به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، به نگارش در آوردن كلیه مفاهیم مورد نیاز برای رشد فكری، روحی و اجتماعی كودكان و نوجوانان، در قالب های مختلف ادبی چون داستان، شعر، دل نوشته و خاطره، ادبیات كودك و نوجوان محسوب می شود.
از آنجا كه این گونه ادبی با گسترش شناخت و رشد فكری و شخصیتی كودكان و نوجوانان ارتباط مستقیم دارد، تاثیرگذاری و كارآمد بودن آن همواره باید مورد توجه فعالان این عرصه از جمله پژوهشگران، نویسندگان، شاعران و تصویرگران كتاب كودك قرار گیرد.
** اهمیت شناخت مرزها در ادبیات كودك و نوجوان
در نگارش ادبیات كودك و نوجوان همواره مرزهایی وجود دارد كه نویسندگان این حوزه باید به آن توجه نشان دهند. مهمترین اصل در رعایت این مرزها نوشتن برای كودكان و نوجوانان به منظور آگاهی رسانی، آموزش و ایجاد انگیزه در آنان است، نه نوشتن درباره كودكان و نوجوانان. این مهم اما گاه مورد توجه برخی نویسندگان معاصر قرار نمی گیرد. در نتیجه این روزها آثار بسیاری را شاهدیم كه نه برای كودكان و نوجوانان بلكه در توصیف آنان است. تشخیص این مرزها به مهارت و تجربه نویسنده در نوشتن و عرصه ادبیات كودك وابسته است.
** نگاهی گذرا به تاریخ ادبیات كودك و نوجوان در ایران
ادبیات كودك و نوجوان در ایران در دوره های مختلف تاریخی همواره به گونه های متفاوتی وجود داشته است. این نوع از ادبیات از گذشته های دور، در قالب شكل فولكلور آن، با قصه های مادر بزرگ ها در فرهنگ شفاهی مردم ظهور یافت. ادبیات كودكان در آثاری چون «كلیله و دمنه» و «مثنوی» مولانا اندیشمندانه شد و بعدها به لحاظ فرمی، از سوی تعداد دیگری از نویسندگان قوام گرفت و در نهایت به دست نویسندگان معاصر ما توسعه پیدا كرد.
در دوران معاصر اما می توان سال های 1340 تا 1357، یعنی دوره ای را كه در آن «كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان» و «شورای كتاب كودك» تاسیس شد و نهادهایی مانند كتابخانه ها شكل گرفت، نقطه عطفی برای ادبیات كودك و نوجوان دانست. مختصات این دوره منجر به تحول در آموزش و پرورش و ادبیات مربوط به كودكان شد.
اگرچه در آن سال ها و نزدیك به یك دهه بعد از آن شاهد پیشرفت و شكوفایی ادبیات كودك و نوجوان بودیم، در سال های اخیر فعالان این عرصه به دلایل گوناگون تا اندازه ای از تولید آثار فاخر و به واقع تاثیرگذار برای كودكان و نوجوانان بازمانده اند. ادبیات كودك و نوجوان، امروز از چالش های بسیاری رنج می برد و برای دستیابی به جایگاه شایسته تر بی شك نیازمند توجه و تلاش بیشتر متولیان و فعالان این حوزه است.
** چالش ها و راهكارهای ادبیات معاصر كودك و نوجوان
در بررسی و مطالعه آثار سال های اخیر در حوزه ادبیات كودك و نوجوان یكی از چالش های مشهود، غفلت از تولید كتاب های جدی و ارزشمندِ ادبیات كودك و سری كاری و كتاب سازی برخی نویسندگان است كه گاه با انگیزه های مالی و گاه با هدف ركورد زنی در كارنامه آثار نویسنده صورت می گیرد؛ رویكردی كه به ادبیات معاصر كودك و نوجوان آسیب های جدی رسانده است.
دیگر چالش موجود كه بسیاری از نویسندگان حوزه كودك از آن گلایه مندند، برخورد انتخابی و سلیقه ای مسوولان با نویسندگان حوزه كودك و نوجوان و آثار آنان است به گونه ای كه به عنوان مثال تنها آثار برخی نویسندگان خاص در كتاب های آموزشی كودكان و نوجوانان استفاده می شود.
ممیزی نیز یكی دیگر از چالش ها به شمار می رود كه همچون عرصه ادبیات بزرگسال، گاه دامن ادبیات كودك و نوجوان را نیز می گیرد و فعالان این حوزه را به دردسر می اندازد. در همین ارتباط باید یادآور شد كه شورای كتاب كودك و نوجوان ایران به عنوان یك نهاد مستقل ادبی كه حدود پنج دهه از تاسیس آن می گذرد، هم اكنون اختیار چندانی در ارزشیابی آثار نویسندگان جهت چاپ و انتشار آنها ندارد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها مرجع ارزشیابی و انتخاب این آثار به شمار می رود.
فراگیر نبودن امر مطالعه در ایران اما چالش دیگری در مسیر رشد ادبیات كودك و نوجوان است كه می توان از آن به عنوان چالشی بنیادین یاد كرد چرا كه ادبیات كودك و نوجوان به واسطه داشتن مخاطبان اندك نمی تواند چندان تاثیرگذار شده و موج اجتماعی ایجاد كند.
رفع چالش های موجود در مسیر توسعه ادبیات كودك و نوجوان بی تردید می تواند به ارتقا و شكوفایی این حوزه و همراستا با آن به رشد سطوح آموزشی و تربیتی در كودكان و نوجوانان بیانجامد و بذرهای آگاهی و خلاقیت در نسل های آتی را بارور سازد.
بی شك توجه هر چه بیشتر به حوزه ادبیات كودك و نوجوان و حمایت از فعالان و نویسندگان ماهر و متخصص در این حوزه امری است كه راهگشای نسل ها بوده و با بیدار كردن خلاقیت و افزایش دانش، بینش و اعتماد به نفس در كودكان و نوجوانان مسیر زندگی را آنگونه كه شایسته است به آنان می اموزد.
ادبیات كودك و نوجوان برای نیل به این هدف، باید بتواند ضمن برخورداری از حمایت بیشتر مسوولان و متولیان، به عنوان یك رسانه تاثیرگذار بیش از پیش وارد عرصه شود.
پژوهشم**9282**9279
تهران- ایرنا- ادبیات كودك و نوجوان، نقشی موثر در تعلیم و تربیت نسل ها دارد. این ادبیات هر اندازه شكوفاتر شود، زمینه آموزش و پرورش كودكان مهیاتر و بالندگی آتیه سازان محقق خواهد شد.
