به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، ترور «مصطفی قاسمی» طلبه همدانی به ضرب گلوله در مقابل حوزه علمیه این شهر كه ابتدای هفته جاری رخ داد، طی دو روز گذشته در فضای مجازی مانند فضای عمومی و رسانه ای كشور بحث و نظرهای فراوانی را برانگیخته است.
كاربران فضای مجازی با هشتگ هایی چون «#طلبه_ شهید»، «#طلبه_ همدانی»، «#روحانی_ همدانی»، «#مصطفی_قاسمی»، «#من_طلبه_هستم»، «#محاكمه_مهناز_افشار» از زاویه های مختلفی به این موضوع پرداختند.
این گزارش به بررسی، طبقه بندی و تحلیل محتوای تولید شده در این خصوص در شبكه اجتماعی توییتر پرداخته است.
** طرح شبهاتی در مورد ترور طلبه همدانی
در فضای مجازی شبهات و ابهامات زیادی در مورد قتل این روحانی همدانی مطرح شده است. شبهات در مورد هویت ضاربان، لباس های شبه نظامی ضارب، زمان قتل و فاصله اندك زمان وقوع جرم با پست اینستاگرامی حاجیلو و ...
كاربری به نقل از روزنامه «جمهوری اسلامی» در مورد ابهامات قتل روحانی همدانی نوشت: «نخست اینكه به گفته شاهدان، ضاربان كه دو نفر بوده اند لباس پلنگی شبه نظامی به تن داشتند؛ دوم، قتل ساعت یك بعد از ظهر رخ داده اما پست اینستاگرامی بهروزحاجیلو در ساعت 12:30 یعنی نیم ساعت قبل از قتل نوشته شده است.»
برخی كاربران هم این قتل را دارای «سناریوی باورناپذیر» دانسته اند كه بیشتر به «سناریوی امنیتی» می ماند. به نوشته یك كاربر، «اكانت فیك با عكس یك طلبه، دخترهای ایرانی را تشویق به جهاد نكاح با حشدالشعبی می‌كند. مهناز افشار به این توئیت فیك، ضریب می هد تا دیده بشود. یك طلبه ترور می‌شود. دوستان فرد تروریست، توئیت كذایی را عامل ترور معرفی می‌كنند! این یك سناریوی نه‌چندان پیچیده اما هوشمندانه امنیتی است. »
** ارتباط قتل با سلبریتی پرحاشیه چه بود؟
بخشی از كاربران به خاطر بازنشر توییت منتسب به این روحانی از سوی «مهناز افشار» بازیگر، این سلبریتی را در ایجاد احساس ضدیت با قاسمی و اقدام حذفی علیه او مقصر دانستند و بر همین مبنا خواستار محاكمه او شدند. برخی حتی با راه اندازی كمپینی تلاش كردند مطالبه محاكمه افشار را تقویت كنند.
مطالبه بسیاری از كاربران از قوه قضاییه برای برخورد و مجازات مهناز افشار در خصوص پرونده كشته شدن مصطفی قاسمی، سهم زیادی در فضای توییتر داشته و بسیاری از كاربران با انتشار نمونه هایی از توییت منتسب به قاسمی و همچنین واكنش افشار و سپس تكذیبه وی، درخواست پیگیری های قضایی را مطرح كرده اند.
در همین ارتباط گروهی اقدام به بازنشر اظهارات اخیر «سید ابراهیم رئیسی» رییس دستگاه قضا كرده و از قول او نوشتند: متهم این جنایت اخیر در همدان چند روز در فضای سایبری اقدام به تهدید و قدرت‌نمایی می‌كرده است. ما به عنوان دستگاه قضایی در حدود وظایف قانونی خود در این زمینه احساس مسئولیت می‌كنیم و باید این فضا را برای افراد مستعد ارتكاب جرم و قانون‌گریزان، نا امن كنیم.
برخی هم این پرونده را آزمونی برای رییسی دانستند كه به تازگی بر مسند دستگاه قضا تكیه زده است. در توییتی آمده: « جوسازی ماشین تبلیغاتی حامی انتخاباتی آقای رئیسی علیه مهناز افشار و ربط دادن او به قتل یك روحانی، آزمون بزرگی است برای قاضی‌القضات جدید. آیا حامیان انتخاباتی رئیسی باز هم اعتبار پیكره فرشته عدالت در كاخ دادگستری در خیابان علی‌اكبرخان داور را ملكوك خواهند كرد؟»
در برابر، عده ای دیگر از رویكرد حقوقی به این مساله پرداختند و مطالبه محاكمه افشار را فاقد مبنا و اصول حقوقی دانستند. یك استاد حقوق در صفحه خود نوشت: « لطفاً بفرمایید محاكمه مهناز افشار به چه اتهامی و بر اساس چه قانونی و با كدام ادله اثباتی؟»
حقوقدان دیگری آورد: «هر چند مهنازافشار بر مبنای یك‌اشتباه و شاید هم افتادن در دام بدخواهان حرف نسنجیده و غیرقابل دفاعی زده باشد اما راه انداختن هشتك محاكمه مهناز افشار وقتی توجیه دارد كه دادگاه رسیدگی به اتهامات سعید قاسمی به اتهام نشر اكاذیب و اقدامات خلاف امنیت ملی رای خود را صادر كرده باشد.»
برخی دیگر كه البته تعدادشان كم هم نبود، در موجی گسترده با انتشار تصاویری دستكاری شده با بار معنای سیاسی (مهناز افشار در كنار رییس جمهوری آمریكا)، تلاش كردند چنین القا كنند كه افشار مهره یا شاید فردی دوستدار و هم هدف با «دونالد ترامپ» است و به عبارتی «دلش پیش دشمن است».
در مقابل، گروهی دیگر از كاربران انتشار گسترده تصاویر اینچنینی با بار معنایی و كپشن هایی با مضامینی مشابه را فرمایشی و ناشی از «پروژه» سازماندهی شده « زدن افشار» و «تخریب» او دانستند. در توییتی می خوانیم: « برخی خبرگزاری ها و رسانه های خاص مدت ها است برای خبرنگارانشان كلاس توییتر برگزار می كنند و به آنها نحوه توییت كردن و پشتیبانی از یكدیگر و ساختن هشتگ و موج آفرینی را آموزش می دهند. پس این كپی پیست ها علیه مهناز افشار را جدی نگیرید.»
برخی دیگر هم آنچه را «جلو انداختن مهناز افشار» خواندند، ناشی از تلاش های مذبوحانه برای انحراف افكار عمومی از این مساله دانستند كه «چطور شخصی با این همه عكس با اسلحه های مختلف در اینستاگرام» هرگز مورد برخورد و مواجهه نیروهای امنیتی و پلیس قرار نگرفته است؟ معدودی هم توییت منتسب به «محمد علی رامین» پدر همسر افشار را بازنشر داده و مدعی شدند او هم خواستار محاكمه افشار است.
** واكاوی ریشه های سیاسی و اجتماعی قتل طلبه جوان
برخی كاربران در خلال بحث و نظرهای متنوع، به بررسی ریشه های اجتماعی- سیاسی رخدادهای اینچنینی پرداختند.
بسیاری از كاربران به بررسی مناسبات میان حاكمیت، روحانیت و جامعه پرداختند و بروز مشكلات اجتماعی و سیاسی و حتی اقتصادی را در تشدید روند دوری مردم از روحانیت موثر دانستند. برخی دیگر از كاربران نبود اراده كافی در حاكمیت برای مبارزه با فساد به ویژه در حوزه اقتصادی را موجب بی اعتمادی مردم به حاكمیت دانسته اند كه روحانیت در آن نقش موثری دارد. از دید طیفی از كاربران، روحانیانی كه در ساختار قدرت حضور دارند و برای اصلاح امور اقدامی نمی كنند، در ایجاد ذهنیت منفی در افكار عمومی نسبت به این قشر نقش دارند و در قتل این طلبه هم مسوولیت دارند.
كاربری چنین نگاشت كه «چالش اصلی این ماجرا این است؛ طلبه هایی كه سهم و نقشی در بروز مشكلات جامعه نداشته و در عین حال بیشترین هزینه را هم می پردازند.»
روزنامه نگاری هم در صفحه خود در مورد لزوم توجه به ریشه های مساله به جای تمركز بر حواشی آن نوشت: « اینكه طلبه همداني را به مهناز افشار ربط می دهید قباحت سیاسي است. یعنی جامعه شناسی خشونت را آنقدر تقلیل دادید كه انباشت سالیان سال حس خشم نسبت به هم نوع، بحران كارآمدی، عدم نظارت های موثر فتا (به جای اقدامات ایدئولوژیك ظاهری) و از همه بدتر نسخه دیگري سازي سیاسي را نادیده گرفتید.»
** انتقاد از نهادهای نظارتی و انتظامی
در لا به لای توییت ها در این ارتباط، بحث و نظر در مورد كم كاری نهادهای نظارتی و مقصر دانستن این نهادها در عدم نظارت كافی و كارآمد بر فضای مجازی به فراوانی به چشم می خورد.
برخی كاربران بی توجهی پلیس فتا به تخلفات آشكار اینچنینی در فضای مجازی را مبنای انتقادشان از عملكرد این نهاد قراردادند. كاربری نوشت: «حتما پلیس فتا و نهادهای خاص مشغول رصد مطالب مهمتری بودند كه فرصت نداشتند تصاویر شهروند مسلح را ببینند كه مستقیم از طرح هایش برای ترور می گفت، اگر می دیدند شاید الان هم قاتل زنده بود و هم مقتول.»
برخی دیگر هم با اشاره به اظهارات فرمانده نیروی انتظامی استان همدان، مبنی بر اینكه قاتل طلبه همدانی، فردی شرور بوده كه در پرونده آن تجاوز به عنف، آدم ربایی و شرب خمر نیز وجود داشته است، نوشتند: «كاش یكی پاسخ دهد كه چنین شیّادی چرا آزادانه می گشته و به خود جرات می داده با انواع سلاح ها خودنمایی كند.»
موضوع انتقاد از فیلترینگ فضای مجازی و ایجاد محدودیت برای استفاده كاربران یكی از مهمترین محورهای مورد اشاره كاربران بوده و بسیاری از پیام ها خطاب به وزیر ارتباطات نوشته شد.
در این میان، برخی مسوولیت كشته شدن این طلبه را بر گردن مسوولانی انداخته كه با فیلترینگ مخالفت كرده و فضا را برای حضور و تبلیغ امثال بهروز حاجیلویی باز گذاشته اند.
«علی اكبر رائفی پور» در صفحه خود نوشت: «آقای جهرمی بنده قویا با فیلترینگ مخالفم، اما آیا عدم نظارت اصولی برشبكه‌های اجتماعی كه منجر به قتل یك انسان بی گناه شده حق الناس نیست؟ ضارب ازمدت‌ها قبل تصویرش را باسلاح گرم منتشر می‌كرده در كجای دنیا فضای سایبری اینگونه بی درو پیكر و صرفا ابزاری برای شوآف مسئولین است.»
«محمدجواد آذری جهرمی» وزیر ارتباطات نیز در توییتی لزوم پرداختن به ریشه های اصلی وقوع چنین رخدادهایی را خواستار شد و نوشت: «آزادی و امنیت هر دو از حق‌الناس است. یك جنایت وحشیانه و غیر انسانی رخ داده است... ساده انگارانه است همه علل ریشه‌ای را رها كنیم و صرفا انتشار خبر جنایت در شبكه‌های اجتماعی را معادل همه علل بدانیم.»
**بازهم بحث و نظر در مورد فیلترینگ فضای مجازی
به قتل رسیدن این طلبه همدانی و فعالیت قاتل او در فضای مجازی و منشن یك سلبریتی پای توییت جنجالی و جعلی منتسب به این روحانی بار دیگر بهانه ای شد تا بحث و نظرها در مورد برخورد انقباضی با فضای مجازی به ویژه در توییتر بالا بگیرد.
برخی به همین بهانه خواستار اعمال محدودیت در دسترسی مردم به فضای مجازی شدند و این جنایت و موارد مشابه آن را ناشی از آسیب های دسترسی آزاد و فعالیت «نامحصور» كاربران در فضای مجازی به ویژه در اینستاگرام دانستند و خواستار فیلتر شدن این برنامه شدند.
طیفی هم قتل طلبه همدانی را بهانه ای برای مقدمه سازی فیلتر اینستاگرام دانستند و مدعی ساختگی و فرمایشی بودن این سناریو شدند.
در همین ارتباط برخی كاربران با تفسیر به رای بیانات رهبری مبنی بر اینكه «فضای مجازی امروز در زندگی مردم گسترش زیادی پیدا كرده است و در عین منافع و امكانات، خطرات بزرگی نیز دارد» مدعی شدند نظر رهبری بر فیلتر فضای مجازی است. برخی دیگر اما این تفسیر را ناشی از «سوء برداشت» مخلفان فضای مجازی دانستند و نوشتند: «اینكه رهبر انقلاب در واكنش به جنایت تلخ قتل طلبه همدانی گفتند: فضای مجازی امروز در زندگی مردم گسترش زیادی پیدا كرده است و در عین منافع و امكانات، خطرات بزرگی نیز دارد و نگفتند فیلتر كنید و به پلیس دستور تامین امنیت دادند؛ پیام بسیار روشنی دارد؛ اگر منجمدالفكرها بفهمند.»
پژوهش**9279
تهران- ایرنا- ترور یك طلبه همدانی كه ابتدای هفته جاری رخ داد همچنان واكنش و بازخوردهایی فراوان از منظر مدنی، سیاسی و قضایی به دنبال دارد. این رویداد در فضای مجازی نیز هنوز پربازتاب است.
