وقتی كتابخوانی اولویت نیست

امروزه همچنان كتابخوانی به عنوان فعالیت فرهنگی و نه تنها در جهت سوادآموزی و تحصیلات رسمی، بصورت پدیده ای در دست عده كمی از افراد جامعه باقی مانده است.
باید گفت كه مساله جهان امروز دسترسی نداشتن به كتاب نیست بلكه مساله اصلی این است كه كتابخوانی در سایه سرگرمی های جهان مدرن قرار گرفته است.
برخی گسترش روزافزون شبكه ها و كانال های مجازی را عاملی در كاهش میزان كتابخوانی عنوان می كنند در حالی كه این گفته را به سادگی نمی توان تایید كرد زیرا این مساله نیز همانند عصر ارتباطات موضوعی پیچیده و چند بعدی است از طرفی مزیت هایی اعم از سرعت و دسترسی آسان را به همراه دارد و از طرفی باید از این فضا با دانایی استفاده مطلوب داشت.
نگاه شیك و لوكس به كتاب و كتابخوانی ریشه در یك ارزش دارد اینكه زمانی خواندن، كتاب و مطالعه علم و دانش به عنوان یك ارزش در جامعه نهادینه شده بود و پیرو همان ارزش بسیاری تظاهر به تعلق خاطر به كتاب می كردند اما اكنون شاید همان نگاه ظاهری و دكوری به كتاب هم كمرنگ شده است.
بهانه برای نخواندن و تحلیل نخواندن كتاب فراوان است اینكه، كتاب گران است؛ اینكه كتاب لازم نیست زیرا فضای مجازی تمام اوقات را پر كرده است اینها می تواند تشدید كننده نخواندن كتاب باشد اما در نگاهی عمقی تر، خانه از پای بست ویران است و زمانی كه مطالعه و رفتن به دنبال مقاله های روز، مطالبه و نیاز و خواسته مردم نباشد یعنی دانستن و خواندن در آن جامعه ارزش خود را از دست داده است.
یكی از شیوه های رایج برای نشان دادن اوضاع كتابخوانی در هر جامعه استناد به سرانه مطالعه در آن جامعه است كه این رقم در كشور از چنان طیف وسیعی برخوردار است كه از دو دقیقه تا 70 و چند دقیقه را در برمی گیرد.
كارشناسان بر این نكته تایید می كنند كه تفاوت در ارائه میزان سرانه مطالعه علاوه بر اینكه نشان دهنده تنوع نهادهای مرتبط با موضوع كتاب و كتابخوانی است نشان دهنده عدم تفاهم قابل مشاهده دیدگاه های دستگاه ها و نهادهای مختلف مرتبط با موضوع كتاب و كتابخوانی و مطالعه در كشور می باشد.
در مجموع آنچه عیان است و نیاز به ارائه شاخص ساعت و دقیقه ندارد اینكه وضعیت مطالعه و كتابخوانی مردم مطلوب نیست و این عدم مطلوبیت در اوضاع مطالعه در عصر ارتباطات و گسترش فضای مجازی هم تداوم پیدا كرده است.
در لرستان اما نسبت به میانگین كشوری اوضاع بدتر بوده بطوریكه مدیركل كتابخانه های عمومی استان می گوید: بنا بر استاندارهای موجود باید به ازای هر 25 هزار نفر یك كتابخانه وجود داشته باشد كه در این شاخص استان لرستان كمبود 16 كتابخانه دارد.
فرشته طهماسبی افزود: در مجموع تعداد 75 كتابخانه در استان باید وجود داشته باشد تا بتوانیم به وضعیت مطلوب سرانه فضای كتابخانه ای در استان برسیم در حالیكه اكنون 33 كتابخانه در استان وجود دارد و چهار باب كتابخانه آن نیز تعطیل است.
وی گفت: به ازای هر صد نفر باید هشت مترمربع فضای مطالعه وجود داشته باشد كه در لرستان این میزان زیر یك مترمربع است.
مدیركل كتابخانه های عمومی استان لرستان همچنین گفت: در استان شهرهای ویسیان، فیروزآباد، طرهان، كونانی و شول آباد فاقد كتابخانه هستند.
وی با تاكید بر ایجاد كتابخانه های سیار در استان لرستان گفت: لرستان استانی با جمعیت روستایی بالاست كه هم اكنون 600 هزار نفر از این جمعیت روستایی فاقد هرگونه كتابخانه ای هستند كه برای آنها كتابخانه های سیار باید پیگیری شود چیزی كه تاكنون محقق نشده است.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری لرستان نیز در این باره گفت: دغدغه ها در مورد نبود فرهنگ كتاب و كتابخوانی و دراولویت نبودن كتابخوانی كاملا بجا و در واقع یك درد فراگیر است كه باعث شده تا كتاب و كتابخوانی مهجور بماند و آنچه وجود دارد مطالعه كتب آموزشی ، كنكور و كتاب های كمك آموزشی است.
حبیب الله خجسته پور اظهار داشت: ارائه راهكاری ارتقای فرهنگ مطالعه و افزایش سطح مطالعه مفید در استان نیازمند برگزاری نشست ها و جلسات هم اندیشی با حضور كارشناسان و اهل فن است كه باید از طریق اداره كل كتابخانه های عمومی استان پیگیری و برگزار شود.
اما فرماندار خرم آباد كه خود دانش آموخته جامعه شناسی است همواره به موضوعات فرهنگی و اجتماعی نگاهی عمقی تر و فراتر از نگاه های متداول اجرایی دارد و همیشه هم بر انجام اقدامات اصولی و بنیادی در حل برخی معضلات و مشكلات اجتماعی و شهری دارد.
اسد عبدالهی در خصوص وضعیت كتابخوانی با انتقاد از رویه نگاه سلیقه ای به كتاب و كتابخوانی می گوید: این نوع نگاه به كتاب و كتابخوانی باعث می شود برنامه های مرتبط با این حوزه نیز بدرستی هدف گذاری نشود.
به گفته وی ؛ زمانی كتابخانه 17 شهریور در مركز شهر برای ایجاد خیابانی مقابل استانداری تخریب می شود و زمانی دیگر گفته می شود شهرداری ها باید بنا بر قانون نیم درصد به كتابخانه ها كمك كنند در حالیكه با توجه به وضعیت درآمدی شهرداری ها امیدی به آنها وجود ندارد.
فرماندار خرم آباد یادآور شد: در جامعه ای كه تشنه كتاب و كتابخوانی نیست نمی توان تنها ژست آن را نگه داشت جامعه ای كه تشنه كتابخوانی باشد مردم در سفر با خود كتاب همراه می برند و یا اینكه جدیدترین مقالات روز را پیگیری می كنند.
عبدالهی گفت: اكنون فضا به گونه ای است كه حتی كتاب هایی هم كه با هزینه هایی منتشر می شوند كتاب های مناسبی نیستند در حالیكه افراد تشنه كتاب و كتابخوانی هم نداریم.
فرماندار خرم آباد با اشاره به این كه جامعه ای كه اهل كتاب نباشد، دچار افزایش آسیب های اجتماعی خواهد شد، گفت: افزایش سرانه مطالعه و كتابخوانی، كاهش آسیب های اجتماعی را به دنبال دارد.
محمد گودرزی عضو كمیته نهضت مطالعه مفید شهرستان بروجرد نیز می گوید: در زمینه سرانه مطالعه در كشور آماری دقیق كه حاصل كاری علمی ، تحقیقاتی، كلاسیك و دانشگاهی باشد وجود ندارد و یا اگر انجام شده تحقیقی كه به طور كامل نهادهای مرتبط با كتابخوانی و كتاب را در برگیرد نبوده است.
وی افزود:در نتیجه چنین رویكردی نمی توان به صورت عدد و رقم ، به میزان سرانه مطالعه دست یافت اما آنچه كه غیرقابل انكار است میزان اندك مطالعه در بین اقشار مختلف جامعه و نگاهی فضیلت گونه، شیك و دكوری به موضوع كتاب و مطالعه است كه از گذشته تاكنون وجود داشته است.
عضو كمیته نهضت مطالعه مفید شهرستان بروجرد گفت: این شیوه نشان می دهد موضوع كتاب و مطالعه هنوز به یك ضرورت و اولویت در زندگی مردم نرسیده و این عدم ضرورت را در نبود و یا میزان كم سهم كتاب در سبد خرید خانواده می توان مشاهده كرد.
گودرزی با اشاره به اینكه اولویت زندگی های امروزی تامین نیازهای اقتصادی و مالی است اظهار كرد: در چنین شرایطی مسائل و نیازهای فرهنگی ضروری به نظر نمی رسند و عملا نیز جایگاهی برای مطالعه و كسب علم و دانش در نظر گرفته نخواهد شد.
به گفته وی مطالعه و خواندن كه باید به صورت رسمی در دانشگاهها و مدارس پرداخته شود نیز امروز بیشتر از گذشته جنبه ظاهری پیدا كرده بخصوص در شرایطی كه مقالات علمی، تحقیق و پژوهش خرید و فروش شود ،قشر دانشجو و تحصیل كننده های در مدارس و دانشگاه نیز پیگیر مطالعه و خواندن نمی شوند.
عضو كمیته نهضت مطالعه مفید بروجرد با اشاره به این كه مطالعه و كتابخوانی اولویت امروز جامعه ما نیست گفت: مطالعه و خواندن در برهه ای از تاریخ مثلا در اوایل انقلاب بسیار جدی و بااهمیت بود اما به مرور زمان از اهمیت آن كاسته و به حاشیه رانده شد.
وی با بیان اینكه جایگاه خرید كتاب در سبد خرید خانوار نزدیك به هیچ است افزود: اصلاح این وضعیت نامطلوب تنها با عزمی جدی امكان پذیر است و با یك راهكار و چند راهكار نمی توان به وضعیت مطلوب رسید.
این كارشناس حوزه كتابداری گفت: اگر مردم به مطالعه و كتابخوانی در زندگی خود اولویت دهند در بسیاری از شیوه های نادرست زندگی خود كه اثرات نامطلوبی بر محیط پیرامون و محیط زیست دارد ، تجدید نظر می كردند.
وی افزود: بدون شك اگر مردم مطالعه ای چه بصورت خواندن كتاب و مقاله در خصوص بحران آب و خشك شدن سفره های آب زیر زمینی داشتند از بسیاری از رفتارهای تهدید آمیز و آسیب زا به طبیعت خودداری می كردند.
گودرزی با تاكید بر این كه در دنیای توسعه یافته، مطالعه و خواندن یك ضرورت است اظهار كرد: در دنیای امروز فضای مجازی نیز واقعیتی غیرقابل انكار است كه وارد نشدن به فرصت های این عرصه در زمینه های مختلف و بخصوص مطالعه و خواندن، نوعی دور شدن از واقعیت است.
در هر حال در جامعه ای كه هنوز خواندن تبدیل به ارزش نشده و نگاه غالب بر فضای كتاب و كتابخوانی سلیقه ای است؛ برنامه های در دست اقدام در این عرصه هم متاثر از همان نگاه سلیقه ای می شود و نمی تواند هدفی منسجم و دوراندیشانه را ترسیم كند.
1920/6060