به گزارش ایرنا، روستاها مقر خودكفایی كشور به خصوص در بخش تولیدات دامی و كشاورزی هستند اما چنانچه زیرساخت های لازم زندگی در آنها فراهم نشود روستانشینان كوچ كرده و حاشیه نشینی در جوار شهرها را با تمام آسیب های در كمین، به زندگی در محیط سالم روستا ترجیح خواهند داد.
حاشیه نشینی از معضلات گریبان گیر كلانشهرها در دهه های اخیر است كه از روند رو به رشد برخوردار بوده و چالش های بسیار در بخش های مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در پی داشته است.
روستاییانی كه كارگری در شهر را برای تامین معاش برمی گزینند از آنجا كه از نظر مالی امكان سكونت در شهر ندارند در حاشیه شهرها سكونت می كنند و به نوعی حاشیه شهرها به خوابگاه هایی برای كارگران روستایی تبدیل می شود.
بر اساس آمار موجود، حدود 20 میلیون نفر از جمعیت 80 میلیون نفری كشور حاشیه نشین هستند و در این میان كلانشهر سه و نیم میلیون نفری مشهد با یك میلیون جمعیت حاشیه نشین عمیق ترین زخم را بر دل دارد.
گرچه خدمت رسانی به جمعیت حاشیه نشین همواره از اولویت های دولت و مدیریت شهری بوده اما به اذعان اغلب برنامه ریزان و كارشناسان حوزه شهری و اقتصادی در صورت نبود برنامه ریزی برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان و گسترش حاشیه نشینی تنها با خدمت رسانی به جمعیت حاشیه نشین نه تنها دردی دوا نشده بلكه این معضل فراگیرتر خواهد شد و به جای جلوگیری از حاشیه نشینی، زایش حاشیه را در پی خواهد داشت.
* لزوم نگاه اقتصادی متفاوت به روستاها
رئیس كمیسیون برنامه ریزی و سرمایه سازمانی كلانشهرهای كشور به خبرنگار ایرنا گفت: الگوی ساخت و ساز شهری با زندگی روستایی منطبق نیست. گاهی ما خود مشوق زندگی در پیرامون شهرها هستیم و این امر باعث مهاجرت فرااستانی شده است.
شهریار آل شیخ افزود: باید روستاهای موجود در اطراف شهرها را فارغ از خارج بودن از حریم شهری، بپذیریم و نگاه اقتصادی متفاوت به روستاها داشته باشیم.
وی ادامه داد: تبدیل روستاها به باغ ویلاها در واقع یك نگاه اقتصادی متفاوت در این حوزه است كه اگر محقق شود نقش مهمی در افزایش درآمد روستاییان و جلوگیری از مهاجرت خواهد داشت.
معاون برنامه ریزی و توسعه منابع انسانی شهرداری مشهد گفت: این كلانشهر با توجه به زائرپذیری نیاز به شهرك باغ ویلایی دارد اما هنوز برنامه ای از سوی هیچ ارگانی در این زمینه تعریف نشده است.
وی افزود: در شهر زائرپذیر مشهد گردشگران فارغ از زیارت، به سیاحت در محیطهای پیرامون شهر نیز اهمیت می دهند. روستاگردی و بوم گردی توسعه فرهنگی بیشتری را برای مشهد به ارمغان خواهد آورد.
آل شیخ ادامه داد: روستاگردی و بوم گردی بر جذب زائر و كردشگر موثر بوده و ایجاد كمپهای ورزشی، اسب سواری و نظایر آن نیز در مسیر توسعه روستاهای اطراف شهرها نقش مهمی در رونق اقتصادی این مناطق دارد. همچنین باید فعالیتهای صنعتی در روستاها راه اندازی شود.
* چالش حریم شهری
وی همچنین گفت: در خصوص تعریف حریم شهری دچار چالش هستیم زیرا حوزه و ضابطه مشخصی در این باره وجود ندارد.
معاون برنامه ریزی و توسعه منابع انسانی شهرداری مشهد افزود: در حوزه سكونتگاههای روستایی واقع در حریم این شهر می بایست در گام نخست روستاهای حریم شناخته شوند لذا در شهرداری مشهد 'دانشنامه روستاهای حریم' تدوین و در قالب آن مشخصات روستاها از جمله جمعیت و ویژگیهایشان ثبت شده است.
وی ادامه داد: همچنین در خصوص طرح توسعه روستاها از منظر شهرسازی اقداماتی صورت گرفته است. با این وجود برخی از طرحها و اقدامات دارای مشكل هستند و در این طرحها روستاها مستقل از حریم شهر تعریف شده اند.
آل شیخ گفت: باید در طرحهای ارائه شده تفاوت طرحهای داخل حریم شهری و خارج از آن مشخص شود لذا برای حل این مشكلات باید در بین نهادهای مختلف به اجماع رسید و با لحاظ دغدغه ها به رویكرد حل مسئله در خصوص این موضوع دست یافت.
وی افزود: این حریم زنده است و باید برای ادامه حیات آن كارهای زیرساختی دقیق صورت گیرد. 'طرح دانشنامه روستایی' یكی از همین اقدامات بود كه باید مستمر باشد.
معاون شهردار مشهد ادامه داد: در خصوص نحوه توسعه زیرساختهای روستاها نیاز به پنلهای علمی و طرحهای خاص داریم، برخی از روستاهای مجاور مشهد به شهر متصل شده اند كه از نظر توسعه شهری الگویی نامنطبق ایجاد كرده اند.
* 128 روستا در حریم مشهد
مدیر طرح ساماندهی مطالعات راهبردی حریم كلانشهر مشهد نیز گفت: 128 روستا با افزون بر 200 هزار نفر جمعیت در حریم این كلانشهر وجود دارند و امروز با جمعیتی در این روستاها مواجهیم كه نسل دوم مهاجران نسل نخست هستند.
قربانعلی عباسزاده افزود: این نسل هیچ تعلقی به مكان و فضای زندگی خود نداشتند زیرا خود را امانتی در این منطقه می دانستند اما نسل دوم به فضا و مكان خود تعلق دارند و برای بهبود شرایط زیست تلاش می كنند لذا نگرش ما به عنوان برنامه ریز باید طرح جامعه محورانه باشد.
وی ادامه داد: سیاستمداران و مدیران شهری در حال استقبال از تبدیل شدن روستاهای حریم مشهد به تولیدكنندگان واقعی هستند. باید با استفاده از نقاط قوت و ظرفیتهای در اختیار، شناسایی كنشگران محلی و منطقه ای شرایطی ایجاد كرد تا روستائیان به سوی بالندگی در همه حوزه ها پیش بروند.
مدیر طرح ساماندهی مطالعات راهبردی حریم كلانشهر مشهد گفت: سازمانهای عمومی دچار ناكارآمدی هستند. باید بپذیریم كه سازمانهای عمومی برای بهبود زیست مردم كاری نخواهند كرد لذا در این شرایط مجبور به پذیرش مشاركتهای مردمی هستیم.
* ورود 80 سكونتگاه روستایی به محدوده شهری
وی همچنین اظهارداشت: طی 50 سال اخیر 80 سكونتگاه روستایی وارد محدوده شهری مشهد شده اند لذا در سكونتگاه های حریم شهر با رشد چشمگیر جمعیت مواجهم. اگر شرایط حریم شهر كنترل نشود در آینده نزدیك با فاجعه روبرو خواهیم بود.
عباسزاده افزود: حریم شهر مشهد امروزه نه تنها عاملی برای توسعه نیست بلكه از نظر آلودگی، عملكردها و ناهنجاریها و آسیبهای اجتماعی تبدیل به چالش شده است.
* اداره كارآمد روستاها
مدیر طرح ساماندهی مطالعات راهبردی حریم كلانشهر مشهد ادامه داد: در شرایط نابسامان اقتصادی جمعیت از شهرها به روستاها بر می‌گردند لذا این مهاجران با توجه به درك شرایط شهر به مسائل بنیادین توسعه كشاورزی، معیشت و شیوه های بهره برداری توجه كرده و خود محرك برای تغییر جامعه محلی خواهند شد.
وی به ملحق شدن بسیاری از روستاها به مشهد اشاره و بیان كرد: هنوز نتوانسته ایم تغییر اساسی در این سكونتگاهها ایجاد كنیم و با افزایش چندین برابری چالش‌ها در آن مناطق روبرو هستیم. همچنین به فضاهای پیرامونی در طرح آمایش سرزمینی بی توجهی می شود لذا باید اقدام و برنامه ریزی محلی وجود داشته باشد. با توجه به همه شرایط در مورد پیرامون شهر مشهد می توان از الگوی طلایی پیشرفت و توسعه نیز بهره مند شد.
* التیام نیافتن حاشیه نشینی با اقدامات فوری
سرپرست فرمانداری مشهد نیز گفت: جمعیت بسیاری در حاشیه شهر مشهد بدون زیرساخت لازم ساكن شده اند و مسئولان و مدیران نیز همواره تصمیمات مقطعی گرفته اند و توجه توسعه ای به این مناطق نداشته اند.
حیدر خوش نیت افزود: زخم كهنه حاشیه شهر در بسیاری از حوزه ها ریشه كرده و با اقدامات فوری التیام نخواهد یافت.
وی ادامه داد: طرح هادی روستایی یكی از این اقدامات فوری بود كه اجازه ساخت و ساز بیش از دو طبقه را در این مناطق نمی داد و این در حالی بود كه در همین مناطق به دلیل جمعیت زیاد و تقاضای بسیار، تخلفات آشكار در حوزه ساخت و ساز صورت گرفته است.
سرپرست فرمانداری مشهد ادامه داد: ضوابط احداث واحدهای مسكونی باید در روستاها با توجه به نیاز و شرایط آنان متفاوت باشد.
وی همچنین گفت: جمعیت موزاییكی كه از سایر نقاط به مشهد مهاجرت می كنند، قدرت زندگی در شهر را نداشته پس به روستاهای حریم كه متصل به شهر هستند سرازیر می شوند لذا بافت آنجا را تغییر داده و مشكلات عدیده ای را ایجاد می كنند.
خوش نیت افزود: قوانین و ضوابط در شهر و روستاهای حریم متفاوت است و این مسئله كار را برای نظارت مدیران سخت كرده است.
* همجواری با مشهد بزرگترین فرصت روستاهای حریم
رئیس كمیسیون عمران و طرح ریزی شهری شورای اسلامی شهر مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: بزرگترین فرصتی كه برای روستاهای واقع در حریم كلانشهر مشهد وجود دارد نزدیكی موقعیت جغرافیایی به این شهر است.
محمدهادی مهدی نیا افزود: بین مدیریت روستا به شكل عمومی آن و روستاهایی كه در اطراف شهرهای بزرگ قرار دارند باید تفاوت وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: بین روستایی كه در حاشیه شهر بزرگی مثل مشهد وجود دارد و بیشتر نقش خوابگاهی برای شاغلان مشاغل كارگری و خدماتی شهر را ایفا می كند، با روستایی كه طبیعت آن به صورت ارگانیك حفظ شده تفاوت بسیار وجود دارد. در این چارچوب برنامه ریزی و هدایت درست فرصتها ضامن بهبود شرایط در این روستاها است.
او گفت: برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر باید محورهای اقتصادی در روستاها را بررسی و اشتغال زایی كرد و ظرفیتهای بالقوه را به صورت بالفعل درآورد.
7505/1858
مشهد - ایرنا - كارشناسان معتقدند كه زخم كهنه حاشیه نشینی در شهرها با اقدام های فوری و تصمیم های مقطعی التیام نخواهد یافت بلكه مرهم این زخم، توسعه روستاهای حریم شهر و ارتقای زیرساخت های آنها است.
