به گزارش گروه علمي ايرنا، شب يلدا آخرين شب پاييز و ورود به دروازه زمستان، حكايت هاي زيادي در فرهنگ ايراني دارد. كلمه يلدا از زبان سرياني و به معناي زايش است و برخي معتقدند مردمان باستان، اين شب را بيدار مي ماندند تا در كنار يكديگر و همراه با شعرخواني و حكايت گويي، خود را سرگرم كنند و اندوه غيبت خورشيد و تاريكي و سردي را از ياد ببرند.
اما در گنبد آسمان بالاي سرما چه رخ مي‌دهد كه طول روز كوتاه تر و سياهي شب طولاني تر و انقلاب زمستاني آغاز مي شود؟ آيا واقعا شب اول دي ماه طولاني ترين شب سال و روز اول دي كوتاه ترين روز است؟
مدرس مراكز نجومي در اين مورد به خبرنگار ايرنا گفت: از نظر نجومي خورشيد در شب يلدا در مسير حركت ظاهري و سالانه خود روي دايره‌البروج (دايره البروج مسير حركت ظاهري سالانه خورشيد نسبت به زمين، بر روي كره سماوي است) به نقطه انقلاب زمستاني رسيده و از نظر ظاهري در آسمان مشاهده مي‌شود در بيشترين فاصله ممكن از قطب شمال آسماني (موقعيت نزديك به ستاره قطبي) واقع شده است.
كاظم كوكرم ادامه داد: همين موضوع باعث مي‌شود سي ام آذر بلندترين روز سال براي ساكنان نيمكره جنوبي و بلندترين شب سال براي ساكنان نيمكره شمالي زمين باشد. يعني از نظر ما در ايران كه در نيمكره شمالي زمين ساكن هستيم، سي‌ام آذر (و گاهي يكم دي) خورشيد كوتاه‌ترين كمان سالانه خود را طي روز در آسمان طي مي‌كند و ركورد كوتاه‌ترين روز سال را بر جاي مي‌گذارد.
وي گفت: اما وقوع طولاني‌ترين شب سال به اين معني نيست كه در اين شب شاهد زودترين غروب سال و همين‌طور در صبحدم يكم دي ديرترين طلوع آفتاب سال را مي‌توانيم به نظاره بنشينيم.
***تفاوت دو مفهوم روز خورشيدي ميانگين و روز خورشيدي حقيقي را در نظر بگيريم
سردبير سابق مجله نجوم ادامه داد: ماجرا از اين قرار است كه در نتيجه تفاوت بين دو مفهوم «روز خورشيدي ميانگين» و «روز خورشيدي حقيقي» در علم نجوم، قريب به دو هفته پيش از شب يلدا، زودترين غروب خورشيد سال اتفاق مي‌افتد و حدود دو هفته نيز پس از شب يلدا، ديرترين طلوع سال رخ مي‌دهد.
وي توضيح داد: اگر به جدول اوقات شرعي سال 1397 كه مركز تقويم دانشگاه تهران منتشر كرده است (و از طريق وبگاه اين مركز در دسترس علاقمندان قرار دارد) مراجعه كنيم خواهيم ديد امسال زودترين غروب آفتاب در چهاردهم آذر ساعت 16 و 51 دقيقه رخ داد كه با مقايسه داده‌هاي نشان داده شده در جدول همين مقاله مي‌بينيد حدود سه چهار دقيقه زودتر از زمان غروب آفتاب در 30 آذر است.
كوكرم افزود: همين‌طور با نگاهي به زمان طلوع خورشيد در شب‌هاي پيش رو مي‌بينيم در شرايطي كه آفتاب در صبحدم يكم دي حوالي ساعت 7 و 11 دقيقه طلوع مي‌كند، در حاليكه ديرهنگام‌ترين غروب آفتاب ساليانه در روز هفدهم تير و حوالي ساعت 7 و 15 دقيقه صبح رخ مي‌دهد.
به گفته وي با اين حال اگر طولاني بودن شب يلدا را از نظر اختلاف زماني بين غروب خورشيد 30 آذر تا طلوع خورشيد يكم دي روي چرتكه حساب كنيم مي‌بينيم طول اين شب 14 ساعت و 16 دقيقه بوده كه نسبت به شب قبل يا بعد از خود فقط در حد چند ثانيه بلندتر است.
دبير صفحه دانش روزنامه جام جم گفت: با عبور از شب يلدا و با آغاز ماه دي هر روز خورشيد ديگر بار در مسير حركت ظاهري خود روي دايره‌البروج آرام آرام به نقطه اعتدال بهاري نزديك و روزها طولاني‌تر مي‌شود تا اين‌كه يكم فروردين و نوروز از راه برسد و طول شب و روز در بيشتر نقاط زمين به تعادل نزديك شود.
علمي**9157**1440
تهران- ايرنا- هر سال در آستانه 30 آذر مي‌شنويم شب يلدا طولاني‌ترين شب سال است و برخي طولاني بودن آن را فقط در حد چند ثانيه مي دانند، عده اي گمان مي‌كنند در شب يلدا زودترين غروب خورشيد رخ مي‌دهد و در سپيده‌دم يكم دي ديرترين طلوع آفتاب؛ اما واقعيت چيز ديگري است.
