حتما وقتي كه در جاده‌هاي خودمان به مسافرت مي‌رويد، درختاني را ديده‌ايد كه از شاخ و برگ‌شان كيسه‌هاي پلاستيكي آويزان است. دشت‌ها و مزرعه‌ها، تپه‌ها و صخره‌ها و جنگل و ساحل درياها هم انباشته از كيسه‌ها و بطري‌هاي پلاستيكي است. ديدن مناظري اين‌چنيني حال اغلب ما را بد مي‌كند. گاهي شايد به سرمان بزند كه پياده شويم و شروع كنيم به جمع كردن اين پلاستيك‌هاي روئيده بر درخت و دشت و دمن. اما اين كاري است كه اگر نقطه آغازش مشخص است، نقطه پاياني ندارد. و حتي فكرش تن وران‌مان را به درد و لرزه مي‌آورد، چرا كه تا ابد مي‌شود اين كار را ادامه داد؛ پلاستيك‌ها همه جا هستند. در همه جا نفوذ كرده‌اند.
دانشمندان البته خبرهاي داغ‌تري هم دارند؛ در خون اغلب جانوران و حتي انسان‌ها، ميكروپلاستيك ديده شده است. گويا داريم به سمتي مي‌رويم كه ميكروپلاستيك‌ها، به يكي از گلبول‌هاي شناور در خون‌مان، بدل خواهند شد. چه كسي چنين فرگشتي براي موجودات زنده پيش‌بيني مي‌كرد.
داستان اما سوي ديگري هم دارد: ما به‌شدت به مصرف پلاستيك عادت كرده‌ايم. با مردم جاهاي ديگر دنيا كاري ندارم اما خود ما ايراني‌ها هر روز نفري بين پنج تا هفت كيسه يا بطري پلاستيكي مصرف و بعد آن‌ها را به‌صورت زباله روانه طبيعت مي‌كنيم. البته پيشنهادهايي در زمينه حذف كيسه پلاستيكي شده است؛ مثلا استفاده از كيسه‌هاي پارچه‌اي. حتي بعضي از فروشگاه‌ها، وقتي خريد مشتري به سقف خاصي مي‌رسد به او يك كيسه پارچه‌اي هديه مي‌دهند. اما با توجه به خريدهاي هفتگي و حتي ماهانه ما كه معمولا حجم زيادي را هم در برمي‌گيرد، ما به تعداد زيادي كيسه پارچه‌اي نياز داريم كه هم زود كثيف مي‌شوند و هم كوچك‌اند و زود پر مي‌شوند و بيشتر مناسب خريدهاي فانتزي و پوشاك و لوازم‌التحرير هستند تا موادي كه شامل سبد غذايي خانواده مي‌شود.
اين هم اشكالي ندارد اگر همت كنيم و حداقل با استفاده از دو سه كيسه پارچه‌اي، مقداري از مصرف پلاستيك را كم كنيم. حتي شده يك عدد در روز. همين خودش يك حركت موثر و بزرگ است. ما با كم كردن يك كيسه پلاستيكي نه در روز بلكه در هفته مي‌توانيم از مصرف حدود يك ميليارد كيسه پلاستيكي در سال جلوگيري كنيم و به اين ترتيب نگذاريم 7هزار تن پلاستيك به طبيعت وارد شود.
**ماندگاري نزديك به ابد!
بعضي‌ها مي‌گويند مواد پلاستيكي 200 تا 500 سال در طبيعت ميمانند. مشاور مديرعامل سازمان پسماند شهرداري تهران البته ميزان اين ماندگاري را بيشتر از اين‌ها مي‌داند:«مواد پليمري با ماندگاري حداقل 300 تا 1000سال ماده تجزيه‌‌ناپذير محسوب مي‌شوند، اين مواد مي‌توانند منشأ مخاطرات گسترده‌اي در محيط‌زيست شوند. در حالي‌كه طول عمر مفيد كيسه پلاستيكي در دست مصرف‌كنندگان اندك است و به بيش از 20دقيقه (12تا 20دقيقه) نمي‌رسد، اما سرعت تجزيه اين ماده در طبيعت بسيار كند بوده و گاه زماني بيش از 400سال براي تجزيه اغلب اين كيسه‌ها نياز است.» شهرام فيروزي هشدار مي‌دهد:« اگر به همين منوال به مصرف اين مواد ادامه دهيم به‌زودي تمام پهنه‌هاي طبيعت اعم از جنگل‌ها، درياها و حتي بيابان‌ها از پسماند كيسه‌هاي پلاستيكي انباشته خواهد شد.»
به اعتقاد شهرام فيروزي، محصولات پلاستيكي علاوه بر گرمايش جهاني و ايجاد آلودگي بصري مناظر طبيعي، در معرض حرارت، نور خورشيد، سرما و آب تغيير حالت داده و با نشت مواد شيميايي جان تمام حيوانات، گياهان و در نهايت انسان‌ها را به خطر مي‌اندازند و باعث نفوذناپذيري و كاهش باروري خاك زمين‌هاي كشاورزي مي‌شوند.
فيروزي مي‌گويد: «بسياري از كشورهاي جهان با تعيين ماليات يا تصويب قانون منع استفاده از كيسه‌هاي پلاستيكي مصرف اين محصولات را در ميان شهروندان خود به حداقل رسانده‌اند. در ايران هم مي‌شود با وضع عوارض براي مصرف‌كنندگان و تمهيدات لازم براي افزايش ميزان بازيافت و تشويق بخش خصوصي براي ورود به اين حوزه آثار مخرب زيست‌محيطي اين محصولات را كاهش داد.»
فيروزي در ادامه به ميزان شگفت انگيز مصرف ما ايراني ها از مواد پلاستيكي چنين اشاره مي كند:« با استفاده از تنها يك‌كيسه در هفته روزانه 3.5 ميليون تن پسماند در سراسر دنيا توليد مي‌شود و ايران نيز با توليد بيش از 45هزار تن پسماند بيش از 1.2 درصد از توليد جهاني پسماند را در اختيار دارد. از سال 2013ميلادي به بعد سالانه يك‌تريليون كيسه پلاستيكي به‌عنوان دور ريز وارد چرخه مديريت پسماند دنيا شده است. يعني كشورهايي وارد مسئله بازيافت مواد پلاستيكي شده‌اند و حتي استفاده از نايلكس‌هاي پلاستيكي از ابتداي سال 2016ميلادي در سراسر اروپا ممنوع شده است.»
**پلاستيك و قاره كثيف هفتم!
انباشت پلاستيك در طبيعت به يكي از مواد مسموم كننده تنوع زيستي به ويژه پرندگان تبديل شده است. اين حيوانات به گمان يافتن غذا، تكههاي پلاستيك را ميخورند و مسموم مي‌شوند. مدير كل دفتر مشاركت‌هاي مردمي سازمان حفاظت محيط زيست مي گويد:« وجود اين ميزان پلاستيك در طبيعت باعث مي‌شود آب امكان نفوذ به خاك نداشته باشد و سيل‌هاي مصنوعي ايجاد شود كه خسارت‌هاي فراواني را به همراه دارد. پلاستيك‌ها از طريق رودخانهها و سيلابها وارد درياها مي‌شوند كه در اين شرايط مشكلات زيادي را براي زيستمندان دريايي ايجاد مي‌كنند.»
محمد درويش چنين ادامه مي‌دهد:«هفت نقطه از كره زمين در اقيانوس‌ها با انبوه زباله‌هاي حاوي يونيليت، پلاستيك و مشتقات آن‌ها روبه‌رو است، در طول نيم قرن گذشته حجم بسيار زيادي از زباله‌ها در خشكي‌ها و رودخانه‌هاي منتهي به درياها و اقيانوس‌ها رها شده‌اند كه در نهايت به پهنه‌هاي آبي رسيده‌اند و موجب مرگ 1,5 ميليون آبزي و پرندگاني را كه از آبزيان تغذيه مي‌كنند، شده‌اند. 300 گونه مهم از اين آبزيان و پرندگان نيز در معرض انقراض قرار گرفته‌اند.»
يكي عظيم ترين لكه‌هاي انباشت پلاستيكي، وسعتي 3,5 ميليون كيلومتر مربعي است در اقيانوس آرام و در بالادست جزيره هاوايي در غرب آمريكا كه بيش از دو برابر مساحت ايران وسعت دارد و اين روزها از آن به‌عنوان قاره هفتم يا قاره كثيف نام مي‌برند.
زباله‌هاي اين قاره به‌تدريج تكه تكه مي‌شوند و حيوانات با تصور غذا، آن‌ها را ميخورند. همين مسئله مرگ سالانه يك ميليون آبزي را به همراه دارد، البته اين زباله‌ها به تدريج وارد چرخه غذايي انسان‌ها نيز مي‌شود زيرا از ماهيان اين درياها و اقيانوس‌ها استفاده مي‌كنيم.
**سالانه 100 ميليون بشكه نفت براي توليد پلاستيك
بر اساس آمارها براي توليد پلاستيك در جهان سالانه 60 تا 100 ميليون بشكه نفت مصرف مي‌شود، اين در حالي است كه نفت يك ماده ارزشمند است و نبايد به اين راحتي دور ريخته شود.
امروز مصرف بي‌رويه و بيش از حد پلاستيك ضربان قلب زمين را كند و كندتر كرده و تنها راه نجات زمين استفاده از كيسه‌هاي سازگار با محيط‌زيست است كه توليد آن‌ها در كشورما چندان رواج ندارد و بسيار كم است، در حالي‌كه اين كيسه‌هاي سازگار در صورت قرار گرفتن در محيط غيرسمي، در كمتر از يك سال با تابش نور خورشيد تجزيه مي‌شوند و آثاري از خود بر جاي نمي‌گذارند، اما بيشتر كيسه‌هاي پلاستيكي براي تجزيه كامل به 1000 سال زمان نياز دارند و عمر آن‌ها بيش از 10 برابر عمر انسان است.
متأسفانه ارزان بودن پلاستيك در ايران باعث شده مردم بي‌‌توجه به آثار مخرب اين محصول، در هر خريدي از آن استفاده و لاجرم زمين را خفه كنند. بايد تا دير نشده ممنوعيت استفاده از كيسه‌هاي پلاستيكي همه‌گير شود.
بايد به عنوان انسان‌هايي مسئول مدام آمار و ارقام مربوط به مصرف و توليد مواد پلاستيكي را چك كنيم و براي‌مان مهم باشد. بر اساس آمار موجود جمعيت جهان تا سال 1404 نزديك به 10 ميليارد نفر و در 1414 از مرز 10 ميليارد نفر مي‌گذرد.
بايد بدانيم زمين تحمل روند تخريب كننده تكنولوژي را ندارد. در سطح سياره، قشري نازك از نفت و فرآورده‌هاي آن كشيده شده است، شيوع پديده پلاستيك در سطح زمين، اصطلاح «تمدن پلاستيكي» را از سوي كارشناسان رقم زده است و هم چنان كه اشاره شد دانشمندان نام توده‌هاي شناور زباله در درياها و اقيانوس‌ها را «قاره هفتم پلاستيكي» ناميده‌اند. قاره‌اي مرگبار از جنس زباله‌هاي پلاستيكي ساخته شده به دست انسان، كه آينده زندگي سازنده‌اش را به نابودي مي‌كشاند.
منبع: روزنامه توسعه ايراني ؛ 1397.11.27
گروه اطلاع رساني**9370**2002
تهران- ايرنا- ما به‌شدت به مصرف پلاستيك عادت كرده‌ايم. با مردم جاهاي ديگر دنيا كاري ندارم اما خود ما ايراني‌ها هر روز نفري بين پنج تا هفت كيسه يا بطري پلاستيكي مصرف و بعد آن‌ها را به‌صورت زباله روانه طبيعت مي‌كنيم.
