و فرهنگسازی، تنوع بخشی به تولیدات، بازاریابی قوی، حمایت از هنرمندان و استادكاران این حرفه، برگزاری كلاس های آموزشی توسط سازمان میراث فرهنگی استان از جمله راهكارهای احیای هنرهای دستی است.
در كنار منسوخ شدن هنر موج بافی، 13 رشته از صنایع دستی چهارمحال و بختیاری یا فراموش شده و یا در حال فراموشی است كه این موضوع می طلبد مسئولان مربوطه حساسیت و تلاش بیشتری برای حفظ و احیای هنرهای دستی استان به كار گیرند.
گزارش از: خاطره حسین زاده
7363/6021
شهركرد- ایرنا- هنر «موج بافی» از هنرهای دستی استان چهارمحال و بختیاری با پیشینه كهن، چندی است در تلاطم زندگی مدرن كاربرد خود را از دست داده و رو به فراموشی گذاشته است.
