به گزارش خبرنگار ایرنا، فُك خزری به عنوان یكی از كوچكترین اعضای خانواده فك های دنیا در سال های اخیر با كاهش شدید جمعیت مواجه شده و در آخرین رده بندی جانوران در خطر نابودی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان یك گونه در خطر انقراض جهانی معرفی شده است.
بر اساس اعلام این اتحادیه جهانی، جمعیت فك های خزری از زمان فروپاشی شوروی در سال 1991 از یك میلیون به كمتر از 100 هزار فك در سال 2008 كاهش یافته و اینك شكار و صید بی رویه و آلودگی های دریایی آخرین بازماندگان این جمعیت را همچنان تهدید می كند.
سواحل جنوب شرق خزر و آشوراده تنها جزیره ایرانی آن از بهترین زیستگاه های فك ها است و بخش عمده جمعیت این گونه آبزی در این منطقه زندگی می كند كه برهمین اساس و با تلاش فعالان محیط زیست و حمایت مركز تحقیقات فك كشور هلند، مركز امداد و نجات فك خزری در جزیره آشوراده راه اندازی شده است.
برنامه حفاظت از فك خزری در سال 2008 و به دنبال انتشار نتایج به دست آمده از وضعیت جمعیت این تنها پستاندار دریاچه خزر آغاز شد كه مركز درمانی و تحقیقاتی 'Zeehondencreche' كشور هلند با حدود نیم قرن سابقه در زمینه حفاظت از فك‌ها حامی این برنامه بود.
در بررسی‌های اولیه مشخص شد با توجه به شرایط پنج كشور حاشیه دریای خزر، ایران مناسب ترین كشور برای حفاظت از فكهای خزری است.
از سوی دیگر همه ساله در فصل تابستان جمعیت زیادی از فك‌ها به آب‌های جنوبی به ویژه جنوب شرقی خزر مهاجرت می‌كنند و به همین دلیل جزیره آشوراده به عنوان بهترین مكان احداث ساختمان مركز درمانی و تحقیقاتی این گونه انتخاب شد.
اما یكی از دشواری های زندگی فك های خزری شكار فراوان و مداوم آن در دیگر كشورهای حاشیه دریا و بویژه روسیه و افزایش آلودگی های آب آن است.
هرساله هزاران فك به دست شكارچیان كشته شده و صدها مورد نیز در تور ماهیگیران گرفتار می شوند و جان خود را از دست می دهند اما آلودگی روز افزون دریای خزر این روزها مزید بر علت شده تا نسل فك با خطر قریب الوقوع انقراض مواجه شود.
چندی قبل مدیر مركز درمانی و تحقیقاتی فك هلند گفته بود اگر وضعیت به همین شكل پیش رود و كشورهای همسایه خزر نتوانند به یك ساز و كار مناسب و همكاری منطقه ای برای نجات فك ها دست یابند، جمعیت باقیمانده این گونه تا 10 سال آینده به طور كامل از بین خواهد رفت.
نماینده مركز تحقیقات و بازتوانی سگهای آبی هلند در ایران به خبرنگار ایرنا گفت: تلاش می كنیم تا نظر كشورهای همسایه خزر را نسبت به وضعیت بغرنج فك ها جلب كنیم.
امیر شیرازی اظهار داشت: هم اینك سواحل روسیه و ایالت داغستان این كشور و قزاقستان از مهم ترین مكان های زادآوری فك به شمار می رود اما روسیه تنها كشوری است كه همچنان هرساله مجوز شكار این گونه را صادر می كند و حاضر نیست اقدامی برای نجات آن انجام دهد.
وی بیان كرد: در نتیجه فشارهای بین المللی و تلاش حامیان حیات وحش و پویش امضاهای مردمی در حمایت از فك خزری روسیه شكار این آبزی را در سال 2018 میلادی به طور موقت ممنوع كرد اما مافیای شكار تلاش می كند با صدور پروانه های شكار غیررسمی و مخفیانه این ممنوعیت را جبران كند.
شیرازی گفت: تا چند سال قبل روسیه مجوز شكار 10 هزار فك را در سال صادر می كرد اما با هشدارهای فعالان محیط زیست و جهانی كردن خطر نابودی این گونه ارزشمند آبزی، سال گذشته میلادی این كشور تعداد مجوزهای شكار را به 2 هزار قلاده كاهش داد.
نماینده مركز تحقیقات و بازتوانی سگهای آبی هلند در ایران افزود: با توجه به شرایط اقلیمی كشور روسیه و سرمای شدید این كشور از پوست فك برای تولید پالتو، دستكش و كلاه استفاده می شد كه این رویه همچنان ادامه دارد.
وی گفت: پس از كندن پوست فك گوشت این پستاندار نیز به سبب دارا بودن چربی و كالری بالا در مزارع پرورش روباه كشور روسیه مورد استفاده قرار می گیرد.
شیرازی ادامه داد: رسیدن به شكارگاه‌های فك خزری در كشور روسیه به سبب ضرورت استفاده از كشتی های یخ شكن و بالگرد و یا اسنوموبیل (خودروهای دارای قابلیت حركت در برف) گران و پرهزینه است و به همین خاطر شكارچیان تلاش می كنند بهره وری اقتصادی از این پستاندار آبی را به حداكثر برسانند.
نماینده مركز تحقیقات و بازتوانی سگهای آبی هلند در ایران اظهار داشت: یكی از دغدغه‌های فعالان و محققان فك خزری كاهش شدید گله های بزرگ این گونه در دریای خزر است.
وی ادامه داد: مدتهاست كه گله های فك دیگر در كشورهای قزاقستان، تركمنستان و روسیه دیده نمی شود و در صورت صدور پروانه شكار در سال آینده میلادی در روسیه زنگ خطر جدی برای بقا و تداوم نسل این پستاندار دریای خزر به صدا درمی آید.
شیرازی آلودگی دریای خزر را یكی دیگر از عوامل نابودی فك های خزری دانست و گفت: بررسی ها نشان داده آلودگی های این دریا منجر به نازایی ماده فك ها و عقیم شدن نرها شده كه این مساله را باید جدی گرفت.
وی یكی از اثرات مضر آلودگی های نفتی را ایجاد ضعف در سیستم باروری فك ها اعلام كرد و گفت: بسیاری از فك ها به سبب مواجه با آلودگی‌های نفتی عقیم شده یا تولید مثل آنها سخت می شود.
پژوهشگر زیستمندان آبی دریای خزر ادامه داد: در حالی كه به صورت طبیعی هر فك ماده در زمستان یك توله به دنیا می‌آورد اما گزارشات اخیر ثابت كرد این رویه به زادآوری در سه یا چهار سال یكبار تغییر كرده است.
شیرازی گفت: علاوه بر تاثیر مستقیم آلودگی‌های نفتی دریای خزر و پسماندهای صنعتی سرازیر شده به دریا در حیات و باروری فوك‌های خزر، خانه‌سازی‌های بی‌رویه در ساحل دریای خزر نیز سبب از دست رفتن زیستگاه‌های این آبزی شده است.
نماینده مركز تحقیقات و بازتوانی سگهای آبی هلند در ایران بیان كرد: آب شدن یخ های شمال دریای خزر نیز باعث زایمان زودهنگام فوك ها و نارس و ضعیف شدن توله ها شده است.
شیرازی ادامه داد: كارشناسان اداره شیلات روسیه آمارهای غلطی از جمعیت فك ها به مقامات بالاتر می دهند و به همین دلیل هنوز كسی در این كشور به صورت جدی نگران انقراض فك ها نیست.
وی گفت: در روسیه فك خزری را با قابلیت بهره‌برداری اقتصادی می شناسند و به دنبال درآمد زایی بیشتر از این آبزی هستند و به همین دلیل تلاش گروه های حامی محیط زیست برای گنجاندن نام این گونه در كتاب گونه‌های قرمز روسیه با مقاومت مواجه می‌شود.
وی به آخرین جمعیت فك خزری اشاره كرد و گفت: در بررسی میدانی كارشناسان یك دانشگاه انگلستان در سال 2017 میلادی آمار فك های خزری حدود 70 هزار قلاده تخمین زده شد اما مجموعه تحقیقاتی زیرنظر سازمان شیلات روسیه با تكیه بر آمارسازی، رقم بالای 360 هزار قلاده از جمعیت این پستاندار را منتشر كرده است.
شیرازی بر لزوم فرهنگ سازی برای آشنایی بیشتر بومیان و صیادان گلستانی با فك خزری تاكید كرد و گفت: در چند سال اخیر كارهای آموزشی بیشتر شده و صیادان و فعالان حوزه دریا با اهمیت این گونه و چگونگی نجات فك های گرفتار در تور صیادی آشنا شدند.
پژوهشگر زیستمندان آبی دریای خزر بیان كرد: از طرف دیگر با تعیین مژدگانی 200 هزار تومانی یا جبران هزینه های حمل و نقل فك توسط ماهیگیران تا پایگاه امداد و یا هزینه تعمیر تورهای صیادی تلاش می كنیم خطر كشته شدن فك ها را به حداقل برسانیم.
منابع محلی به خبرنگار ایرنا گفتند تا بیست سال پیش ایرانیان می توانستند گله های فك خزری را در حال شنا یا استراحت در سواحل شمالی كشور مشاهده كنند اما حالا حتی نام این گونه آبزی برای بسیاری از حاشیه نشینان خزر ناآشناست.
فك خزری كه كوچك ترین عضو خانواده فكهای حقیقی یا بدون گوش است، در بهار و تابستان به سمت سواحل جنوبی دریای خزر كه صخره‌ای یا ماسه ای است می آید و پاییز و زمستان را در بخش شمالی دریا بر روی برف و یخ سپری می كند.
برگزاری دوره های متعدد آموزشی برای ساكنین حاشیه خزر در استان گلستان موجب شده، فك های خزری گرفتار در تور صیادان به مركز درمان و تیمارداری این آبزی تحویل داده شوند.
امسال 5 فك در پهنه آبی دریای خزر نجات یافته و پس از تیمارداری رها شدند.
به دلیل اشغال تمامی نوار ساحلی دریای خزر در ایران توسط ارگان های دولتی و اشخاص با ساخت ویلا و شهرك ها فك خزر تنها می تواند در صورت حضور نداشتن ماهیگیران در بخش كوچكی از سواحل پناهگاه حیات وحش میانكاله و جزیره آشوراده به استراحت بپردازد.
ارتقای دانش عمومی و آگاه سازی جوامع حاشیه نشین زیستگاه های این پستاندار گامی موثر در پیشبرد اهداف حمایت از فك خزری است كه حمایت و مشاركت گروه های سرشناس و مطرح از قبیل هنرمندان و ورزشكاران و سایر گروه ها بر اثرگذاری آن خواهد افزود.
فوك خزری كه ساحل‌نشینان شمال به آن سگ آبی نیز می گویند، یكی از پستانداران كمیاب آبزی دنیاست كه فقط در دریای خزر و رودخانه‌های منتهی به آن زندگی می‌كند و به طور میانگین 1.5 متر طول و ۸۰ كیلوگرم وزن دارد و از كوچكترین انواع فوك به‌شمار می‌رود.
فوك‌ها با خوردن آبزیان بیمار و ایجاد تعادل در جمعیت آنها، در اكوسیستم دریای خزر نقش مهمی ایفا می‌كنند.
7333/3091/1648/2729
گرگان - ایرنا - فُك خزری تنها پستاندار آبزی خزر به دلیل شكار بی رویه، گرفتار شدن در تور ماهیگیران، افزایش آلودگی دریا و سرازیر شدن پسماندهای صنعتی در معرض خطر جدی انقراض قرار گرفته و فاصله چندانی تا محو شدن همیشگی از چرخه حیات گیتی ندارد.
