بازار آشفته بازی ویدیویی

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، آشفتگی در وضعیت بازار كنسول ها و بازی های ویدئویی آن ها، همچنان و پس از گذشت چند ماه از ممنوعیت واردات این تجهیزات و افزایش قیمت دلار، ادامه دارد. فروشندگان زیرزمینی با قیمت های نجومی به خرید و فروش بازی ها مشغول هستند. تداوم ممنوعیت ورود تجهیزات بازی های ویدئویی، باعث رونق كسب و كار قاچاقچیان و فروشندگان غیرقانونی بازی ها شده است. هرچند هدف از ممنوعیت واردات این دستگاه ها، ممانعت از خروج ارز بوده است؛ اما چنین هدفی محقق نشده و سوداگران این بازار از ادامه این وضعیت سودهایی كلان می برند.

** بازی های ویدئویی و بسترهای بازی
«گیمرها» یا كسانی كه به انجام بازی های ویدئویی مشغولند، برای انجام بازی نیازمند تجهیزات لازم برای این كار هستند. بازی ویدیویی برای اجرا نیازمند وسیله ای است كه به آن بستر (platform) گفته می شود. بسترهای اصلی بازی ویدئویی شامل رایانه های خانگی، گوشی تلفن همراه و كنسول های بازی می شوند.
بخش بزرگی از بازی های ویدئویی، برای اجرا به كنسول یا دستگاه های ویژه نیاز دارند. نكته اساسی آن است كه شركت های داخلی توان و امكان تولید كنسول یا بازی های مخصوص آن را ندارند و از همین رو تمامی محصولات مربوط به این كالاها وارداتی است.
برخلاف سال های گذشته، در مدل های جدید كنسول های بازی، امكان كپی از بازی ها وجود ندارد و بازی ها تنها به صورت اصل به فروش می رسند. البته این امكان نیز وجود دارد كه علاقمندان از طریق واسطه ها و با پرداخت مبلغ كمتری بازی مورد نظر خود را از اینترنت بارگیری كنند. همین مسئله باعث شده است تا قیمت نهایی برای خرید و استفاده از كنسول ها و بازی های آن ها، ارز بسیاری را از كشور خارج می كند و در عین حال این خروج ارز، به دلیل ممنوعیت های قانونی، به صورت پنهان صورت می پذیرد.

** بازار بزرگ بازی های ویدیویی در ایران
امروزه گسترش روزافزون استفاده از بازی های ویدئویی، بر همگان آشكار شده است. آمارهای رسمی گزارش موسوم به «نمای باز» كه زیر نظر «بنیاد ملی بازی های رایانه ای» و در سال 1396 تدوین شده است، خبر از آن می دهد كه حدود 28 میلیون ایرانی، حداقل یك ساعت در هفته به بازی های ویدیویی مشغول می شوند و نیمی از این افراد، یعنی حدود 14 میلیون ایرانی هر روز بازی می كنند در همین پژوهش آمده است: ایرانیان به صورت میانگین، بیش از شهروندان آمریكایی، آلمانی یا بریتانیایی بازی می كنند.
اعداد منتشر شده در این پژوهش در ارتباط با گردش مالی بازار كنسول و بازی در ایران، سرگیجه آور هستند: ایرانیان در سال 1396 حدود 426 میلیارد تومان صرف خرید كنسول كرده اند، 96.5 میلیارد دلار، مبلغی بوده است كه ایرانیان برای خرید بازی های كنسولی خارجی پرداخته اند و 96 میلیارد تومان نیز برای خرید تجهیزات جانبی تخصصی بازی توسط ایرانیان هزینه شده است. این اعداد در حالی اعلام می شوند كه با افزایش شدید قیمت دلار، بایستی در گزارش امسال، نتایج بسیار متفاوت بوده و افزایش چند برابری پیدا كرده باشند. در عین حال این ارقام تنها نمایانگر بخشی از بازار بزرگ بازی ویدیویی هستند و گردش مالی این بازار با اضافه كردن بازی های تلفن همراه و رایانه های خانگی، چند برابر می شود.
هم اكنون در بازار بازی های ویدیویی در جهان، سه كنسول مهم وجود دارد كه گیمرها از آن استفاده می كنند: «پلی استیشن 4»، «ایكس باكس وان» و «نینتندو سویچ». از آن رو كه این دستگاه ها وارداتی هستند، قیمت آن ها نیز بر مبنای قیمت دلار محاسبه می گردد. تا پیش از افزایش ناگهانی قیمت دلار، این امكان وجود داشت كه با پرداخت حدود یك میلیون تومان، یك كنسول بازی را از بازار داخلی تهیه كرد؛ اما با افزایش ناگهانی قیمت، هم اكنون برای خرید یك دستگاه كنسول باید مبلغی مابین سه میلیون تا دوازده میلیون تومان هزینه كرد.
قیمت تجهیزات جانبی بازی های ویدئویی نیز همین وضعیت را دارد. دسته بازی و تجهیزات جانبی همچون عینك ویژه نیز قیمتی چند برابر پیدا كرده اند. بطور مثال یك عینك واقعیت مجازی از یك میلیون تومان به قیمت حدود چهار تا پنج میلیون تومان رسیده است، حسگرهای حركتی حدود دو میلیون تومان به فروش می رسند و دسته های بازی نیز بین چهارصد تا پانصدهزار تومان نرخ گذاری می شوند.
نكته جالب تر آن است كه از تیرماه سال گذشته و با افزایش نرخ دلار، دیگر ارزی برای واردات این تجهیزات اختصاص نمی یابد و حتی واردات برخی از تجهیزات و كنسول های بازی نیز ممنوع شده است. از همین رو اغلب تجهیزاتی كه اكنون در بازار به فروش می رسند، به صورتی غیرقانونی وارد كشور می شوند.
سه شركت «مایكروسافت»، «نینتندو» و «سونی»، برای فروش دستگاه های بازی خود، نمایندگی رسمی در ایران ندارند و از همین رو دستگاه های فروخته شده در ایران فاقد هرگونه ضمانت یا خدمات پشتیبانی است. تعمیركاران این دستگاه ها نیز اغلب به صورت تجربی، تعمیر این دستگاه ها را آموخته اند و در بسیاری از مواقع قادر به انجام تعمیرات لازم نیز نیستند. همین مسئله لذت بازی كردن نوجوانان و جوانان ایرانی را بسیار پر هزینه و در مواردی تلخ می كند؛ اما بطور حتم این هزینه های گزاف موجب انصراف علاقمندان از انجام بازی ویدیویی نخواهد شد.

** بازار سیاه بازی در زیر میزها
پس از تصویب قوانین نظارتی بر خرید و فروش بازی های ویدیویی، مقرر شد كه فروشندگان برای عرصه بازی ها در بازار، مجوزهای لازم را اخذ كنند؛ اما از آنجایی كه هیچكدام از شركت های تولید كننده بین المللی تجهیزات یا بازی در ایران نمایندگی ندارند، برای این تولید كنندگان تفاوتی ندارد كه آیا در ایران مجوزی اخذ خواهند كرد یا خیر. آنان می دانند كه بازار بازی در ایران در كنترل باندهای مافیایی وارد كننده تجهیزات و بازی ها است و واسطه ها هستند كه سود اصلی را خواهند برد.
این سود تا چه اندازه است؟ در پاسخ باید گفت بازی های نسل فعلی كنسول ها قابل كپی برداری نیستند و از همین رو قیمت این بازی ها نیز بسیار بالا است. در حالی كه قیمت جهانی یك بازی ویدیویی دست اول بسته به زمان تولید، مابین پانزده تا شصت دلار است، در بازار ایران یك بازی جدید می تواند قیمتی تا حدود یك میلیون تومان نیز پیدا كنند! قیمتی كه تا پیش از افزایش نرخ دلار، حداكثر به دویست تا سیصدهزارتومان می رسید. جالب آنجا است كه قیمت بازی ها بر مبنای قیمت دلار در بازار آزاد تعیین می گردد و با وجود كاهش بهای دلار در این بازار، قیمت بازی ها و تجهیزات مربوط به هیچ وجه كاهش نیافته است و نرخ دلار هجده هزار تومانی، مبنای محاسبه قیمت بازی ها و تجهیزات باقی مانده است!
قیمت نسخه های دست دوم این بازی های نیز بسیار افزایش یافته است و از مبالغی مابین هفتاد هزار تا صد هزار تومان، به حدود دویست تا ششصدهزار تومان افزایش پیدا كرده است.
گردش مالی بازی های ویدیویی در ایران بسیار بالا است. با وجود ممنوعیت فروش، صدها مغازه در خیابان های جمهوری، انقلاب، میرداماد، ولیعصر و مانند آن، در خرید و فروش بازی ها مشاركت دارند. كافی است چهره ای جوان و قابل اعتماد داشته باشید تا با مراجعه به یكی از این فروشگاه ها، از فروشنده طلب بازی كنید و شاهد باشید كه او از پستوی مغازه یا زیر میز كار خود، بسته ای رنگارنگ از این بازی ها را بیرون بكشد و برای فروش به شما عرضه كند.
در صورتی كه فروشنده بخواهد احتیاط بیشتری كند، تصاویر بازی های خود را در گوشی تلفن همراه یا كانال فضای مجازی خود نشان می دهد و پس از انتخاب شما و دریافت پول، بازی در یك بسته بندی و مخفیانه به دست شما خواهد رسید. گویی كه شما در حال خرید مواد مخدر هستید!
برخی از فروشندگان نیز روش فروش اینترنتی در شبكه های اجتماعی یا نرم افزارهای فروش كالای دست دوم را برگزیده اند. با نگاهی به این شبكه ها می توان دید كه روزانه صدها بازی خرید و فروش و ممنوعیت ها نادیده گرفته می شوند.
قیمت بازی های ویدیویی كنسول ها در ایران به هیچ وجه نظم خاصی ندارد. با توجه به ممنوعیت ها، هر فروشنده ای می تواند هر قیمتی را كه بازار كشش آن را داشته باشد بر روی كالای خود بگذارد. برخی بازی ها نیز در بازار كمیاب هستند و از همین رو قیمت های بالاتری برای آن ها طلب می شود.
در این خرید و فروش ها، تقلب نیز فراوان است. بسیاری از فروشندگان بازی های دست دوم را به جای بازی نو به خریدار عرضه می كنند یا خریدار پس از خرید بازی در می یابد كه لوح فشرده حاوی بازی، خراب است.
با توجه به محدودیت ها و ممنوعیت ها، خریداران امكان پیگیری خرید خود را ندارند. همچنین فروشندگان غیرقانونی به مسایلی همچون رده بندی سنی بازی یا محتوای آن اهمیتی نمی دهند و برخلاف قواعد جهانی فروش بازی، در ایران هر فردی با هر سنی، این امكان را دارد كه از این بازار سیاه، هر بازیی و با هر محتوایی را خریداری كند.

** بالارفتن قیمت ها و رونق دوباره گیم نت ها
افزایش نرخ بازی های ویدیویی و كنسول های اجرا كننده آن ها، باعث شده است تا در ماه های اخیر دوباره بازار «گیم نت ها» گرم شود. گیم نت ها مراكزی هستند كه در آن فرد می تواند با پرداخت مبلغی به نسبت اندك، برای ساعتی با یك دستگاه به بازی بپردازد. این مراكز در طی چند سال گذشته با توجه به رشد خرید دستگاه های كنسول خانگی توسط نوجوانان و جوانان، از رونق افتاده بودند؛ اما اكنون و با بالا رفتن قیمت ها، دوباره رونق پیدا كرده اند.
نكته جالب توجه آن است كه بسیاری از كافه ها یا مراكز فرهنگی نیز تبدیل به مراكزی شبه گیم نت شده اند. صاحبان كافه ها یا قهوه خانه ها، با خرید یك یا چند كنسول به مشتریان خود اجازه می دهند كه در كنار صرف قهوه، با دوستان خود بازی كنند. در ماه های اخیر حتی مراسم رونمایی از بازی های ویدیویی نیز در برخی كافه ها نیز برگزار شده است. وارد كنندگان عمده بازی های قاچاق با برگزار كردن چنین مراسم هایی، به فروش این بازی ها دست می زنند و كسب و كار خود را رونق می دهند.

** بازار سیاه و نیاز مبرم به ساماندهی
با وجود قوانین سختگیرانه و نظارت های فراوان، بازار سیاه خرید و فروش بازی های ویدیویی همچنان پر رونق است و تا زمانی كه جوانان و نوجوانان، علاقمند به انجام بازی های ویدیویی باشند، این بازار مشتریان پروپاقرص خود را خواهد داشت. گردش مالی این بازار نیز روز به روز بیشتر می شود؛ اما به دلیل ممنوعیت های موجود، خزانه عمومی، هیچ بهره ای از این تجارت گسترده نمی برد و بازی های بدون اخذ مالیات یا دیگر كسورات قانونی، معامله می شوند. همچنین گیم نت های بسیاری در شهرها در حال فعالیت هستند كه برخی از آن ها فاقد مجوزهای قانونی هستند.
به نظر می رسد بایستی تجدید نظری در نحوه مدیریت این بازار صورت پذیرد و حداقل در مورد بازی هایی كه مصرف آن ها، مشكلات اخلاقی یا سیاسی خاصی ندارد، كمتر سختگیری شده و خرید و فروش آن ها از طریق مجاری قانونی صورت پذیرد. همچنین رایزنی مسوولین می تواند باعث شود تا شركت های اغلب ژاپنی تولید كننده تجهیزات بازی، در ایران نمایندگی هایی را برای سر و سامان دادن به این بازار آشفته افتتاح كنند تا وضعیت فعلی این بازار، اصلاح شود تا جوانان و نوجوانان از این وضعیت نابسامان، بیش از پیش متضرر نشوند.
پژوهشم** ب.س.