تلفیق موفق دو تراژدی نمایشی جهان اسلام

به گزارش روز شنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، كوروش زارعی از هنرمندان مطرح عرصه تئاتر دینی كشورمان، روزهای سوم و چهارم جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در گام سی‌وهفتم (24 و 25 بهمن‌ماه) نمایش «خورشید از حلب طلوع می‌كند» را به عنوان اثر مشترك دو كشور ایران و سوریه به نویسندگی زنده‌یاد «ابوباسم حیادار» نمایشنامه‌نویس فقید سوری در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر به صحنه برد.
روایت داستانی «خورشید از حلب طلوع می‌كند» در برگیرنده دو خط داستانی آشنا برای مخاطبان امروز است؛ نخست به ماجرای رسیدن كاروان اسرای كربلا به همراه سر مبارك حضرت امام حسین (ع) در مسیر كوفه به شام و توقف آنها در دِیر راهب نصرانی اشاره می‌كند و دیگری اتفاقاتی است كه طی چند سال اخیر به سبب جنایات «داعش» در سوریه و همچنین عراق با كشتار مسلمانان با نام اسلام به یكی از تلخ‌ترین خاطرات جهان اسلام بدل شده است.

**داستانی آشنا با روایت تلفیقی
«خورشید از حلب طلوع می‌كند» در تلاش است تا با روایت «مخفربن ثعلبه»، «زحربن قیس» و «خولی» كه حاملان سر مبارك امام حسین (ع) بودند در یك سو بازگوكننده جنایت افرادی باشد كه هولناك‌ترین تراژدی تاریخ اسلام را در سال 61 هجری قمری رقم زدند و در سوی دیگر نمایندگانی در پوشش فرماندهان گروه داعش پس از گذشت بیش از ۱۳ قرن از اتفاقات یاد شده در سال ۶۱ هجری در زمان معاصر، تراژدی بزرگ دیگری را بر تار و پود زندگی مردمان مسلمان كشورهای سوریه و عراق روا داشته‌اند.
«خورشید از حلب طلوع می‌كند» نمایشی است كه به زبان عربی پیشاروی مخاطبان به صحنه می‌رود. هر چند روایت داستان این اثر نمایشی آنچنانكه پیشتر ذكرش رفت و تلفیق آن با تصاویر مستند از جنایات داعش، كمتر مخاطبی را نسبت به نبودِ زیرنویس یا بالانویس فارسی برای درك داستان این نمایش با سختی مواجه می‌كند؛ چرا كه همسو بودن مخاطبان ایرانی با فراز و فرود تاریخ حادثه كربلا و عاشورای حسینی و همچنین درك پیرامونی آنها از اخبار، حوادث و جنایت‌های داعش در زمان حاضر بیشترین قرابت را در جهت پیگیری و دریافت داستان برای مخاطبان با خود به همراه دارد.
كوروش زارعی با سابقه دو دهه فعالیت در عرصه تئاتر دینی نشان داده است كه در این حوزه نمایشی، صاحب اندیشه و خلاقیت است. او در اجرای «خورشید از حلب طلوع می‌كند» نیز بار دیگر به واسطه روایت دقیق و تلفیق هنرمندانه دو اتفاق تاریخی تراژیك در جهان اسلام توانسته مخاطبان و دوستداران چنین موضوعاتی را به خود جلب كند.
همچنین دیگر اتفاقی كه مُهر خلاقیت و زیركی زارعی را بر پای نمایش «خورشید از حلب طلوع می‌كند» می‌نشاند به استفاده كردن از خاصیت جادویی نمایش در تلفیق شخصیت‌های تئاتری باز می‌گردد؛ به گونه‌ای كه سه شخصیت «مخفر بن ثعلبه»، «زحر بن قیس» و «خولی» به عنوان حاملان سر مبارك امام در این نمایش كه لباس سیاه آنها یادآور لباس سربازان داعش است، با افزودن شال و دستمال گردن قرمز به عنوان دیگر نشانه‌های داعش، در روایت‌های مربوط به دوران جنایات داعش می‌تواند مخاطب را در تلفیق و ارتباط این دو شكل نمایشی به بیشترین وجه ممكن راهنمایی كنند و این جز با نگاه خلاقانه كوروش زارعی در كارگردانی روایت این اثر نمایشی میسر نمی‌شد.

** بازی‌هایی كه در خاطر می‌مانند
اگر متن و كارگردانی را به عنوان دو ستون اصلی تولید آثار نمایشی در نظر بگیریم؛ ضلع سوم هرم توفیق یك اثر نمایشی به قدرت بازیگران آن بازمی‌گردد كه «خورشید از حلب طلوع می‌كند» از این حیث نیز بی‌بهره نیست.
نمونه این مدعا «مروان غریواتی» در نقش راهب است كه روایت داستان را نیز بر دوش دارد، او علاوه بر اینكه از سیما و چهره‌ای كاملا هدفمند برای انتخاب راهب نصرانی از سوی كوروش زارعی انتخاب شده است نشان داد كه در خیل بازیگران كشور سوریه، هنرمندانی مسلط به قدرت بیان و استفاده از زبان بدن نیز وجود دارند.
غریواتی در روایت نقش راهب نصرانی در این اثر نمایشی به ویژه در مواجهه او با سر مبارك حضرت امام حسین (ع) بازی بسیار ماندگاری را از خود به جای گذاشت.
دیگر بازیگر این نمایش كه در نقش فرمانده یا شخصیت «خولی» به ایفای نقش می‌پردازد «محمدسمیر طویل» است. او با بهره بردن از فیزیكی مناسب با گریم و لباسی بازتاب‌دهنده خشونت ذاتی و سیاهی باطن شخصیت خولی به عنوان شخصیتی حقیقی در تاریخ جهان اسلام، در روایت و قدرت كلام و بیان و همچنین در ارتباط گیری با رفتار وحشیانه‌ای كه با كاروان اسرا از یك سو و سر مبارك حضرت امام حسین (ع) از سوی دیگر دارد بیشترین باورپذیری را در میان بازیگران این نمایش پیشاروی مخاطبان به تصویر می‌كشد.

** چشم اسفندیار نمایش در بخش حركات موزون
هر چند زارعی در تجربیات پیشین خود به ویژه در نمایش «پرنیان هفت رنگ» نشان داده كه به همان میزان كه در توانایی و هدایت بازیگران و میزانسن‌های صحنه‌ای آنها دارای تخصص و تبحر است در استفاده از صحنه‌هایی كه به «كروگرافی» و یا طراحی حركت با استفاده از موسیقی و رسیدن به تركیب حركات موزون وابسته است نمی‌تواند از حیث زیبایی‌شناسانه، مخاطب خود را اقناع كند.
در این نمایش نیز چه در صحنه حضور فرشتگان و چه در صحنه زاریِ كودكان به عنوان بخشی از كاروان اسیران كه به شكل حركات موزون و در قالب طراحی حركات همراه با موسیقی برای بازیگران طراحی شده بود نه تنها شاهد فروكش كردن ریتم جذاب نمایش بودیم كه ناهماهنگی بازیگران در انجام حركات به نوعی نشان‌دهنده ضعف كارگردان در بخش‌هایی از كارگردانی «خورشید از حلب طلوع می‌كند» است.
هرچند این ضعف را می‌توان با موسیقی زیبا، بدیع، جریان‌ساز و استفاده خلاقانه از مارش نظامی و ریتم سازهای كوبه‌ای سعید ذهنی به عنوان آهنگساز این نمایش آموزش فراموش كرد. موسیقی كه همسو با فراز و فرود نمایش، هم حزن و اندوه مخاطبان را به خود جلب می‌كند و هم در مواردی كه نیازمند شور و شعف آنهاست با ضرب‌آهنگ‌های مناسب ایجاد حس حماسی را در آنها برمی‌انگیزد.

** ركورد تماشگر 10 هزار نفری
نمایش «خورشید از حلب طلوع می‌كند» با عنوان «الشمس تشرق من حلب» پیش از این در شهرهای دمشق و حلب سوریه اجراهای متعددی را پشت سر گذاشته بود كه از قضا یكی از جذاب‌ترین این اجراها به مكان واقعی سال ۶۱ هجری یعنی دیر راهب نصرانی بازمی‌گردد. در این مكان در نخستین و دومین اجرای این نمایش هر یك از اجراها با ظرفیت تماشاگر بیش از ۱۰ هزار نفر ركورد دار اجرای پرتماشاگر در سوریه در طول تاریخ تئاتر این كشور به شمار می‌رود.
«خورشید از حلب طلوع می‌كند» بار دیگر نشان داد كه با حمایت از هنرمندان خلاق در عرصه تئاتر دینی می‌توان نمایش‌هایی را با نگاه و روایت متفاوت همسو با زبانی جهانی تولید كرد كه علاوه بر اجرا در كشورمان بتواند بازتاب‌دهنده نگاه خلاقانه و هدفمند هنرمندان ایرانی در زمینه تعالی تئاتر دینی با مختصات و استانداردهای روز این نمایش برای انتقال بخشی از فرهنگ و هویت آیینی و ملی ایرانیان در بخش اجراهای بین المللی باشد.
سی‌و‌هفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با سكان‌داری نادر برهانی مرند در 11 بخش مسابقه‌ای و جنبی از بیست و دوم بهمن‌ماه آغاز شده و تا چهارم اسفندماه در تهران ادامه خواهد داشت.
فراهنگ**9266** 1055