كودكان، پرسشگري را از ياد برده‌اند

مسيحا ابوعلي كه نمايشي با عنوان «روزا زنده مي شيم» را در شيراز بر صحنه اجرا دارد، توضيح داد:هم نظام آموزشي و هم خانواده‌ها جواب را مهم ‌تر از سوال پنداشته‌ اند و براين اساس به ذهن كودكان جهت مي‌دهند.
دنياي تئاتر كودك و نوجوان جهاني است با حساسيت‌هاي بسيار كه در عين اهميت، كمتر به آن پرداخته شده و همچنين ساده‌انگاري‌هاي بسياري درباره آن رخ داده است.
«روزا زنده مي‌شيم» عنوان نمايشي است كه اين روز‌ها در شيراز براي كودك و نوجوان بر روي صحنه است كه به گفته كارگردان آن با ديگر آثاري كه تاكنون اجرا شده است، در داستان، فرم و اجرا تفاوت‌هايي دارد.
اين نمايش را دانش‌آموزاني تازه‌ كار ساخته‌اند. كساني كه نخستين تئاترشان را اجرا مي‌كنند، برخي از آن‌ها پيش از اين كه وارد اين پروژه شوند، حتي نمايشي نديده بودند.
كودكان و نوجواناني كه با پول توجيبي‌هايشان بخشي از هزينه‌هاي توليد اثر را تأمين كردند، خود، درباره نمايشنامه‌شان انديشيدند و درباره فرم اجرا نظر دادند.
روزا زنده مي‌شيم بيش از آنكه تجربه تئاتر كودك باشد،‌ تجربه‌اي براي آموختن روش ديگرگونه ديدن و انديشيدن است. دعوت به تفكر، پرسش‌گري و ديدن دنيايي متفاوت خارج از چارچوب‌هاي نادرست آموزشي است.

** برخي افراد كودك و نوجوان را عروسك مي پندارند
نويسنده و كارگردان اين اثر، مسيحا ابوعلي كه دستي بر ادبيات، تئاتر و فلسفه دارد در گفت‌ و‌گو با ايرنا درباره تئاتر كودك و نوجوان مي‌گويد: ما به تئاتري كه در عرصه كودك و نوجوان ايران ارائه مي‌شود، با ديد يك منتقد نگاه مي‌كنيم؛ زيرا اين نوع نمايش، رسالت اصلي خود را از ياد برده است.
اين نويسنده با اشاره به فعاليت بيش از نيم قرن كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان در عرصه تئاتر و فيلمسازي عنوان كرد: بسياري از هنرمندان بزرگ به پشتوانه كانون، آثاري بسيار جدي و قوي براي كودك و نوجوان توليد كرده‌اند.
او افزود: امروز برخي افراد با اين بهانه كه كودك چيزي نمي فهمد، هر اثر سخيفي را به آنان ارائه مي‌كنند؛ درواقع انتقاد اصلي به تئاتر كودك و نوجوان اين است كه بچه‌ها را عروسك مي پندارد، با آنها با ادبيات و بياني عروسكي صحبت مي‌كند و مفاهيم كليشه‌اي خطرناكي را به آن ها القا مي‌كند.
ابوعلي با بيان اينكه اين وضعيت هم در سينما، هم در تلويزيون و هم در نمايش كودك و نوجوان ديده مي‌شود، ‌معتقد است: كودكان با ديدن اين آثار، آزاده و مستقل و عميق بار نمي‌آيند چون فقط درباره موضوعات سطحي با آنها صحبت مي‌شود و اين دقيقاً برعكس آن چيزي است كه در علم بر آن تاكيد مي شود.
كارگردان نمايش روزا زنده مي‌شيم ادامه داد: روانكاوها و و روان‌شناسان دريافته‌اند كه كودكان سنين سه يا چهار سالگي به مفاهيم بنيادين مي‌انديشند؛ براي مثال كودكان اولين بار با ديدن يك پروانه مرده به مرگ فكر مي كنند و درباره آن حرف مي‌زنند؛
كودكان مسائل اساسي و جدي زندگي همچون تنهايي را در سنين كم درك مي‌كنند؛ از آنجا كه ما اين نوع انديشيدن را بلد نبوديم، فكر مي كنيم بچه ها نمي فهمند و اين مساله آسيب بزرگي به آنان مي‌زند؛ در نتيجه هر اثري كه جزئي از هنر متظاهر و تقلبي كودك و نوجوان نباشد را رد مي‌كنيم.
اين كارگردان معتقد است كه بايد به روش كارگرداناني همچون بيژن مفيد، عباس كيارستمي، بهرام ‌بيضايي و امير نادري بازگشت.
ابوعلي با استناد به استقبال مردم از اين گونه نمايش‌ براي كودك و نوجوان در ايران عنوان كرد: تا به حال در حدود 6 شهر ايران كارگاه هاي نمايشي برگزار كرديم كه كساني در آنها شركت كرده‌اند كه هنرمند تئاتر، فيلسوف يا فرهنگي نيستند؛ بلكه انسان‌هايي معمولي‌اند.
او نمايش را به مثابه فعاليتي اجتماعي مي‌داند كه بايد به وارثان اصلي آن يعني خود مردم بازگردد و مردم بايد جزئي از يك اثر نمايشي باشند، خود، نمايش را توليد كنند، هزينه‌هاي آن را تامين كنند، در آن بازي كنند و به تماشاي آن بنشينند.
اين پژوهشگر فلسفه كودكان مي‌گويد: اين فرايند در روز اول فقط يك ايده روشنفكرانه به نظر مي‌رسيد كه ظاهري زيبا داشت‌ كه رسيدن به آن بسيار دشوار بود اما امروز كه اين طرح را همراه با مهدي فرشيدي سپهر هنرمند فعال عرصه تئاتر كودك و نوجوان، در بسياري از شهرهاي ايران اجرا كرديم، دريافتيم كه اين كار چقدر سودمند است.
ابوعلي ابراز كرد: هنرمندان هميشه دغدغه تامين سرمايه دارند؛ درحاليكه در اين روش خود مردم نمايش را مي سازند؛ همچنين نگراني جذب مخاطب وجود ندارد؛ چون خودشان مخاطب را جذب مي‌كنند؛ در نتيجه كارگاه هاي توليد نمايش فيلم و تئاتر حركتي اجتماعي را مي‌زايد كه از پس آن يك اثر هنري هم آفريده مي‌شود.

** فلسفه براي كودكان، انديشدن را آموزش مي‌دهد
اين نمايشنامه نويس روش ساخت تئاتر روزا زنده مي‌شيم را براساس تكيه بر آموزه‌هاي رشته فلسفه براي كودكان و نوجوانان عنوان كرد و گفت: اين رشته حدود 50 سال است كه در دنيا راه افتاده و در ايران هم عقبه خوبي دارد و اهدافي بسيار متعالي را دنبال مي كند و تاكيد مي‌كند كه بايد روش انديشيدن مستقل را به كودكان آموزش داد؛ اگر مي‌خواهيم چيزي را به كودكان بياموزيم بايد به آنان چگونه فكر كردن را ياد دهيم.
ابوعلي رشته فلسفه براي كودكان را آميخته‌اي از پيشروترين و متعالي ترين روشهاي آموزشي دنيا مي‌داند و مي‌گويد: سعي مي‌كنيم اين هدف را در نمايش‌ها و فيلم‌هايي كه براي كودكان مي‌سازيم اشاعه دهيم.
اين فعال عرصه هنر كودك و نوجوان با انتقاد از آثار كودك و نوجواني كه امروز در كشور توليد مي‌شود، بيان كرد: بسياري از آثاري كه براي كودكان به نمايش در‌مي‌آيد، از داستان هاي تكراري آثار پويانمايي خارجي تقليد شده است، انيميشن‌هايي كه در همان كشور توليدكننده نيز ديده نمي‌شود و پدر و مادرها اجازه نمي‌دهند كودكانشان اين برنامه ها را ببينند.
او ادامه داد: يكي از ويژگي‌هاي فعاليت ما اين است كه به صورت پژوهشي با تئاتر كودك برخورد مي‌كنيم و آن‌ها را در اين فرآيند پژوهش شريك مي‌كنيم؛ به همين دليل افراد در هر سن و سالي با نمايش ما رابطه خوبي برقرار مي كنند.
اين كارگردان هدف از ساخت نمايش روزا زنده مي‌شيم را زايش پرسش‌هايي تازه در ذهن كودك و نوجوانان عنوان و بيان كرد: جامعه و هنر ما دچار فرم زدگي افراطي شده و بيش از آنكه به چرايي كارها فكر كند، به چگونگي انجام آن‌ها مي‌انديشد؛ تمركز بر اينكه چرا بايد براي كودك و نوجوان نمايش بسازيم، ما را از هنرمنداني كه رابطه شان از جامعه گسسته است، جدا مي‌كند.
اين كارگردان گفت:ما به مسائل فلسفي فكر كرديم و در نتيجه درعين سادگي نمايش و درگير شدن در تكنيك و به رخ كشيدن داشته‌ها، حرفي براي گفتن داشته‌ايم.
ابوعلي ابراز كرد:مي‌خواستيم حرفي ساده را به تاثيرگذارترين شكل ممكن با مردم در ميان بگذاريم؛‌ چراكه مي‌پنداريم اگر مي‌خواهيم كودكانمان بازيگر خوبي شوند، بايد ابتدا در زندگي بازيگران خوبي باشند و تنها درصورتي مي‌توانند روي صحنه هوشيار باشند كه بر زندگي خود و افعالشان متمركز شوند.
روزا زنده مي‌شيم كه از 15 فروردين‌ 98 در بلك‌ باكس هنرشهر آفتاب بر روي صحنه رفته است تا 23 فروردين ادامه دارد. اين تئاتر محصول كارگاه توليد نمايش براي نوجوانان خانه هنر شيراز است.
نويسنده، تهيه كننده، و كارگرداني اين اثر را مسيحا ابوعلي بر عهده دارد، گروه بازيگري اين نمايش را هستي احمدنژاد، مهسا انصاري، هليا هاشمي، لعيا خليليان، كيميا ايزدي، نازنين پريچهر، نهال محموديان، زهرا صادق پور، سينا كاتبي، سحر رضا زاده، ثمين سالك نژاد، صدف شكوهي، پريا همت شعار، غزاله سبوكي و الي احمدي تشكيل مي‌دهند.
مشاور و دستيار اول كارگردان سيدرضا علوي، دستياران هماهنگي مژده فراست و فاطمه برومندي، دستياران فني طناز فروتن و فاطمه قاسمي، طراحي صدا كاميار بهبهاني،‌ موسيقي امين رجايي، ترانه‌سرايي مسيحا ابوعلي و مهدي فرشيدي سپهر، طراحي و اجراي صحنه سيد رضا علوي و مسيحا ابوعلي، گرافيك علي رزمپا و استوديو پيكان و مشاوره اين اثر را قمر افضل نيا، مجيد كوهكن و مهدي فرشيدي سپهر بر عهده دارند.
7375 /1876