دخالت بي رويه انسان درطبيعت، دليل اصلي سيل شيراز است

طهمورث يوسفي شنبه در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود: مركز زمين شناسي و اكتشافات معدني جنوب كشور، گزارشي تحليلي از سيل پنجم فروردين 98 دروازه قرآن شيراز تهيه كرده كه نشان مي دهد عوامل مختلفي در اين سيل و همچنين سيل 6 فروردين در محله سعدي و رودخانه خشك نقش داشته اند.
وي ادامه داد: عوامل بروز سيل شيراز به دو بخش طبيعي و عوامل موثر ناشي از دخالت بي رويه انسان تقسيم بندي شده كه سهم عوامل انساني در بروز سيل پنجم و ششم فروردين 98 در شيراز بيش از 70 درصد بوده است.
يوسفي اظهار داشت: از جمله عوامل طبيعي كه مي توان در اين رخداد به آن اشاره كرد، شدت بارش و حجم رواناب ايجاد شده است كه بسيار زياد و زمان تمركز آن كم بود و در پي آن سيالاب ناگهاني ايجاد شده است.
وي پوشش گياهي كم را از ديگر عوامل طبيعي در اين منطقه دانست كه سبب تشديد رواناب سطحي شده و گفت: از لحاظ زمين شناسي،پوشش دامنه هاي اين منطقه را لايه هاي مارني، واحد زمين شناسي رازك و گچساران تشكيل مي دهد كه لايه هاي مارني نفوذ ناپذير هستند و پوشش دشت‌هاي منطقه نيز رسوبات آبرفتي ريز دانه تا درشت دانه است كه نفوذپذيري كم تا متوسط دارند.
مدير مركز زمين شناسي و اكتشافات معدني جنوب كشور(مركز شيراز) ادامه داد: بنابراين وسعت زيادي از بستر حوضه آبريز را رسوبات سست و حساس تشكيل مي دهد و در نتيجه شرايط مناسبي براي وقوع سيلاب ايجاد مي‌كنند و بدليل سست بودن،حمل آن توسط رواناب‌ها زياد خواهد بود و وجود گل و لاي بسيار زياد همراه با سيلاب اخير شيراز نيز گوياي اين مهم است.
يوسفي گفت:شيب زياد زير حوضه دروازه قرآن و محله سعدي شيراز كه به ترتيب نزديك به 30 و 14 درصد بوده سبب سرعت بخشيدن جريان رواناب‌ها در اين مناطق بود.
وي اظهار داشت: زيرحوضه رودخانه خشك، وسعت بسيار زيادي (904 كيلومتر مربع) دارد و لازم به ذكر است كه زير حوضه هاي دروازه قرآن و سعدي جزئي از اين زير حوضه است و اگر زير حوضه پيربنو – بيدزرد را كه از زير حوضه هاي دشت شيراز محسوب مي شود از زير حوضه هاي شهر شيراز كم كنيم مي توان گفت نزديك به 77 درصد رواناب هاي سطحي و زير سطحي هدايت شده توسط لوله هاي زير زميني در شهر شيراز، توسط رودخانه خشك از شهر خارج مي شود كه يكي از عوامل طغياني شدن اين رودخانه در بارندگي هاي شديد است.
وي گفت: تغيير كاربري اراضي يكي از مهمترين عوامل ايجاد تشديد رواناب است،بگونه اي كه در دامنه هاي شرقي و غربي پيرامون مسيل دروازه قرآن، ساخت و سازهاي تجاري،تفريحي و مسكوني انجام شده است، و رواناب هاي بالا دست اين مناطق همراه با رواناب هاي حاصل از پوشش هاي نفوذ ناپذير در مناطق ساخت و ساز شده در مسيرهاي جديد و يكپارچه شده به دهانه خروجي دروازه قرآن هجوم آورده و سبب افزايش حجم سيلاب سرريز شده در دروازه قرآن شده است.
يوسفي اضافه كرد: دستكاري در مسير آبراهه‌ها و يا مسدود كردن كامل اين آبگذرها كه در زير حوضه دروازه قرآن (جاده احداث شده از زيبا شهر به طرف سعدي) و در ساخت سازه هاي پيرامون مسيل دروازه قرآن، به وفور قابل رويت است كه اين مورد از شمار عوامل مهم در هجوم سيلاب دروازه قرآن بوده است.
وي اظهار داشت: مسدود كردن مسيل در تنگه دروازه قرآن كه وظيفه خروج رواناب هاي اين مسيل را به عهده‌ لوله اي با قطر يك متر گذاشته اند كه در سيلاب مرگبار دروازه قرآن يكي از دلايل مهم عدم توانايي انتقال و خروج به موقع رواناب ها توسط اين لوله بوده است.
مدير مركز زمين شناسي و اكتشافات معدني جنوب كشور(مركز شيراز) افزود: هجوم رواناب هاي مسيرهاي دستكاري شده در بالا دست و رواناب هايي كه خارج از مسير مسيل و از منطقه هاي حاشيه اي و دامنه اي پيرامون و نزديك به خروجي دروازه قرآن توسط كوچه‌هاي آسفالته هدايت شده، نيز به رواناب هاي سرريز شده در دروازه قرآن پيوسته و سبب افزايش حجم رواناب شده است.
يوسفي ساخت و ساز در حريم مسيل ها را يكي از عوامل بروز سيل اخير شيراز دانست و گفت: در تمام حوضه هاي آبريز ساخت و ساز در حريم مسيل ها به وفور مشاهده شده است.
وي عنوان كرد: احداث پل‌هاي ارتباطي بر روي مسيل‌ها و تنگ كردن مسير گذر آب بدون در نظر گرفتن حداكثر دبي محتمل از جمله پل‌هاي ورودي مسيل سعدي و غالب پل هاي ارتباطي رودخانه خشك،از جمله مواردي است كه در سرريز رواناب ها و ايجاد خسارت نقش داشته است.
يوسفي به تنگ شدن مسيل ها در پي حمل رسوبات اشاره و عنوان كرد: لايروبي منظم مسيل ها از جمله اقداماتي است كه مي تواند در كاهش خسارات ناشي از سيل تاثيرگذار باشد و عدم توجه به اين مهم يكي ديگر از عوامل سرريز رواناب ها از مسير گذر آب در سيلاب اخير محله سعدي و دروازه قرآن بوده است.
يوسفي گفت: تهيه نقشه پهنه بندي خطر سيل در شهر شيراز و شناسايي نقاط پر خطر و حادثه خيز در سطح شهر،تحت نظر گرفتن يا مانيتورينگ نقاط پر خطر و حادثه خيز در سطح شهر در مواقع بارندگي شديد،لايروبي منظم در مسير گذر مسيل ها بويژه در محدوده پل ها و مسيرهاي سرپوشيده و زيرزميني از پيشنهادهاي موثر براي مهار سيل است.
مديرمركز زمين شناسي و اكتشافات معدني جنوب كشور افزود: ايجاد سازه هاي تاخيري سيل در سرشاخه ها،تقويت پوشش گياهي و حفاظت خاك در بالا دست حوضه هاي آبريز، جلوگيري از ايجاد منابع در حريم مسيل ها و آزاد سازي و برداشتن موانع در حريم ها و بويژه مسير گذر مسيل ها از جمله مواردي است كه مي تواند در كاهش خسارات ناشي از سيل موثر واقع شود.
يوسفي اضافه كرد: عدم تغيير كاربري اراضي،ايجاد مسيري هاي كمكي جهت زهكش مسيل دروازه قرآن و محله سعدي،هدايت سيلاب ها به مناطق كمتر آسيب پذير، بويژه در بخش هاي كه ساخت وسازها در مناطق مرتفع واقع است ،اجرا و تكميل سيستم جمع آوري فاضلاب و پيش بيني و هشدارهاي دقيق هواشناسي نيز از جمله موارد ضروري ديگري است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.
سيل پنجم فروردين 98 دروازه قرآن شيراز موجب كشته شدن 21 نفر و زيان رساندن به صدها دستگاه خودرو شد.
همچنين سيل ششم فروردين 98 باعث آبگرفتگي منازل مردم به ويژه در شهرك سعدي شيراز شد.
9873 /1876