به گزارش ايرنا، نشست علمي يادروز حافظ، اين شاعر نام‌آوازه شيرازي در آستانه بيست و دومين سالگرد گرامي‌داشت وي، همزمان با سيزدهمين گردهمايي انجمن ترويج زبان و ادبي فارسي از 18 تا 20 مهرماه به مدت سه روز در شيراز برگزار مي‌شود.
آنچه در اين سال‌ها به كرات از سوي رسانه‌ها مطرح شده است، تأكيد بر نقش و مشاركت عموم جامعه در فرآيند برگزاري اين رويداد فرهنگي بوده است، رويدادي كه در نه‌تنها چشم شيراز و ايران به آن است كه در ديگر نقاط جهان نيز از سوي دوستداران حافظ پيگيري مي‌شود و سالانه استادان و دانشجويان بسياري را به اين شهر ميكشاند.
شب بيستم مهرماه به ميعادگاه سخنراناني بدل شده است كه خارج از تخصص حرفه‌اي خود در تلاش هستند حافظ را به صورت‌هاي مختلف و با روخواني از كاغذ‌هاي مقابلشان تعريف كنند.
در اين مراسم جايي براي گردشگران ايراني و خارجي وجود ندارد و اين موضوع، چنين رويداد مهمي را در برندسازي شخصيت حافظ دچار مشكل مي‌كند.
** مخاطب حافظ، عموم مردم هستند
همان‌گونه كه استاد ادبيات دانشگاه شيراز به ايرنا مي‌گويد: حافظ شاعر همه اقشار مردم است؛ زيرا او براي همه‌كس پيامي دارد و هركس به ديوان حافظ بنگرد، آن را آيينه‌اي مي‌بيند كه برخي جلوه‌هاي شخصيت هر انساني را مي‌نماياند.
اكبر صيادكوه مي‌افزايد: برخي كه آشنايي كمتري با حافظ دارند، بيشتر از موسيقي و صنايع شعر حافظ بهره مي‌برند و آنان كه عميق‌تر به او مي‌نگرند، در معاني پوشيده شعر حافظ تعمق مي‌كنند.
دبير اجرايي مراسم يادروز حافظ معتقد است: از همين روست كه مخاطب حافظ عموم مردمي است كه با نحوه ادراك متفاوت او را دريافت مي‌كنند و درست، به همين دليل است كه ماجراي پايان ناپذير حافظ ادامه دارد.
اين عضو هيات علمي دانشگاه شيراز در پاسخ به اين پرسش كه آيا مردم حافظ را آن‌گونه كه بايد تا امروز شناخته‌اند، اذعان مي‌دارد: گمان نمي‌كنم در بعد علمي معرفي حافظ هم موفق بوده باشيم؛ زيرا حافظ شاعري است كه بُعد جهاني دارد و سخنانش جهان‌شمول، فرازماني و فرامكاني است و با آنكه توجه ادب پژوهان به حافظ بيش از ديگر شاعران بوده است، چنين نيست كه همه زواياي سخن حافظ كاويده شده باشد.
صيادكوه مي‌افزايد: درمقابل، مردم ما چنان فهيم بوده اند كه از قرن هشتم تا به امروز، هميشه حافظ را در كنار خود داشته اند و اينكه آرامگاه حافظ شبانه‌روز پر از مخاطبان ايراني و خارجي است و قطبي گردشگري در كشور به شمار مي‌رود، نشان از همين توجه است.
وي با تاكيد بر اينكه حافظ مقام و جايگاه خود را در ميان مردم يافته است، معتقد است: مسئوليت نهادينه سازي پيام‌هاي حافظ و رواج بيشتر آن‌ها در جامعه، وظيفه‌اي است كه هم حافظ پژوهان كمتر به آن توجه كرده‌اند و هم رسانه‌ها.
صيادكوه ادامه مي‌دهد: پيام‌هاي حافظ، همه، انساني و اجتماعي است و خاصه به درد مردمان زمانه ما هم مي‌خورد؛ براي مثال يكي از پيام‌هاي بزرگ حافظ مبارزه با ريا و چند چهرگي است و جاي سوال دارد كه تا امروز چقدر موفق شده ايم اين پيام را به ميان مردم ببريم.
** شخصيت‌هاي فرهنگي از چاه نفت هم سود‌آور‌ترند
اين استاد دانشگاه شيراز در بخش ديگري از سخنان خود به توانمندي‌هاي بسيار حضور حافظ در شيراز نيز اشاره مي‌كند و بيان مي‌دارد: شخصيت‌هايي مانند حافظ از منظر اقتصادي حتي از چاه نفت هم سود‌آور‌ترند، براي اثبات اين مدعا كافيست به آمار تعداد بازديدكنندگان حافظيه نگاهي بيندازيم يا تيراژ ديوان اين شاعر را بررسي كنيم.
صيادكوه ضمن مقايسه جايگاه جهاني حافظ با شاعراني پرآوازه از ديگر كشور‌ها همچون شكسپير و متنبي مي‌گويد: تا حدودي در شناساندن اين شخصيت فرهنگي به جامعه جهاني موفق بوده‌ايم؛ اما اين موفقيت‌ها بيشتر مرهون فعاليت‌هاي مستشرقان است.
دبير اجرايي يادروز حافظ خاطرنشان مي‌كند: همه‌ساله بايد ده‌ها ترجمه و شرح جديد و متناسب با نثر جديد براي مخاطبان جهاني به زبان‌هاي مختلف ارائه دهيم.
او با اشاره به جايگاه مولانا در كشورهاي غربي و شناختي كه از اين شاعر ايراني وجود دارد، بيان مي‌دارد: رويكرد به مولوي در كشورهاي غربي بيش از ديگران بوده است؛ زيرا شاعري است كه حرفي براي زدن دارد و اندكي از پيام او نيز به درستي منتقل شده است و مخاطب خود را يافته؛ بنابراين اگر بتوانيم جوهره اصلي و بن‌مايه سخنان اين بزرگان را در جهان بيان كنيم، بي ترديد مخاطبان فراگيرتري نيز خواهيم يافت.
همان‌گونه كه اين استاد ادبيات به درستي بيان مي‌كند، حافظ جايگاه خود را در ميان مردم يافته است و هم‌اكنون نوبت دست‌اندركاران امر است كه براي روشن‌تر كردن زواياي وجودي اين شخصيت فرهنگي فراملي اقدامي در خور صورت دهند.
** براي گرامي‌داشت شخصيت‌هاي فرهنگي اراده ملي وجود ندارد
رئيس مركز حافظ‌شناسي كه خود سال‌ها در تركيه به تدريس ادبيات فارسي مشغول بوده است، به ايرنا مي‌گويد: اگر از من بپرسند چرا مولانا در جهان اينگونه نام بر آورده، مي‌گويم گرچه اين نام‌آوري هنوز براي او بسيار كم است، مراسم گرامي‌داشت مولانا چنان باشكوه برگزار مي‌شود كه همگان را جذب مي‌كند.
كاووس حسنلي با تاكيد بر اينكه براي ما شيرازي‌ها بسيار خوشحال كننده است كه مولانا در جهان نام بلندي برآورده و رقابتي بين مولوي و حافظ و ديگران نيست، مي‌افزايد: دليل اصلي برجسته شدن مراسم گرامي‌داشت مولانا در سطح جهاني اين است كه اراده‌اي ملي براي معرفي اين شخصيت وجود دارد.
وي ادامه مي‌دهد: مولانا شخصيت طراز اول بين‌المللي تركيه است و از همين رو است كه با عزمي ملي تلاش مي‌كنند همه زمينه‌ها را براي معرفي و گرامي‌داشت او فراهم كنند از اجراي برنامه‌هاي متنوع هنري و جذب گردشگر فرهنگي و ادبي به قونيه گرفته تا ديگر رويداد‌هاي هنري كه در قالب‌هاي گوناگون براي معرفي مولانا ارائه مي‌شود و گردشگران و اديبان و فرهنگ‌دوستان بسياري را به اين كشور ميكشاند و ما از اين منظر همچنان فاصله بسياري با آن‌ها داريم.
حسنلي بيان مي‌دارد: پديدآوردن چنين جاذبه‌هايي در خراسان با وجود فردوسي و در شيراز با وجود سعدي و حافظ وجود دارد؛ به شرط اينكه يك اراده ملي يا دست‌كم اراده استاني بسيار قوي وجود داشته باشد كه براي بلندمدت و در ابعاد مختلف برنامه‌ريزي كند.
اين عضو هيات علمي دانشگاه شيراز با بيان اينكه حتي مكان مستقل شايسته‌اي براي حافظ‌شناسي در شيراز وجود ندارد، مي‌گويد: امروز بايد قاعدتاً يك ساختمان عريض و طويل و پژوهشگاه حافظ‌شناسي با امكانات گوناگون داشته باشيم تا وقتي استادي از خارج از كشور براي فرصت مطالعاتي 6 ماهه به ايران مي‌آيد يا دانشجويان دوره پسادكتري جذب مي‌كنيم، بتوانيم از ظرفيت آن‌ها بهره ببريم.
وي بر ضرورت اختصاص و ساخت كتابخانه مستقل، مركز اسناد، مركز آرشيو پايان‌نامه‌ها و نيز محل نگهداري نسخ خطي مربوط به حافظ در مكاني مشخص تاكيد كرد و از خيران فرهنگي براي برپايي نهادي منحصر‌به‌فرد و درخورد حافظ دعوت كرد.
البته حسنلي ابراز داشت كه اخيرا فردي براي ساخت پژوهشكده‌اي در اين خصوص ابراز علاقه كرده است.
اين استاد دانشگاه شيراز مي‌گويد: دو استاد از تركيه به ايران آمده‌اند و در اتاقك كوچكي در حافظيه مشغول به انجام فعاليت تحقيقاتي خود هستند؛ درحالي كه ما بايد براي حافظ شرايط بهتري فراهم‌آوريم.
حسنلي يكي از اقدامات بسيار مهم را در اين زمينه اختصاص زميني در كنار حافظيه براي ساخت پروژه‌اي ويژه حافظ عنوان مي‌كند كه به ضرورت و فوريت بايد از سوي رسانه‌ها و فرهنگ‌وران مطالبه شود.
** سايه نوسان ارزي بر يادروز حافظ امسال
رئيس مركز حافظ‌شناسي در بخش ديگري از سخنانش با اشاره به اينكه فارس قطب ادبيات فارسي است و بسياري تمايل دارند در اين استان به گردشگري فرهنگي بپردازند، از نبود زيرساخت‌ها و منابع مالي براي دست‌يابي به اين مهم سخن گفت.
وي بيان مي‌دارد: يكي از مشكلاتي كه امسال براي برگزاري رويداد يادروز حافظ با آن مواجه شديم جهش نرخ ارز بود كه موجب شد نتوانيم از بسياري از مهمانان خارجي كه بنا بود در اين مراسم شركت كنند، دعوت كنيم؛ درحاليكه اين رويداد فرهنگي و ادبي پذيراي سرشناس‌ترين استادان از سراسر جهان است.
حسنلي بيان مي‌دارد كه اگر شيراز فقط از شخصيت حافظ بهره‌مند مي‌بود، مي‌توانست با رونق حاصل از گردشگري و اقتصاد پوياي آن، مركز جهانگردي باشد؛ اما اراده لازم براي به ثمر رسيدن اين مهم وجود ندارد.
حسنلي در ادامه با تاكيد بر اينكه مركز حافظ‌شناسي سازماني مردم‌نهاد است كه در شرايط دشوار تلاش مي‌كند، به فعاليت‌هايش ادامه دهد، مي‌افزايد: با تمام مشكلات اين سازمان يك كرسي پژوهشي دارد، به متقاضيان فرصت مطالعاتي امكانات مي‌دهد و مراسم علمي يادروز حافظ را همه‌ساله برگزار مي‌كند؛ درحاليكه درآمدي ندارد و همه افرادي كه در اين نهاد فعاليت مي‌كنند،رايگان خدمات ارائه مي‌دهند.
حافظ، خود پيام اخلاقي و فرهنگي‌اش را به واسطه اشعارش در همه جهان گستراند، بي آنكه طي قرن‌ها نيازي به وسايل ارتباطي يك‌صد ساله اخير داشته باشد و مستشرقان و انديشمندان بسياري را در سراسر جهان شيفته خود كرد؛ حتي گردشگراني را كه براي اولين بار با او آشنا مي‌شدند به چنان علاقه‌اي رساند كه شيفته زبان فارسي شدند و سفير صلح ايران در كشورهاي دور و نزديك خودشان.
حال اين پرسش مطرح است كه در عصر ارتباطات با پيشرفت‌هاي روز‌افزون فناوري و امكانات شاياني كه گردشگري به شيوه مدرن در اختيار ما قرار مي‌دهد، براي برخورداري از ظرفيت بيشتر شخصيت‌هاي اينچنيني چه گام‌هايي مي‌توان برداشت و ما در كجاي اين مسير قرار خواهيم گرفت، سويه خاموش يا روشناي آن.
7375/ 2027
گزارش از سيده سميرا متين نژاد
شيراز- ايرنا- برگزاري نشست علمي سالانه يادروز حافظ كه طي دو دهه گذشته بي‌وقفه در شيراز برگزار شده است، دستاورد‌هاي بسياري از منظر آكادميك داشته است؛ اما اين رويداد در سطوح ديگر، سيماي شهر را تغيير نداده و عموم جامعه را با خود همراه نكرده است.
