به گزارش ایرنا، حرم شاهچراغ (ع) در بافت فرسوده و تاریخی شیراز قرار دارد كه دست‌خوش آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد و فقر است و همین موضوع اطراف حرم را ناامن و نازیبا كرده است؛ از سوی دیگر وجود خانه‌های تاریخی ثبت میراث فرهنگی به ویژه در یكی دو سال گذشته باعث بروز مشكلاتی هم برای میراث فرهنگی و هم برای مجریان طرح توسعه حرم شده است.
در اسفندماه سال گذشته (1396) تخریب شبانه دو خانه سلیمی به شماره ثبت 8998 و خانه منتصری به شماره 8975 واكنش شورای شهر شیراز، شهرداری بافت تاریخی، فرمانداری، استانداری و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و نیز دوستداران میراث فرهنگی را برانگیخت. این خانه‌ها طی سال‌های گذشته توسط مجری طرح توسعه حرم خریداری شده بودند و به‌صورت شبانه تخریب شدند.
همچنین در فروردین ماه سال جاری دبیر انجمن معماران ایران به دلیل ممانعت از تخریب بنایی تاریخی در بافت تاریخی اسكندریه و ضلع شرقی حرم مطهر مورد ضرب و شتم قرار گرفت كه پرونده‌ای در این خصوص در كلانتری عباسیه شیراز تشكیل شد.
كمیسیون اصل 90 قانون اساسی مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای نماینده تولیت این آستان را به جلسه كمیته فرهنگی این كمیسیون فراخواند تا در این زمینه توضیحات خود را ارائه دهد. همچنین موضوع تخریب خانه‌های تاریخی در سال 90 و 93 نیز رخ داده بود كه پیگیری‌های قضایی در خصوص هیچ یك از این پرونده‌ها به ثمر نرسیده است.
وزارت راه و شهرسازی نیز در حال تدارك طرحی در ذیل طرح تفصیلی شیراز است تا بدینوسیله همه ضوابط و مقررات توسعه حرم مشخص شود و به تصویب رسد.
به دلیل اهمیت طرح توسعه حرم به منظور تسهیل راه‌های دسترسی به حرم مطهر احمدی و محمدی (ع) نخستین جلسه شورای فرهنگ عمومی استان فارس به ریاست امام جمعه جدید شیراز به این موضوع اختصاص یافت.
** تسهیل راه‌های دسترسی به حرم مهمترین موضوع فرهنگی شیراز است
رئیس شورای فرهنگ عمومی استان فارس موضوع تسهیل دسترسی به راه‌های حرم مطهر را مهمترین موضوع فرهنگی شیراز دانست و گفت: این موضوع از لحاظ مذهبی، فرهنگی و تاریخی برای شیراز اهمیتی ویژه دارد.
آیت الله لطف‌الله دژكام شامگاه شنبه 27مردادماه با اشاره به آمار 16 میلیونی زائران حرم شاهچراغ (ع) در سال، خاطرنشان كرد: بر این اساس به صورت متوسط روزی 40هزار نفر به زیارت این حرم می آیند كه این تعداد در بعضی ایام سال دهها برابر می شود و مرتب در حال افزایش است.
دژكام عنوان كرد: باید امكان دسترسی برای افزایش تعداد زائران تا 30 میلیون نفر فراهم شود.
امام جمعه شیراز ضمن مقایسه قم و شیراز بیان داشت: توسعه شهر قم پس از انقلاب اسلامی رخ داده است و حرم حضرت معصومه (س) در حاشیه شهر قدیمی قم قرار داشت؛ بنابراین توسعه این حرم بسیار آسان تر از توسعه حرم شاهچراغ (ع) است كه دقیقا در وسط بافت تاریخی قرار گرفته است.
رئیس شورای فرهنگ عمومی استان فارس با تاكید بر اینكه ارزش های تاریخی و فرهنگی باید براساس علم و هنر معماری و طراحی حفظ شود، گفت: مساحت 360 هكتاری بافت تاریخی شیراز در عین تاریخی بودن باید زنده باشد؛ درحالی‌كه هم اكنون بیشتر ساكنان این بافت ها ایرانی نیستند و بسیاری از خانه های اطراف این مجموعه رها شده است.
وی ادامه داد: طبیعتا نگاه به شهری تاریخی به این شكل تعبیر نمی‌شود و اگر بناست قلب این شهر فعال بتپد و دسترسی مردم به حرم حفظ شود و از سوی دیگر اقتصاد گردشگری را با ظرفیت سی میلیون نفر حمایت كند، باید برای نوسازی و احیای این بافت طراحی عظیمی صورت گیرد؛ زیرا آنچه درحال حاضر مشاهده می‌كنیم با همه ابعادی كه دارد، متناسب با نیازهای فعلی نیست.
نماینده مقام معظم رهبری در استان فارس خاطرنشان كرد: اگر مسئولان و مدیران توجه به نگاه هنرمندانه را مد نظر قرار ندهند، نیاز به دسترسی، خود را به شهر تحمیل می‌كند و تغییراتی ایجاد می‌شود كه خارج از اراده ماست.
دژكام تأكید كرد: اگر می‌خواهیم این موضوع را مدیریت كنیم و به نتیجه برسیم باید این سوال در اذهان مدیران و تصمیم گیران استان به صورت جدی مطرح شود كه چگونه می‌توان همه نیازهای اطراف حرم مطهر را همزمان با حفظ وجهه تاریخی فرهنگی شهر برآورده كرد.
** تدوین سند راهبردی برای توسعه حرم
استاندار فارس نیز در این شورا بیان داشت: شیراز كانون فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی است؛ زیرا حرم شاهچراغ (ع) از قدیم در جایی شكل گرفته كه مركز تجاری و كانون پر تراكم مسكونی بوده و پس از آن، شهر نیز گرد این حلقه توسعه یافته است.
اسماعیل تبادار تسهیل در دسترسی به ابعاد مختلف این مركز بزرگ مذهبی را امری مهم و دراز مدت توصیف كرد و ابراز داشت: باید برنامه‌های جامع كوتاه مدت، بلند مدت و دراز مدت به عنوان یك سند چشم‌انداز تدوین شود تا هر مسئولی بر اساس سیاست‌های تبیین شده مسیر را دنبال كند؛ ضمن آنكه بتواند بنا بر نیازهای روز بر آن بیفزاید.
وی با بیان اینكه كارگروهی با متولی‌گری معاونت عمرانی استانداری فارس با هدف مطالعه طرح توسعه حرم مطهر تشكیل شده تا پراكندگی مطالعات را سامان دهد، هدف از این فعالیت‌ها را تدوین سند راهبردی با پرداختن به ضرورت‌ها عنوان كرد.
استاندار فارس بیان داشت: از چهار هزار هكتار بافت فرسوده د راستان، یك هزار و 800 هكتار بافت فرسوده در شیراز قرار دارد كه نگین اصلی آن با 360 هكتار بافت تاریخی در اطراف حرم شاهچراغ (ع) است و قطعا همه متولیان هم می‌خواهند تسهیل ایجاد كنند و هم می‌خواهند بافت تاریخی را حفظ كنند و هیچكس بنا ندارد بافت را بدون در نظر گرفتن نقشه جامع تخریب كند.
** پیشنهاد تبدیل خیابان های اطراف حرم به پیاده راه
نایب رئیس شورای فرهنگ عمومی استان فارس با استقبال از پیشنهادهای یك استاد دانشگاه شیراز در این نشست تاكید كرد: باید حریمی را برای حرم تعریف كنیم و در آن منطقه پاركینگ‌هایی احداث كنیم؛ همچنین خیابان های مرتبط با حرم به پیاده‌راه‌هایی بدل شود كه جا‌به‌جایی در آن با ماشین های برقی صورت گیرد.
تبادار با بیان اینكه مشاورین این طرح، شهرداری و نیز وزارت راه باید در زمینه تهیه نقشه‌ها و طرح‌ها هرچه زودتر تعیین تكلیف كنند، ابراز امیدواری كرد كارگروه ویژه عمرانی با همكاری متولیان حرم بیش از گذشته با یكدیگر همكاری داشته باشند تا شاهد بهبودیافتن این كاركرد نسبت به گذشته باشیم.
** بهره گیری از مشاور خارجی برای احیای حیات اقتصادی و اجتماعی در بافت قدیم شیراز
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در این جلسه عنوان كرد: سازمان میراث فرهنگی از دو سال پیش با مشاوری خارجی عقد قرارداد كرده است تا به موضوع یكپارچگی میراث تاریخی در بافت فرسوده بپردازد.
مصیب امیری ادامه داد: در این راستا، بازسازی سیستم جامع حمل و نقل و زنده سازی اقتصادی و اجتماعی این بافت در دستور كار بوده است و همچنین بیش از 10 هزار پلاك بافت تاریخی ثبت شده است.
این مقام مسئول یكی از دلایل عدم تغییر در بافت تاریخی را اقداماتی مقطعی عنوان كرد كه در گذشته صورت گرفته و مشكلاتی ایجاد كرده است.
امیری ابراز داشت: از آنجا كه راه‌های دسترسی نهایتا به حرم ختم می‌شود نیاز به احداث پاركینگ در این منطقه ضرورت دارد؛ زیرا بخش بسیاری از كوچه‌های اطراف به پاركینگ خودرو بدل شده است درحالی كه مسافران به دلیل ناآشنایی با منطقه همچنان با مشكلات رفت و آمدی مواجه هستند.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس اعلام آمادگی كرد كه با ارائه طرح‌های كارشناسی تلاش خود را در این زمینه بیش از پیش ادامه دهد.
** با كارشناسان بومی مشورت كنید
پس از این سخنان، نماینده ولی فقیه در استان فارس گفت: احساس اینكه این همه كار می‌كنید، در شهر وجود ندارد.
دژكام ادامه داد: یكی از انتقادهای وارده این است كه از كارشناسان بومی نظرخواهی نشده است؛ گرچه حضور كارشناسی خارجی ارزشمند است، اما اگر با كارشناسان این شهر تعامل صورت نگیرد، شاهد پیشبرد امور نیز نخواهیم بود.
وی ادامه داد: با اینكه هركس در گوشه ای كاری انجام دهد، موضوع حل نمی‌شود؛ بلكه این شهر باید بداند كه در آینده چه می‌خواهد و صاحبان اندیشه باید متوجه این موضوع باشند كه مساله حرم سوم اهل بیت مساله همه شهروندان است، نه تنها چون شهروند هستند، بلكه از آنجا كه میزبان بسیاری از زائران از سراسر جهان هستند.
** دست شهرداری برای هر گونه تغییر در بافت تاریخی بسته است
در ادامه، شهردار شیراز در این جلسه ابراز داشت: موضوع كارشناسی دقیق سال‌های سال محل بحث كارشناسان بوده است.
حیدر اسكندرپور بیان كرد: در بافت تاریخی با محدودیت هایی مواجه هستیم كه از سوی شورای شهر اعمال شده و به تازگی نیز ابلاغ شده است.
وی با بیان اینكه بر اساس طرح تفصیلی بافت تاریخی هرگونه تغییر در گذرها منوط به تصویب شورای شهر است؛ یعنی شهرداری برای حتی برای تغییری جزئی نیز باید از مسیر های قانونی اقدام كند و این ابلاغیه كاملاً دست شهرداری را برای تغییرات جزئی می‌بندند.
شهردار شیراز با اشاره به اینكه طرح جامع ترافیك شیراز در دانشگاه شیراز در دست تهیه است، افزود: به دلیل آماده نبودن طرح جامع ترافیك با ابلاغ طرح تفصیلی موافق نبوده‌ایم، هم‌اكنون نیز خواستار پیگیری موضوعات یادشده در كارگروهی ویژه هستیم تا یك بار دیگر اتفاقاتی كه تا امروز رخ داده، رصد و مطالعه شود و تصمیمات لازم بر این اساس گرفته شود.
** میراثی بودن برخی بناها ثابت نشده است
تولیت آستان مقدس احمدی و محمدی (ع) نیز در این نشست ابراز داشت: توسعه حرم در ابعاد مختلف ضرورت دارد كه بخشی از این توسعه به‌صورت فیزیكی در مناطق معروف به 57 هكتاری در جریان است و ممكن است موانعی در این مسیر بر سر راه باشد.
آیت الله سید علی اصغر دستغیب بیان داشت: عمده بناهای موجود در این منطقه بناهای میراثی و تاریخی است؛ البته كسی تردید ندارد اگر بنایی واقعا میراثی است باید حفظ شود و ما نیز اهتمام كامل داریم به اینكه اینها به عنوان آثار ماندگار حفظ شود.
وی افزود: بخش دوم از این بناها آنهایی است كه میراث فرهنگی بودنشان ثابت نشده است كه اگر در این موراد همه باهم هماهنگی كنند، مشكلات حل می‌شود.
دستغیب ادامه داد: برخی از این خانه‌های خشت و گلی مامن معتادان است و برخی از آن‌ها حتی مراكز فساد و منكرات برپا است. بناست اینها همچنان مانع و سد راه باشند یا برای اینها می‌توان تكلیفی معین كرد؟
تولیت آستان شاهچراغ (ع) ابراز داشت: اگر طرح توسعه حرم از 50 سال پیش تاكنون صورت نمی‌گرفت، هم اكنون حرم به چه صورت بود؟ همین موضوع را باید برای آینده نیز در نظر داشته باشیم و وضعیت آن زمان را با امروز بسنجیم.
وی با بیان اینكه كسی در بحث توسعه حرم اصرار بر تك روی ندارد، ابراز داشت: موضوع مهم این است كه حركتی در جهت تسهیل راه‌های ورودی به حرم مطهر داشته باشیم و در این زمینه از استاندار، شهردار، مدیریت راه و شهرسازی و همه افرادی كه به نوعی در مسائل اجرایی نقش دارند، تقاضا دارم كه به این امر اهتمام ورزند.
دستغیب با اشاره به آیه واعتصموا بحبل الله ولا تفرقوا عنوان كرد: حرم های مطهر یكی از نمادهای دوستی با اهل بیت است كه باید ایجادكننده وحدت و مودت باشد و مباحث توسعه و عمران حرم نباید سبب تفرقه و سوء تفاهم شود.
آسان كردن راه های دسترسی به حرم شاهچراغ (ع) در حالی به عنوان دستوركار اصلی جلسه شورای فرهنگ عمومی استان فارس مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت كه به گفته معاون اجرایی این آستان مقدس، نبود راه های دسترسی به مانعی فراروی حضور شهروندان شیرازی برای زیارت تبدیل شده است.
حسین كیانی می گوید: وضعیت كنونی راه های دسترسی به حرم مطهر به گونه ای است كه زائران از مسیری كه وارد می شوند، قادر به بازگشت از همان مسیر نیستند و از این رو، ایجاد راه های جدید در چهار محور را پیشنهاد كرده ایم.
پیشنهاد تغییر در خطوط قطار شهری (مترو) شیراز و ایجاد ایستگاه هایی در نزدیكی حرم از دیگر مباحثی بود كه در جلسه شورای فرهنگ عمومی استان بدان پرداخته شد.
باید منتظر بود و دید كه نتیجه كارگروه های تخصصی با حضور متولیان امور می تواند به راهكاری منجر شود كه به صورت همزمان، صیانت از تاریخ شهر شیراز و ایجاد راه های دسترسی جدید برای حرم مطهر را دنبال كند یا خیر.
در این مسیر، 2 نكته طرح شده در سخنان تولیت آستان مقدس مبنی بر ضرورت پرهیز از تكروی در توسعه حرم و خودداری از تبدیل این موضوع به مبحثی برای تفرقه قابل توجه به نظر می رسد كه می تواند بستری برای دست یافتن به راهكاری مرضی الطرفین را فراهم نماید.
7375/ 2027
شیراز-ایرنا- بارگاه حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (ع)، شیراز را به عنوان سومین حرم اهل‌بیت (ع) زینت بخشیده است اما در این میان نبود دسترسی آسان به حرم و همچنین قرار گرفتن آن در منطقه آسیب‌پذیر و كم‌برخوردار باعث بروز مشكلاتی در توسعه گردشگری مذهبی شده است.
