خراسان شمالي يكي از استان هايي است كه كهنسال ترين درختان را در كشور دارد. جاذبه اي منحصر به فرد كه مي تواند طبيعت گردان بسياري را به سمت خود بكشاند.
اين درختان را مي توان در بجنورد، شيروان، اسفراين و شهرستان هاي ديگر هم ديد. درختاني كه هر از گاهي در آتش بي دقتي مردم سوخته اند اما دوباره رشد كرده و قامت راست كرده اند.
نمونه اي از اين درختان را در منطقه حصار شيرعلي بجنورد مي توان ديد، شاه توتي چند صد ساله كه با ابهت تمام ايستاده است و با غرور در اين منطقه خودنمايي مي كند، درختي كه به ثبت ملي رسيده اما از حفاظت بهره چنداني نبرده و توت ملكش هم كه به گفته اهالي 400 سال دارد، تا كنون نتوانسته در فهرست آثار ملي جايي دست و پا كند.
700 ساله يا جوان تر
يكي از ساكنان حصار شيرعلي بجنورد در مورد درخت كهنسال شاه توت مي گويد: اگرچه مردم محلي معتقدند اين درخت 700 ساله است اما كارشناسان ميراث فرهنگي استان عمر اين درخت را 200 سال برآورد كرده اند.
وي مي افزايد: هنگامي كه كارشناسان ميراث فرهنگي براي ثبت اين درخت اقدام كردند، تاكيد داشتند كه اين شاه توت زيبا، نخستين درخت از اين گونه است كه در فهرست آثار طبيعي به ثبت رسيده است.
وي مي گويد: البته اين درخت در محوطه تاريخي باغ فواره هم قرار دارد، كه در زمان ناصرالدين شاه قاجار، توسط حاكم وقت منطقه، يارمحمدخان شادلو، ساخته شده بود و اكنون ديگر اثر چنداني از آن باقي نمانده است.
وي با استناد به شنيده هاي خود مي افزايد: هنگام ثبت درخت، به اذعان اعضاي كميته ثبت آثار طبيعي، در بين تعداد معدودي درخت شاه توت كهنسال كشور، شاه توت حصار از نظر سن و زيباشناسي ويژه بود و همين ويژگي ها باعث شد در فهرست آثار ملي به ثبت برسد.
* جذاب و گمنام
يكي از طبيعت دوستان بجنورد هم مي گويد: متأسفانه در مورد درختان كهنسال استان اطلاع رساني خوبي صورت نگرفته است و حتي بسياري از مردم استان هم در مورد درختاني كه گاه بارها و بارها از زير سايه آن ها عبور كرده اند، اطلاع چنداني ندارند.
احسان حافظي با تاكيد بر ضرورت فرهنگ سازي در مورد حفظ آثار و ميراث فرهنگي مي افزايد: اگر مردم در مورد اين درختان و ويژگي هاي آنها اطلاعات كافي داشته باشند طبيعي است كه براي نگهداري آنها هم تلاش خواهند كرد.
وي مي گويد: بسياري از مردم حتي نمي دانند كه درختاني با عمر هزار ساله در استان داريم و نهادهاي متولي هم براي معرفي اين ذخاير ارزشمند استان اقدامات كافي انجام نداده و نمي دهند.
يك كارشناس محيط زيست نيز به گونه هاي منحصر به فرد درختان خراسان شمالي اشاره كرده و مي گويد: خراسان شمالي از قديم ترين زيستگاه هاي ارس، زالزاك و فندق وحشي است.
اكبر قديمي مي افزايد: حدود 400 هزار هكتار از عرصه هاي طبيعي خراسان شمالي به اين گونه اختصاص دارد و درختان ارس قديمي در استان نيز زياد است.
وي، يكي از مولفه هاي حفاظت از زيستگاه هاي طبيعي را اطلاع رساني و فرهنگ سازي دانسته و مي گويد: افراد كمي از ارزش و قدمت درختان اطلاع دارند و همين سبب شده تا نگهداري و حفاظت از اين درختان مشكل شود و اين در حالي است كه متولي حفظ و حراست از درختان هم مشخص نيست.
وي بر اين باور است كه بسياري از آتش سوزي هايي كه در پاي اين درختان اتفاق مي افتد ناشي از بي توجهي و بي اطلاعي مردم است، مي افزايد: فرهنگ سازي نخستين حرف را در حفاظت از اين ميراث طبيعي مي زند.
به گفته قديمي، اگر چه در شهرها، شهرداري ها بايد براي حفاظت از درختان كهنسال وارد عمل شوند و در ديگر مناطق، محيط زيست و منابع طبيعي، ولي اين اتفاق نمي افتد و معمولا در روستاها دهياري ها براي حفاظت از اين ميراث طبيعي اقدام مي كنند.
* ثبت ملي 42 درخت خراسان شمالي
به گفته معاون ميراث فرهنگي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان شمالي، درختان كهنسال از مهم ترين جاذبه هاي طبيعي اين استان هستند.
علي مستوفيان با بيان اينكه خراسان شمالي جاذبه هاي بي شمار طبيعي دارد، اظهار مي كند: جاي جاي اين استان داراي ميراث فرهنگي مانند بناها و محوطه هاي تاريخي تا درختان كهنسال است.
وي با بيان اينكه در اين استان 42 درخت كهنسال شناسايي شده است، مي افزايد: اين درخت ها به ثبت ملي نيز رسيده اند.
مستوفيان با بيان اينكه زيستگاه هاي طبيعي استان محل رشد انواع گونه هاي گياهي است، مي گويد: خراسان شمالي ذخيره گاه ارس نيز هست و كهنسال ترين درخت ارس استان، با 2700 سال در منطقه سراني، در نوار مرزي شهرستان شيروان با تركمنستان قرار دارد.
وي از درخت ارس درتوم و عزير آرچه استرخي نيز نام برده و تصريح مي كند: ارس درتوم 1000 ساله است و سن ارس گرمه به 1200 و ارس استرخي به 2 هزار سال مي رسد.
وي از درختاني مانند گردوي 400 ساله و چنار سوخته اسفراين كه 350 سال قدمت دارند نيز ياد كرده و مي گويد: چنار كتلي جاجرم هم از ديرينگي 1150 ساله برخوردار است.
وي در مورد حفاظت از اين درختان نيز گفت: نگهداري آثار تاريخي و طبيعي نيازمند مشاركت عمومي است و البته يگان حفاظت ميراث فرهنگي استان هم از اين آثار حفاظت كرده و اگر گزارشي از تخريب و آتش سوزي به دست آنها برسد اقدام مي كند اما در اين مورد اعتبار خاصي نداريم.
از مجموع يكهزار و 200 اثر تاريخي شناسايي شده در خراسان شمالي 635 مورد آن در شمار آثار ملي به ثبت رسيده است.
از آثار ملي ثبت شده در اين استان، 509 اثر تاريخي، 70 اثر ناملموس، 14 مورد اشياي منقول و 42 اثر طبيعي است.
ب/5132
بجنورد - ايرنا - شايد باورتان نشود كه ممكن است كهنسال ترين موجودات زنده جهان در همين نزديكي و چند قدمي شما باشد. موجودات زيبايي كه با ابهت و وقار تمام قد برافراشته اند تا نفس طبيعت را تازه كنند.
