بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه در ميان كشورهاي دنيا تنها سه كشور ايران، بوتان و نپال تعطيلات پايان هفته يك روزه دارند و كاركنان ايراني با وجود داشتن تعطيلات مناسبتي بيشتر در مقايسه با ساير كشورها، به‌واسطه يك روزه بودن تعطيلات پايان هفته، تقريبا يك ماه كمتر از ميانگين جهاني به تعطيلات مي‌روند. با وجود ترديدها نسبت به اثر اقتصادي اين تغيير، تجربه نشان داده است با دوروزه شدن تعطيلات، اقتصاد از محل افزايش بهره‌وري و تحريك بخش‌هايي چون گردشگري منتفع خواهد شد. افزون‌بر اين دو روزه شدن تعطيلات مي‌تواند تغييري مهم براي كاهش مشكلات ناشي از تمركز سفر، آلودگي هوا و ترافيك باشد. كارشناسان همچنين عقيده دارند كه اصلاح الگوي پراكنش تعطيلات بر مبناي الگوي جهاني اثر معناداري بر سلامت فردي و اجتماعي و بهبود سبك زندگي خواهد داشت. اثرات مثبت اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بسط تعطيلات پايان هفته به حدي است كه برخي از كشورهاي توسعه‌يافته در سال‌هاي اخير به فكر سه‌روزه كردن تعطيلات پايان هفته افتاده‌اند.
نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، در آخرين روز هفته گذشته طرحي را كه خواستار تعطيلي روز پنج‌شنبه در تمامي مراكز اداري و قضايي بود به هيات رئيسه مجلس تقديم كردند. اين طرح پس از بررسي در كميسيون اجتماعي مجلس، براي تصويب به صحن علني مجلس خواهد رفت. به نظر مي‌رسد كه طراحان اين پيشنهاد در صدد هستند با توجه به تعطيلي مراكز قضايي، مجلس و بخش عمده‌اي از نظام اداري و آموزشي پايتخت در روز پنج‌شنبه، تعطيلي ششمين روز هفته را به ساير استان‌ها و شهرستان‌ها نيز تعميم دهند. همچنين نمايندگان در نظر دارند تا با همسان‌سازي ساعات كاري در شهرستان‌ها با تهران، با بسط ساعات پايان ادارات در روزهاي شنبه تا چهارشنبه ساعات كار هفتگي در ادارات دولتي را در سطح 44 ساعت حفظ كنند.
** تعطيلات دو روزه مي‌شود؟
طرح دو روزه شدن تعطيلات از سال 1395 در كشور مطرح شده‌است. با اين وجود به نظر مي‌رسد ساكنان بهارستان و پاستور نتوانسته‌اند طي اين سه سال بر موانع ذهني دو روزه شدن تعطيلات غلبه كنند. نگاه به روند زماني «مديريت تعطيلات» در كشورهاي مختلف نشان مي‌دهد كه بسياري از كشورها از مدت‌ها پيش متوجه چربش آثار سوء دوروزه شدن تعطيلات بر هزينه‌هاي آن شده‌اند به نحوي كه در حال حاضر ايران، بوتان و نپال تنها كشورهايي هستند كه تعطيلات پايان هفته يك روزه دارند. اما چرا ايران بر خلاف اكثر قريب به اتفاق كشورها تنها يك روز تعطيل در پايان هفته دارد؟
به نظر مي‌رسد كه برخي از موانع ذهني به خصوص اثر افزايش تعطيلات بر توليد ناخالص داخلي كشور يكي از مهم‌ترين موانع دو روزه شدن تعطيلات در كشور است. اين در حالي است كه تجربه نشان داده‌است دو روزه شدن تعطيلات پايان هفته مي‌تواند از كانال‌هايي مانند تحريك بخش‌هاي خدماتي، توسعه گردشگري و افزايش بهره‌وري موجب تحريك رشد اقتصادي شود. اصلاح الگوي پراكنش تعطيلات در كشور همسو با الگوي جهاني علاوه بر آثار اقتصادي پيامدهاي فرهنگي و اجتماعي مثبتي نيز به دنبال خواهد داشت. شوراي عالي انقلاب فرهنگي در گزارشي كه در سال 1395 به انتشار رساند بهبود سلامت جسمي و روحي، تحكيم بنيان خانواده و ايجاد فرصت براي انجام فرايض ديني و حضور در مراسم‌هاي ملي را به‌عنوان آثار مثبت فرهنگي، ديني و مذهبي تعطيلات معرفي كرده است. همچنين به عقيده كارشناسان علوم زيست‌محيطي دو روزه شدن تعطيلات علاوه بر كاهش حجم ترافيك و در نتيجه احتمال تصادفات، يك تغيير زماني الزامي براي تكميل روند خودپالايندگي هوا و بهبود وضعيت هوايي در كلان‌شهرهاي كشور است.
** انگاره نادرست
يكي ديگر از ترديدها راجع به دو روزه شدن تعطيلات به اين انگاره غلط مربوط است كه ايران را كشور تعطيلات مي‌دانند. انگاره‌اي كه احتمالا از بالاتر بودن تعداد تعطيلات مناسبتي در ايران در مقايسه با ميانگين جهاني نشات گرفته‌است. اين در حالي است كه بررسي‌ها نشان مي‌دهد با وجود تفاوت 15 روزه ميان تعطيلات مناسبتي در ايران و ميانگين تعطيلات مناسبتي در دنيا، به علت يك روزه بودن تعطيلات در ايران بر خلاف كشورهاي ديگر، مجموع تعداد روزهاي سرخ‌تقويم در ايران در حدود يك ماه كمتر از صفحات سرخ رنگ تقويم اكثر قريب به اتفاق كشورهاي دنياست.
بدون شك پيشنهاد نمايندگان مجلس مبني بر دو روزه شدن تعطيلات پايان هفته در كنار اصلاح برخي از تعطيلات مناسبتي مي‌تواند ضمن همگرا كردن الگوي تعطيلات در ايران با روند مرسوم جهاني، اقتصاد ايران را از منافع حاصل از بسط زمان فراغت كاركنان بهره‌مند كند. تغييري كه نهادهاي پژوهشي بخش عمومي و بخش خصوصي نيز بارها بر آثار مثبت آن صحه گذاشته‌اند. افزون بر اين به نظر مي‌رسد اين تغيير گامي براي هماهنگ كردن عملكرد بين بخش‌هاي ستادي و صف كشور باشد. چرا كه همان‌طور كه نمايندگان مجلس در طرح خود يادآور شده‌اند بسياري از ادارات و دستگاه‌هاي دولتي پايتخت در روز پنج‌شنبه تعطيل هستند. غيبتي كه عملا قدرت مانور بخش خدمات عمومي در ساير شهرهاي كشور در ارائه خدمات را تحت تاثير قرار خواهد داد.
افزون بر اين به عقيده روانشناسان حوزه كار، روزهاي نيمه تعطيل با وجود داشتن آثار سوء يك روز كاري مانند آلودگي، ترافيك، خستگي و هزينه‌هاي اداري، كم‌بهره‌ور‌ترين بازه كاري كاركنان است چرا كه تقريبا تمامي يك روز نيمه‌كاري صرف فرآيند تطابق و جداشدن از محيط كار مي‌شود و كاركنان در اين بازه تمركز چنداني بر كار خود ندارند. بنابراين تعطيل شدن پنج‌شنبه به‌عنوان يك روز نيمه تعطيل در نهايت از يكسو اثرمعناداري بر خروجي هفتگي كارمندان ندارد و از سوي ديگر هزينه‌هاي ناشي از ترافيك، آلودگي هوا و مصرف انرژي را رقيق‌تر مي‌كند. البته به شرطي كه مراكز آموزشي كشور نيز همسو با ادارات و مراكز قضايي در روز پنج‌شنبه تعطيل شود. چرا كه در صورت تعطيل نبودن مراكز آموزشي، از يكسو ترافيك و آلودگي هوا تغيير چنداني نخواهد كرد و از سوي ديگر به واسطه اثرگذاري بر برنامه فراغت خانواده‌ها، مانع از بروز آثار اقتصادي مثبت دو روزه شدن تعطيلات خواهد شد.
** معماي ساعات كاري
بر مبناي طرح پيشنهادي مجلس، در صورت تصويب تعطيلي نهادهاي دولتي و قضايي شهرستان‌ها در روز پنج‌شنبه، ساعات كاري در ساير روزها به‌نحوي بسط خواهد يافت كه تعداد كل ساعات كاري هفتگي كاركنان به مرز قانوني 44 ساعت در هفته برسد. به نظر مي‌رسد كه اين هدف با همسان‌سازي ساعات كاري ادارات در تهران و شهرستان‌ها و افزايش ساعات پايان كاري ادارات از ساعت 14:30 به ساعت 16 حاصل خواهد شد. اتفاقي كه مي‌تواند به هماهنگ‌تر شدن ادارات دولتي در تهران و شهرستان‌ها منجر شود. البته در صورت تصويب اين طرح تعداد ساعات كار روزانه كارمندان طي روزهاي شنبه تا چهارشنبه به حدود 9 ساعت در روز افزايش خواهد يافت. تغييري كه كاملا در خلاف جهت رويه توصيه‌شده توسط پژوهش‌هاي دانشگاهي و الگوي اجرايي در كشورهاي توسعه‌يافته است. چرا كه در سال‌هاي اخير بسياري از كشورها با وجود افزايش تعداد روزهاي تعطيل اقدام به كاهش ساعات كار روزانه كرده‌اند. براي مثال در حال حاضر كشورهايي مانند فرانسه و سوئيس به واسطه ملاحظات بهره‌وري در حال قانون‌گذاري براي كاهش تعداد ساعات كاري به محدود 6.5 ساعت در روز هستند.
نگاه به تجربه ساير كشورها نيز نشان مي‌دهد كه طي دهه‌هاي اخير «فراغت بيشتر» جايگزين «كار بيشتر» شده‌است، اما اين تغيير لزوما به معناي كاهش خروجي كل كاركنان نيست، چرا كه پژوهش‌هاي حوزه روانشناسي و آرگونومي كار نشان داد كه نيروي فزاينده بهره‌وري ناشي از بهبود سبك زندگي به راحتي مي‌تواند خلأ ناشي از كم‌شدن ساعات كاري را جبران كند. بنابراين نمايندگان مجلس بايد در قانون‌گذاري براي پيرايش ساعات كاري در ادارات، برآيند اين دو نيروي مخالف را در نظر داشته باشند، چراكه پخش كردن ساعات كاري روز پنج‌شنبه در ساير روزهاي هفته در عمل به معناي كاهش بهره اقتصادي و اجتماعي هر ساعت زمان صرف شده از سوي كاركنان بخش عمومي براي ارائه خدمات به شهروندان است.
منبع: روزنامه دنياي اقتصاد؛ 1398،02،29
گروه اطلاع رساني **1699**2002
تهران- ايرنا- نمايندگان مجلس شوراي اسلامي طرحي تصويب كردند كه بر مبناي آن نهادهاي قضايي و ادارات دولتي در شهرستان‌هاي كشور، همسو با تهران در روز پنج‌شنبه نيز تعطيل شوند. مصوبه‌اي كه مي‌تواند نخستين گام براي دو روزه‌شدن تعطيلات پايان هفته در كشور باشد.
