«رويان»؛ نماد جهش علمي خيره كننده پس از «انقلاب اسلامي»

مقايسه جايگاه علمي ايرانِ قبل و بعد از انقلاب، واقعيت‌هاي مهمي را آشكار مي كند؛ واقعيت هايي كه تنها با نگاهي اجمالي به كارنامه40 ساله كشور در حوزه علم وفناوري ،عمق پيشرفت هاي علمي كشور و غلبه بر عقب‌ماندگي هاي علمي و فناورانه را به تصوير مي كشد .يكي ازاين عرصه هاي پيشرفت، ورود ايران به عرصه فناوري سلول هاي بنيادي است كه امروزه در جهان ،از آن به عنوان انقلاب دوم در علم پزشكي ياد مي شود و ايران در اين عرصه نوظهور، همپاي كشورهاي مطرح دنيا وبا سكانداري پژوهشگاه رويان جهاد دانشگاهي، در رديف اولين‌ها قرار گرفته است.

هم اكنون، پژوهشگاه رويان يكي از مراكز پژوهشي و درماني موفق دنياست كه با ورود به عرصه هاي مهم علمي ، موفقيت هاي بي نظيري را براي كشور به ارمغان آورده است.اين پژوهشگاه فعاليت خود را از هشتم خرداد ماه سال 1370 به عنوان مركز جراحي محدود و با هدف ارائه خدمات درماني به زوج‏هاي نابارور و پژوهش و آموزش در زمينه علوم باروري و ناباروري، با همت و تلاش زنده ياد دكتر سعيد كاظمي آشتياني و گروهي از پژوهشگران و همكارانش در جهاد دانشگاهي علوم پزشكي ايران آغاز كرد و امروز در عرصه هايي از جمله، درمان ناباروري وسلول درماني به عنوان قطب علمي منطقه به شمار مي رود ودر بين مراكز علمي جهان نيز، از جايگاه ممتازي برخوردار است.

آن چه در ادامه مي خوانيد، مروري است بردستاوردهاي 27ساله پژوهشگاه رويان جهاد دانشگاهي از زبان دكتر عبدالحسين شاهوردي، متخصص جنين شناسي و رئيس پژوهشگاه رويان كه از بدو تاسيس رويان در مسئوليت هاي مختلفي در اين مركز علمي پيشرو، ايفاي نقش كرده است.

**رويان؛ نتيجه يك حركت علمي
دكترعبدالحسين شاهوردي، رئيس پژوهشگاه رويان جهاد دانشگاهي با اشاره به ساختار كنوني اين مركز معتبر علمي مي گويد : پژوهشگاه رويان، ماحصل يك حركت علمي بود كه در جهاد دانشگاهي واحد علوم پزشكي ايران براي پاسخ گويي به نيازهاي جامعه ايجاد شد اين پژوهشگاه مشتمل بر سه پژوهشكده پزشكي توليد مثل، علوم سلولي وسلول هاي بنيادي و پژوهشكده بيوتكنولوژي است و در كنار اين پژوهشكده ها نيز، هم اكنون سه مركز خدمات تخصصي در زمينه ناباروري، سلول درماني و پژوهشكده بيوتكنولوژي وجود دارد كه پژوهشكده بيوتكنولوژي با رويكرد فعاليت هاي تحقيقاتي درعرصه علوم دامي فعاليت مي كند.

او مي گويد: در سال 69-68 بعد از برگزاري يك كنگره علمي درزمينه ناباروري، جهاد دانشگاهي علوم پزشكي ايران كه مسئوليت آن را دكتر كاظمي آشتياني بر عهده داشت ماموريت پيداكرد تا براي پاسخ به اين نياز جامعه درقالب يك پروژه تحقيقاتي كار را دنبال كند. در اين زمينه، بعد ازفراهم سازي امكانات وتربيت وجذب نيروي انساني مورد نياز، در نهايت در خرداد ماه سال1370موسسه خدمات تخصصي، آموزشي- پژوهشي رويان با تمركز بر پژوهش وآموزش، با حضوردكتر ملك زاده ،وزير بهداشت وقت افتتاح شد.

**رويان،اولين مركز درمان ناباروري در خاورميانه
پژوهشگاه رويان از زمان تاسيس تاكنون، كارنامه درخشاني دردرمان زوج هاي نابارور داشته و ارائه خدمات درمان ناباروري توسط محققان اين پژوهشگاه، چراغ خانه هاي بسياري از زوج هاي نابارور را روشن كرده است. به گفته دكتر شاهوردي، رويان هم اينك، درزمينه درمان ناباروري با بهترين مراكز دنيا رقابت مي كند ودر خاورميانه نيز،به عنوان اولين مركز درمان ناباروري به شمار مي رود.

**تولد35 هزار نوزاد دركارنامه27 ساله رويان
رئيس پژوهشگاه رويان مي گويد: پيش از انقلاب، بسياري از زوج هاي ناباروربراي درمان ناباروري به خارج ازكشور مي رفتند.اما امروز، نه تنهادر داخل كشور درمان مي شوند بلكه رويان محل رجوع تعداد قابل توجهي از زوج هاي نابارور خارجي نيز است و اين، نقطه قوتي است كه به آن مي باليم . به گفته دكتر شاهوردي، سالانه 10 هزار زوج جديدكه 400 مورد آن را، زوج هاي غير ايراني شامل مي شوند براي درمان ناباروري در رويان تشكيل پرونده مي دهند كه حاصل ارائه اين خدمت درماني طي 27 سال فعاليت، تولد 35 هزار فرزند بوده است .

**ايران در رديف10 كشور مطرح جهان در زمينه سلول درماني
از دهه 70 ، مطالعه درباره سلول‌هاي بنيادي در كشور، به همت محققان پژوهشگاه رويان آغازشد ودر يك بازه 20 ساله، پيشرفت هاي خيره كننده اي به دست آمدكه نام ايران و پژوهشگاه رويان را به عنوان يكي از مراجع درماني بيماري‌هاي صعب‌العلاج و در زمره10 كشور مطرح دنيا در زمينه سلول درماني، بر سرزبان ها انداخت.

**درمان بيماري ها با كمك سلول هاي بنيادي
تعداد بيماري هايي كه درمان آن به شكل موفقيت آميز در مركز سلول درماني رويان انجام مي شود، كم نيست.درمان بيماري هاي سرطان خون در كودكان، تالاسمي، بيماري هاي استخوان و غضروف، بيماري هاي پوستي، بيماري هاي چشم وقرنيه ، قلب وعروق و... تنها نمونه هايي از موارد متعددي است كه امروز به مدد تكنيك سلول درماني به دست تواناي محققان رويان انجام مي شود .

به گفته شاهوردي، روزي درماني براي سرطان وجود نداشت اما امروز بسياري از سرطان ها از جمله سرطان خون، بااستفاده ازسلول هاي بنيادي خون بندناف، به ويژه دركودكان به خوبي درمان مي شود. همچنين ،تحقيقات گسترده اي در زمينه درمان بيماري هاي استخوان و غضروف، درقالب كارآزمايي باليني در حال انجام است .در زمينه قلب وعروق و سكته هاي قلبي هم، نتيجه پروژه هاي كارآزمايي باليني در رويان بسيار موفقيت آميز بوده واستفاده ازسلول هاي بنيادي در بيماران دچار سكته هاي قلبي باعث ارتقاي كيفيت زندگي اين بيماران شده است.

درمان بيماري انسدادعروق تحتاني كه باعث قانقاريا و قطع عضو مي شود و نيز درمان بيماري هاي چشم و سوختگي قرنيه، از ديگر جنبه هاي موفقيت رويان به شمار مي رود. درزمينه پوست و درمان لك وپيس وسوختگي نيز اقدامات بسيار خوبي در رويان انجام شده است و بسياري ازاين بيماران نيز اكنون درمان مي شوند. به علاوه، اجراي فاز دوم پروژه درمان فلج مغزي كودكان با استفاده ازسلول هاي بنيادي روي حدود 100 كودك مبتلا و با همكاري مركز طبي كودكان از ديگردستاوردهاي اين حوزه است.

وي از تعريف پروژه هاي تحقيقاتي جديدبراي درمان ام اس، پاركينسون، ديابت ، برخي سرطان ها، بيماري هاي شبكيه چشم و... در رويان خبر مي دهدو مي گويد:اين پروژه ها اكنون در فازهاي آزمايشگاهي وفازهاي حيواني است و به نتايج بسيار خوبي نيز رسيده است و اميدواريم سال آينده با كمك خيران، آن ها را به مرحله كار آزمايي باليني برسانيم.

**نجات گونه هاي درحال انقراض با روش «شبيه سازي»
ايران يكي از مراجع علمي جهان در عرصه شبيه سازي است. در سال 84 اولين حيوان شبيه سازي شده حاصل تلاش محققان رويان از دست رفت اما در سال 85، «رويانا » اولين حيوان شبيه سازي شده اي بود كه زنده ماند و سرآغاز يك حركت علمي در كشورشد و نام كشورمان را در رده كشورهاي داراي اين فناوري ثبت كرد.به گفته دكتر شاهوردي ،جديدترين دستاورد اين حوزه ، تكثير قوچ قميشلو (يك حيوان وحشي در حال انقراض ) است كه سال گذشته به روش همانند سازي انجام شد واين حيوان شبيه سازي شده به باغ وحش شهرداري اصفهان هديه شد.

اين پژوهشكده هم اكنون با توليد حيوانات تراريخت و حيوانات شبيه سازي شده به صنعت دام كشور، ارائه خدمات مي كند و در اين زمينه، حدود 400 راس بز«سانن» و «مورسيا »به روش هاي لقاح خارج از رحمي و همانند سازي توليد شده است . در بحث حيوانات تراريخت توليد «شنگول» و «منگول» ،اولين بزغاله‌هاي تراريخته در ايران و خاورميانه با هدف ترشح فاكتور 9 انعقادي انساني در شير براي درمان هموفيلي نوع B و توليد «حبه انگور» سومين بزغاله تراريخته در ايران با هدف ترشح پروتئين tPA در شير به منظور حذف سريع لخته خون در افرادي كه دچار سكته قلبي مي شوند، از جمله دستاوردهاي پژوهشگاه رويان در اين حوزه است.

**يادي ازدكتر كاظمي آشتياني
مجموعه اي كه امروز با عنوان پژوهشگاه رويان جهاددانشگاهي مي شناسيم،مجموعه تحقيقاتي سرآمدي است كه سنگ بناي اوليه آن را ،مرحوم دكتر سعيد كاظمي آشتياني بنانهاد.دكتر كاظمي آشتياني درزمينه اعتلاي نام جمهوري اسلامي ايران درعرصه هاي علمي بين المللي، سهمي انكارناپذير وبه يادماندني دارد.خدمات اين دانشمند بزرگ به جامعه علمي كشور به قدري كليدي و ارزشمند است كه مقام معظم رهبري در دي ماه 1384 و زماني كه قلب اين انسان والا از تپيدن ايستاد، او را فرزند صالح و از رويش‌هاي مبارك انقلاب توصيف كردند.

دكتر شاهوردي در توصيف شخصيت علمي دكتر سعيد كاظمي آشتياني او را سنگ زيرين مجموعه رويان مي داند ومعتقد است: آن چه امروزدرمجموعه رويان شاهد آن هستيم، نتيجه دور انديشي وهمت عالي دكتر كاظمي آشتياني است كه با تلاش هاي وافر خود، موفقيت هاي چشمگيري را براي كشور رقم زد، تا جايي كه ايده اوليه بيش از 90 درصد دستاوردهايي كه امروز، محققان ما طي 27 سال تلاش در زمينه ناباروري و 17 سال تحقيق و پژوهش در زمينه سلول هاي بنيادي و همانند سازي به دست آورده اند، از زمان دكتر آشتياني خلق شد.

دكتر شاهوردي مي گويد: به خوبي به ياد دارم كه در سال 84، زماني كه تحقيقات ما در زمينه توليد اولين گوسفند شبيه سازي شده به نتايج خوبي رسيده بود، دكتر آشتياني در اراك طي مصاحبه اي ازدستيابي ايران به اين دانش مهم خبر داد وحيرت همگان را برانگيخت. البته متاسفانه او چند ماه بعد از اين خبر درگذشت. از سوي ديگر اولين گوسفند شبيه سازي شده سقط شد و ما به مدت يك سال ونيم بعد از آن، شرايط بسيار سختي در رويان داشتيم تا بتوانيم ادعاي دكتر آشتياني را دوباره اثبات كنيم و اين گونه هم شد و يك سال بعد از آن، اولين گوسفند شبيه سازي شده يعني «رويانا» در اصفهان متولد شدو زنده ماند. همچنين ، در زمان دكتر آشتياني، اولين رده سلول هاي بنيادي به ثبت رسيد و نتايج آن ،به محضر رهبر معظم انقلاب تقديم شد. در بحث ناباروري هم ،تمام محققان ومتخصصان رويان موفقيت هاي خودرا مرهون تلاش هاي دكتر كاظمي آشتياني مي دانند .

منبع: روزنامه خراسان؛ 1397،11،14
گروه اطلاع رساني**2059**2002