نقش موثر آبياري نوين در توسعه كشاورزي

در ابتدا غالب كشاورزاني كه از روش آبياري غرقابي استفاده مي كردند در مقابل اجراي طرح آبياري نوين مقاومت مي كردند و معتقد بودند درختان سيرآب نمي شوند و يا به ثمر نمي رسند اما رفته رفته كه كاهش منابع زير زمين و كم بارشي شدت گرفت به اين حقيقت پي بردند كه تنها راه از برون رفت از اين مشكل ، استفاده از آبياري نوين است كه مي تواند راندمان توليد را بالا ببرد.
روش هاي آبياري تحت فشار با راندمان و كارايي بالاتر در مقايسه با روش هاي آبياري سطحي يكي از مهمترين راهكارهاي افزايش كارايي مصرف آب است ، آبياري قطره اي بالاترين راندمان را در بين روش هاي آبياري تحت فشار دارد.
مطالعات نشان داده كه آبياري قطره اي زيرسطحي با استفاده از آب كمتر و بالا بردن راندمان كاربرد آب در مزرعه، استفاده از پساب و آب هاي شور و لب شور، افزايش عملكرد محصول، كنترل املاح خاك و افزايش شوري و كاهش انرژي مصرفي و هزينه ها تضمين كننده كشاورزي پايدار در سطح كلان است.
آبياري قطره اي از سال 1950ميلادي در دنيا مطرح شد و تاكنون 68سال از عمر بكار گيري اين روش مي گذرد و دراين سالها مردم كشورها جهان به تدريج ياد گرفتند كه به جاي رها كردن آب، با مجهز كردن زمين هاي كشاورزي به آبياري نوين در وقت و انرژي و همچنين نيروي انساني صرفه جويي مي شود ، استفاده از اين روش در كشاورزي ايران به پنج دهه مي رسد.

*آمار مقايسه اي آبياري نوين در 18سال گذشته
مقايسه آمار سازمان جهاني آب در سال 2 هزار و آمارهاي سال 2018ميلادي از سوي وزارت جهاد كشاورزي نشان مي دهد كه در 18سال گذشته حدود يك ميليون و 447 هزار هكتار از زمين هاي كشاورزي ايران به آبياري نوين مجهز شده يعني هر سال بطور متوسط در بيش از 80 هزار هكتار طرح اجرا شده است.
آمار ارائه شده ازسوي سازمان جهاني آب براي جمهوري اسلامي ايران نشان مي دهد كه ازمجموع هشت ميليون هكتار زمين كشاورزي كشورمان در سال 2 هزار ميلادي، 200 هزار هكتار از اراضي كشور با آبياري باراني و 53 هزار هكتار با روش قطره اي آبياري شدند.

*مجهز شدن 20 درصد زمين هاي كشاورزي و باغي به سيستم نوين آبياري
براساس آمار وزارت جهاد كشاورزي، يك ميليون و 700 هزار هكتار از مجموع هشت و نيم ميليون هكتار زمين باغي و زراعي كشور به آبياري نوين مجهز شده اند.
براساس مطالعات انجام شده حدود چهار ميليون و 500 هزار هكتار از زمين هاي كشاورزي كشور قابليت تجهيز به آبياري نوين را دارد كه تجهيز هر هكتار آن به طور ميانگين نيازمند حدود 150 ميليون ريال اعتبار است.
در برنامه ششم، بر اساس پيش بيني هاي صورت گرفته سالانه 600 هزار هكتار از باغ ها و مزارع كشور به آبياري نوين مجهز شود بطوريكه در پايان اين برنامه بايد ميزان صرفه جويي در مصرف آب به 11 ميليارد مترمكعب در سال برسد.

*تبخير71 درصد آب بارندگي در ايران
متوسط بارندگي كشور ايران 250ميلي متر (يك سوم متوسط جهان) است كه حدود 71 درصد آن تبخير و از دسترس خارج مي شود و اين كشور را در زمره يكي از خشك ترين مناطق جهان قرار داده است .
اين درحالي است كه براساس آمارهاي منتشره از سوي 2 وزارتخانه نيرو و جهاد كشاورزي، كمبود آب يكي از عوامل محدود كننده اصلي توسعه فعاليت هاي اقتصادي (با محوريت كشاورزي) در دهه هاي آينده به شمارمي رود.
با توجه به كمبود نزولات آسماني درايران و به خصوص هرمزگان و توزيع نامناسب‌ زماني و مكاني بارش ها، تغيير اقليم و استمرار خشكسالي در20سال گذشته، ضرورت تبديل روش هاي آبياري سنتي به نوين را در اين استان بيش ازپيش نشان مي دهد .
زماني پي به اهميت اين موضوع مي بريم كه بدانيم افزون بر نيمي از جمعيت يك ميليون و 800 هزار نفري هرمزگان ساكن روستاها هستند و شغل بيشتر آنها كشاورزي و فعاليت در زيربخش هاي آن ازجمله شيلات و منابع طبيعي است.
در راستاي مصرف بهينه آب در بخش كشاورزي هرمزگان در 2 دهه گذشته با كمك هاي مالي بلاعوض از سوي دولت، سرمايه گذاري گسترده اي صورت گرفته بطوريكه حدود 68 درصد از زمين هاي زراعي و باغي اين استان به آبياري نوين مجهز و باعث شده در سالهاي اخير به عنوان يكي از سه استان پيشرو كشور دراين زمينه معرفي شود.

*هرمزگان از استان هاي پيشرو در اجراي آبياري نوين
هرچند هرمزگان به عنوان استاني ساحلي با فعاليت هاي بندري، دريانوردي، صيد و صيادي وهمچنين در يك دهه اخير در زمينه نفت، گاز و پتروشيمي و همچنين صنايع فولاد و آلومينيوم شهرت دارد اما با توليد سالانه بيش از 2ميليون و 500 هزار تن محصول كشاورزي و شيلاتي نقش بسزايي در تنظيم بازار محصولات سبزي و صيفي خارج از فصل و همچنين تامين آبزيان كشور دارد.
با توجه به وابستگي فعاليت هاي كشاورزي هرمزگان به سفره هاي زيرزميني آب (98درصد آبي و تنها 2 درصد ديم) مي توان بيشتر به اهميت ميزان بارش باران دراين استان پي برد كه براساس آمارهاي منتشره شركت آب منطقه اي هرمزگان نزديك به 2دهه است كه خشكسالي بر اين استان سايه انداخته است.

*استان هرمزگان در رديف سه استان برتر آبياري نوين
رييس سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان اظهار كرد: مديريت آب و خاك و امور فني مهندسي اين سازمان در راستاي پياده سازي برنامه هاي ابلاغي در زمينه مجهز كردن زمين هاي زراعي و باغي به روش هاي نوين آبياري در رديف سه استان برتر كشور قرار دارد.
علي باقرزاده گفت: در 2 دهه گذشته تاكنون مجهز شدن 103هزار هكتار از باغ ها و مزارع هرمزگان (70درصد زراعي با محوريت محصولات سبزي و صيفي خارج از فصل) به روش هاي آبياري نوين باعث صرفه جويي يك ميليارد متر مكعبي در مصرف آب چاه ها و درنتيجه جلوگيري از بيكاري و مهاجرت هزاران نفر از بهره برداران به حاشيه شهرهاي اين استان شده است.

* 5 هزارميليارد ريال براي طرحهاي آبياري نوين هرمزگان
مدير آب و خاك و امور فني مهندسي سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان نيز ابراز داشت: براي كمك به اجراي طرح هاي آبياري نوين دراين استان دولت تاكنون پنج هزارميليارد ريال به صورت بلاعوض پرداخت كرده است.
به گفته مهندس ايمان پژمايه، 85 درصد از هزينه اجراي آبياري نوين توسط دولت و به صورت بلاعوض و 15درصد باقي مانده نيز توسط بهره بردار ( با دريافت تسهيلات ارزان قيمت ) تامين و پرداخت مي شود.
وي وسعت زمين هاي كشاورزي هرمزگان را 156هزار هكتار اعلام كرد و افزود: تاكنون 68 درصد ازاين سطوح به آبياري نوين مجهز شده است و باقي مانده آن در چهار سال آينده انجام مي شود.
اين مقام مسوول در سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان ياد آور شد: سال گذشته هفت هزار و 400 هكتار ازباغ ها و مزارع اين استان به آبياري نوين مجهز شد و امسال نيز 12هزارهكتار در دست اقدام است كه تاكنون حدود 50 درصد آن عملي شده است.
مدير آب و خاك و امور فني و مهندسي سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان با تاكيد بر كار جهادي در اين مديريت اظهار داشت: چهار هزار هكتار نيز طرح مطالعه شده و آماده عقد قرار داد با بانكهاي عامل و شركت هاي مجري آبياري نوين است .
پژمايه، ازهرمزگان به عنوان يكي از استان هاي پيشرو (سه استان برتر كشور) در اجراي طرح هاي آبياري نوين در سطح كشور نام برد و گفت: به منظور مقابله با خشكسالي و حمايت از بهره برداران، در صورت تامين اعتبار اين آمادگي وجود دارد كه طرح هاي بيشتري تهيه و به مورد اجرا گذاشته شود.

* صرفه جويي سالانه يك ميليارد متر مكعب آب
معاون بهبود توليدات گياهي سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان مي گويد: به ازاي مجهز شدن هر يك هكتار از زمين هاي كشاورزي به آبياري نوين، 11هزارمتر مكعب در مصرف آب (نسبت به روش سنتي) صرفه جويي مي شود.
مهدي ترابي زاده با اشاره به مجهز شدن 103 هزارهكتار از زمين هاي باغي و زراعي هرمزگان به آبياري نوين اظهار كرد: اجراي اين طرح ها موجب صرفه جويي سالانه يكهزار و 133ميليون متر مكعب آب دربخش كشاورزي اين استان شده است.

* همكاري جهاد كشاورزي و آب منطقه اي هرمزگان
به گفته رييس سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان اجراي طرح هاي آبياري نوين توسط اين سازمان براساس مجوزهاي صادره از سوي شركت آب منطقه اي استان به ويژه پروانه بهره برداري چاه آب انجام مي شود.
به گفته كشاورزان پيشرو و كارشناسان كشاورزي خبره از آنجايي كه هيچگونه سيستم كنترلي (كنتور هوشمند) روي چاه هاي آب در هرمزگان نصب نشده، ممكن است بهره برداران از آب صرفه جويي شده براي توسعه زمين هاي جديد استفاده كنند.
اين درحالي است كه بر اساس قوانين و بخشنامه هاي موجود، با توجه به استمراي و گسترش خشكسالي بهره برداراني كه زمين هاي كشاورزي آنان به روش هاي آبياري نوين مجهز شده حق ندارند از محل صرفه جويي صورت گرفته زمين هاي بيشتري را زير كشت ببرند.

* حذف مصوبه نصب سيستم هاي هوشمند چاه هاي آب كشاورزي
نصب سيستم هاي هوشمند روي چاه هاي آب كشاورزي تا سال گذشته از وظايف وزارت نيرو بوده كه امسال اين مصوبه حذف و از بهره برداران خواسته شده كه هزينه نصب كنتور را پرداخت كنند.
سازمان جهاد كشاورزي به عنوان متولي فعاليت هاي كشاورزي درهرمزگان از ابتداي دولت يازدهم تاكنون (حدود 5 سال) فعاليت هايي در راستاي ارتقاي زير ساخت ها ازجمله طرح هاي آب و خاك، توليد نشاء اصلاح شده گياهان زراعي با هدف توسعه كشت هاي متراكم و كاهش دفعه هاي آبياري (گلخانه اي و داربستي) به منظور افزايش توليد در واحد سطح و همچنين صرفه جويي در نهاده هاي كشاورزي انجام داده است.
در راستاي صرفه جويي در مصرف آب و ديگر نهاده هاي كشاورزي، بهره برداران اين استان در زمينه تجهيز كشت هاي زراعي به آبياري نوين و همچنين توليد انبوه نشاِء گوجه فرنگي، بادمجان، كدو، فلفل و ذرت دانه اي با هدايت سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان فعاليت هاي چشمگيري داشته اند.
وسعت زمين هاي كشاورزي هرمزگان 156هزارهكتار با توليد سالانه دو ميليون و 300هزارتن محصول باغي ، زراعي فصلي و خارج از فصل اعلام شده است.
استان هرمزگان با توجه به شرايط جغرافيايي و داشتن محصولات متنوع خارج ازفصل ازجمله سبزي و صيفي مي تواند نقش بسزايي درتوليد و حتي صادرات اينگونه محصولات، تنظيم بازار تره بار در2 فصل پاييز و زمستان و همچنين ايجاد اشتغال بيشتري براي دانش آموختگان رشته هاي كشاورزي و زيرمجموعه هاي آن داشته باشد.
6149 /6048