به گزارش روز یكشنبه ایرنا از روابط عمومی موسسه خانه كتاب، نخستین نشست آسیب شناسی ترجمه‌های ادبی با عنوان «زیر چتر نقد» با همكاری فصلنامه «صنعت ترجمه» با حضور نجمه شبیری و احسان عباسلو در سرای اهل قلم برگزار شد.
شبیری در ابتدای این نشست با اشاره به روند داوری كتاب در جایزه كتاب سال جمهوری اسلامی ایران، گفت: چند عامل در داوری كتاب‌ها مطرح می شود: اول آنكه نخستین ترجمه كتاب ارائه شده باشد این در حالی است كه ما در سال‌های اخیر با ترجمه‌های گوناگون از یك اثر رو به رو می‌شویم. مترجم باید یاد بگیرد كه برای ورود به جامعه باید پا روی جای خود بگذارد اما مترجمان ما در حاشیه قرار دارند و خودشان یك اثر را برای اولین بار ترجمه نمی‌كنند.
وی ادامه داد: دومین عامل مورد نظر، ویراستاری است. ویراستاری در جامعه ما مانند نقد است. ما هیچ وقت نقد نداشتیم و نخواهیم داشت؛ نقد كاری جدی، اساسی و دارای مكتب و نظریه است. باید این سوال را مطرح كنیم كه چرا ویراستاری را جدی نمی‌گیریم. در بیشتر آثاری كه به دست ما می‌رسد اشتباهات ویرایشی به چشم می‌خورد.
عضو هیات علمی و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی بیان كرد: از دیگر عوامل مورد نظر در بررسی، تسلط مترجم است. در هر اثر اصطلاحات و ضرب‌المثل‌هایی وجود دارد كه گاه تحت‌اللفظی ترجمه می‌شود و گاه مترجم آن را درك نكرده و ترجمه نمی‌كند. درحالی كه باید معنای این كلمات و اصطلاحات را با جست‌وجو و پرسش پیدا كرد و حذف و یا ترجمه استنباطی آنها خیانت به ترجمه است.
شبیری با تاكید بر اهمیت سعه صدر و تواضع در ترجمه، گفت: مترجم باید برای فهم مطلب تلاش كند و برای مخاطب هم ارزش قائل باشد و بداند مخاطب متوجه می‌شود.
این مترجم زبان اسپانیایی با بیان اینكه مترجم باید شهامت ترجمه یك اثر برای اولین بار را داشته باشد، گفت: از لحاظ جامعه شناسی و روان شناسی ملت ایران مردمانی باشعور و غیور هستند چرا این غرور را در شان ادبی حفظ نكنیم؟ نمی‌توانیم در همه امور دنباله روی اروپایی ها باشیم چرا كه آبشخور و نیازهای فكری متفاوتی داریم. در پنج دهه اخیر اروپایی‌ها بر روان شناسی تمركز كرده‌اند و اگر ما هم تصمیم گرفته ایم روی این موضوع كار كنیم باید متناسب با فرهنگ كشور خودمان این كار را انجام دهیم.
این پژوهشگر تاكید بر این كه در ایران غرب شناسی وجود ندارد، گفت: ما یا شیفته غرب هستیم یا ضد غرب هستیم و اینها به معنا غرب شناسی نیست. بنابراین نمی‌توانیم از آنها كپی برداری كنیم.
وی با بیان اینكه یك مثلث ناشر، مترجم و ویراستار داریم، گفت: كتاب نیاز به مقدمه برای برقراری ارتباط با مخاطب دارد و برای ایجاد همراهی مخاطب با متن و كتاب این مقدمه ضروری است و نباید فهم همه متن را بر عهده مخاطب بگذاریم. تعدادی از ناشران در حق یك كتاب جفا می كنند و یك اثر را از داشتن صفحه بندی مناسب، طرح جلد، فونت و موضوعات دیگر محروم می‌كنند. درحالی كه این موضوعات باید از سوی ناشر رعایت شود و با هنر خود ارزش كتاب را افزایش دهد.
** مترجم و نویسنده باید جوابگوی مخاطب باشند
احسان عباسلو دیگر مترجم و نویسنده كشور از دیگر سخنرانان این نشست با تاكید بر اینكه حقله مفقود ترجمه نبود افراد دغدغه‌مند در این حوزه است، گفت: ما به عنوان مخاطب جایگاه خود را در قبال ترجمه نشناختیم و ترجمه هر اثری را كه ارائه شود می‌پذیریم بدون اینكه هیچگاه از خودمان بپرسیم كه آیا لایق این اثر هستیم یا خیر. مترجم و نویسنده باید جوابگوی مخاطب باشند.
وی با اشاره به برخی كتاب‌های ترجمه شده كه به چندین چاپ رسیده‌اند اما در مطابقت با نسخه اصلی ایراداتی در حد فاجعه دارد، گفت: مخاطب از این موضوع بی اطلاع است. مخاطب در خدمت مترجم نیست چرا كه برای خواندن یك اثر هزینه‌های مادی و زمانی را خرج می‌كند بنابراین باید یك اثر شایسته در اختیارش قرار دهیم.
عباسلو بیان كرد: شاید یكی از مشكلاتی كه باید روی آن پررنگ كار كنیم رقابت بازار است. مترجم برای اینكه از این بازار عقب نماند اثر را با جافتادگی‌های فراوان راهی بازار نشر می‌كند. برای ترجمه های موازی در جایزه كتاب سال یك تبصره وجود دارد كه اگر ترجمه ارزش افزوده، نقد، مقدمه و موخره و تفاوت چشم‌گیری نسبت به ترجمه‌های دیگر داشته باشد در چرخه داوری این جایزه قرار می‌گیرد.
این پژوهشگر گفت: اگر در هیچ گروهی سخت‌گیری وجود نداشته باشد باید در حوزه ترجمه این سخت‌گیری باشد چرا كه باید آثار با كیفیت ترجمه شوند. در این زمینه اگر اهمال كنیم خودمان مقصریم و نباید با كسی در این زمینه تعارف داشته باشیم. داوران جایزه كتاب سال تجربه و سواد لازم برای داروی آثار را دارند و افراد شناخته شده ای هستند كه اسامی آنها از سوی موسسه خانه كتاب اعلام شده است.
وی تصریح كرد: در این جایزه، آثار ترجمه شده با متن اصلی مطابقت داده می‌شود. در كنار ترجمه یك اثر عوامل دیگر هم برای داوری لحاظ می‌شود. ممكن است كتاب از لحاظ كیفیت ترجمه حائز رتبه شود اما به دلیل وجود عوامل دیگری بخشی از امتیاز را از دست دهد.
عباسلو با تاكید بر نقش ناشر در ارائه یك اثر خوب به مترجمان پیشنهاد كرد كه به عنوان یك مترجم بر صفر تا صد كار خود نظارت داشته باشند و خود را دست كم نگیرند و همچنین برای ترجمه یك كتاب برای اولین بار آن را با دقت انتخاب كنند و فریب بازار را نخورند.
این منتقد ادبی ادامه داد: اینكه یك كتاب در خارج از ایران پرفروش بود به معنای پرفروش بودن آن در ایران نیست. مترجمان برای انتخاب یك اثر خوب باید جست‌وجو كنند. مترجم می تواند برای اولین بار معرف نویسنده و اثر او به جامعه باشد. به عبارتی مترجم می‌تواند جریان ساز باشد. اما مشكل اینجاست كه ارزش جایگاه خود را نمی داند و تابع بازار است و كتابی كه به آن اقبال شده را ترجمه می‌كند.
عباسلو با اشاره به توان فنی مترجم، گفت: مترجم به صورت تئوری همه چیز را می‌داند اما در عمل اثر عجیبی را خلق می‌كند. شاید نگاه سرعتی و عجولانه بودن این مشكلات را ایجاد می كند. فكر می كنیم در مدت شش ماه باید ترجمه یك اثر را به پایان رساند و به این فكر نمی كنیم كه ممكن است ترجمه یك اثر سال ها طول بكشد.
وی با بیان اینكه سرفصل‌های دانشگاه در رشته ترجمه باید مورد بررسی قرار بگیرد، گفت: استادان به شرح وظایف خود بسنده می كنند. از میان مترجمانی كه در سال فارغ التحصیل می شوند چند مترجم خوب می بینیم. در میان این فارغ التحصیلان تعداد محدودی مترجم خوب به جامعه معرفی می شوند كه ناشران درجه یك در حوزه ادبیات به آنها بهاء می دهند و آثارشان را منتشر می كنند.
عباسلو گفت: مشكل ما نقد ترجمه است؛ این موضوع باید در جامعه جدی گرفته شود. با نقد ترجمه، ناشران خوب و بد از هم متمایز می‌شوند و برای مخاطب از هم قابل تشخیص خواهد بود. با ذكر دلیل، ترجمه‌ها را نقد كنیم و به دنبال آن ناشران را درجه بندی كنیم حتی اگر ناشران این درجه بندی را قبول نداشته باشند. ما منتقد هستیم و با توجه به نقدها به ناشر رتبه می‌دهیم.
** جامعه ما در حوزه ترجمه ستاره زده شده است
محمدرضا اربابی رئیس انجمن صنفی مترجمان استان تهران از مهمانان حاضر در این نشست نیز گفت: كیفی سازی ترجمه در ایران موضوع مهمی است. در حوزه كودك و نوجوان 80درصد رشد در چند سال گذشته داشتیم كه بخشی به علت استقبال مخاطب و بخشی به علت باز بودن فضای ترجمه در ایران است اما خروجی كتاب‌های ما مانند هندوانه دربسته است. كیفیت آثار ترجمه خود را در جایی نشان نمی‌دهد چرا كه آثار نقد نمی‌شوند.
وی با بیان اینكه جامعه ما در حوزه ترجمه ستاره زده شده است، گفت: جلسات نقد و بررسی كتاب به یك دورهمی برای معرفی و بررسی كتاب تبدیل شده است و نقدی در این جلسات نمی‌بینیم. چند مجله علمی تخصصی می شناسید كه كار تخصصی نقد انجام دهند. وقتی موضوع كیفیت ترجمه مطرح می شود سرپیكان را به سمت مترجم می چرخانند درحالی كه باید به ناشران توجه كنیم چرا كه ناشران به علت نفع در فضای رقابتی بازار، ترجمه‌های مكرر از مترجم طلب می‌كند.
فراهنگ**3009** 9053
تهران- ایرنا- در نخستین نشست آسیب شناسی ترجمه‌های ادبی از ویراستاری و نقد به عنوان دو عامل اصلی و مغفول در ترجمه یاد شد.
