به گزارش ايرنا، تربت حيدريه تا يك قرن پيش يكي از كانونهاي اصلي تجارت در پهنه وسيع خراسان بزرگ محسوب مي شد كه گواه آن استمرار حيات بازارهاي قديمي 'هاديوف، گمرك، شير چهارسوق، سنگفرش و سرهاي امين و قيصريه' در اين شهر است.
هرچند اين بازارها در دوران رونق خود كانون توليد و صادرات بوده اند اما آنچه امروز در گذر از آنها به چشم مي خورد عرضه كالاهاي خارجي به خصوص چيني است و مهمتر آنكه معماري مغازه ها نيز به تدريج دستخوش آسيب و به تبع آن تغيير و تحول شده و كمتر نشاني از معماري چشم نواز سنتي در آنها به چشم مي خورد.
يكي از ويژگيهاي بازارهاي قديمي تربت حيدريه قرار گرفتنشان در كنار مسجدجامع شهر است. براي نشاني دادن محل اين بازارها به مسافران و گردشگران بايد ابتداي ميدان يا خيابان مسجدجامع را آدرس داد.
* سراي امين
قديمي ترين بازار تربت حيدريه 'سراي امين' است كه به گواه سنگ نوشته نصب شده بر سر در آن قدمتش به افزون بر 120 سال پيش باز مي گردد.
نوه يكي از شخصيتهاي تاريخي و خوشنام تربت حيدريه با نام 'علي اكبر امين التجار' به خبرنگار ايرنا گفت: اين بازار سال 1308 قمري توسط حاج محمدرضا لاري و با نظارت مرحوم علي اكبر اميني التجار(امين التجار) ساخته و سپس وقف شد.
مصطفي اميني افزود: در آن دوران تنها محل عرضه فرش دستباف تربت حيدريه سراي ايمن بود لذا به آن بازار فرش فروشها نيز گفته مي شد. موضوع وقفنامه اين مكان نيز اختصاص درآمد حاصله به طلاب علوم ديني، حوزه علميه تربت حيدريه و مستخدمان حوزه علميه، 10 روز روضه خواني در صحن بازار طي دهه محرم، اطعام مساكين، و كمك به رفتگران شهرداري بود كه هنوز اجرا مي شود.
* بازار كفاشها
كمي پايين تر از سراي امين 'بازار كفاشها' جاي گرفته است.
يكي از افرادي كه چهار دهه سابقه توليد كفش در تربت حيدريه دارد به خبرنگار ايرنا گفت: هرچند امروز تنها فروشندگان كفش در اين بازار فعاليت دارند اما زماني در اين مكان علاوه بر فروش، كفش نيز توليد مي شد.
مجتبي چرخيان افزود: اين روزها با غلبه رو به فزوني واردات كالاهاي چيني ديگر توليد كفش در بازار كفاشهاي تربت حيدريه از رونق افتاده است.
* بازار هاديوف يا هاديزاده
اين بازار 80 ساله نيز رنگ و لعاب سنتي خود را از دست و حتي مقابلش در آن سوي خيابان بازار ديگري با همين نام 20 سال پيش برپا شد.
محمدجعفر نفتي در خصوص وجه تسميه و تاريخ ساخت بازار هاديوف يا هاديزاده تربت حيدريه به خبرنگار ايرنا گفت: اين مكان تجاري توسط دو برادر به نامهاي محمدحسن و محمدعلي هاديزاده 80 سال پيش بنا شد. برادران هاديزاده با تجار روسيه همكاري نمي كردند لذا روسها با برگردان نام آنها به زيان روسي از اين بازار با عنوان 'هاديوف' ياد مي كردند.
يكي از مغازه داران بازار هاديوف نيز گفت: معادل واژه 'زاده' در زبان روسي 'اف' به ضم الف است لذا تاجران روس نام هاديزاده را 'هاديوف' تلفظ مي كردند و در آن زمان همين واژه در ميان برخي از شهروندان تربتي رواج يافت.
علي اكبر جنابي نيا كه پيشتر خياط بوده است 'لحاف دوزي، عرضه انواع قماش، پنبه زني، مسگري و خياطي' را رايجترين صنوف فعال در دوران رونق بازار هاديوف تربت حيدريه ذكر كرد.
* بازار گمرك
كمي پايين تر از بازار هاديزاده 'بازار بزرگ گمرك' در تربت حيدريه خودنمايي مي كند. به گفته يكي از غرفه داران فعال در اين مكان قدمت بازار گمرك قريب يك قرن مي باشد و خود وي حدود 50 سال است كه در اين بازار به فروش قماش اشتغال دارد.
محمدمهدي بزمي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود: تجار معروف و به تاريخ پيوسته اي همچون ضيايي، نوريان و دارابي را از قديم به ياد دارم كه در كاروانسرايي واقع در انتهاي بازار گمرك مال التجاره خود را انبار كرده و از آنجا وارد شهر نموده يا از تربت حيدريه خارج مي كردند.
وي ادامه داد: به همين جهت اين مكان تجاري به 'بازار گمرك' معروف شده بود. محل ورود بازرگانان و كالاهاي روس به تربت حيدريه نيز همين مكان بود لذا برخي مركز ثقل تجارت خارجي خراسان بزرگ و تربت حيدريه را بازار گمرك اين شهر مي دانستند.
* بازار شير چهارسوق
يكي از كسبه تربتي به خبرنگار ايرنا گفت: قدمت بازار شير چهارسوق حدود 100 سال است و من نيمي از اين مدت را به شغل قنادي در همين بازار سپري كرده ام.
حسين آهسته از وجه تسميه بازار اظهار بي اطلاعي اما بيان كرد: در ابتداي بازار آب انباري وجود داشت كه هم اكنون جلوي راه پله آب انبار يك مغازه قصابي واقع شده و چون در وسط بازار چهارسو داشت به آن شير چهارسو مي گفتند. هم اينك نيز صاحب مغازه قصابي از راه پله آب انبار قديمي به عنوان انبار استفاده مي كند.
وي 'چاقوسازي، توليد آبنبات، زغالفروشي و آهنگري' را فعاليتهاي رايج در گذشته تاريخي بازار چهارسوق تربت حيدريه ذكر كرد.
علاوه بر اينها، تربت حيدريه مكانهاي ديدني طبيعي و تاريخي ديگري نيز دارد كه بازديد آنها در ايام نوروز امسال براي مسافران و گردشگران خاطره ساز و جذاب است.
تاكنون 48 بنا، محوطه تاريخي و دو اثر معنوي و ناملموس از مجموع 250 اثر تاريخي و گردشگري شناسايي شده منطقه تربت حيدريه تاكنون در فهرست آثار ملي ايران ثبت شده اند. همچنين 10 روستاي هدف گردشگري، پنج اقامتگاه بوم گردي و پنج رستوران بين راهي با نظارت سازمان ميراث فرهنگي پذيراي مسافران در تربت حيدريه هستند. پنج دفتر خدمات مسافرتي و زيارتي به گردشگران در اشهر خدمات ارائه مي كنند.
صنايع دستي نيز در تربت حيدريه رونق خوبي دارد بطوري كه هم اينك هزار و 300 هنرمند 11 رشته صنايع دستي در قالب 530 كارگاه در اين شهرستان فعاليت دارند.
مركز شهرستان 225 هزار نفري تربت حيدريه در فاصله 150 كيلومتري جنوب غربي مشهد واقع است.
7079/6121/1858
تربت حيدريه- ايرنا- تربت حيدريه واقع در نيمه جنوبي خراسان رضوي شهري قديمي است كه بخاطر قدمت و ويژگيهاي خاص محلي آن 'كاروانسرا، بازار، ابريشم و زعفران' با نام اين خطه عجين شده است.
