آثار و تبعات تصویب لایحه اعطای تابعیت به كودكان زنان ایرانی

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، سرانجام با لایحه اصلاح قانون تعیین تكلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی در نشست اخیر مجلس شورای اسلامی موافقت شد.
در ماده واحده این لایحه آمده است كه فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیر ایرانی كه قبل یا بعد از تصویب این قانون متولد شده یا می‌شوند، قبل از رسیدن به سن 18 سال تمام خورشیدی به درخواست مادر ایرانی به تابعیت ایران در می‌آیند.
این شهروندان در صورت عدم تقاضای مادر، خود می‌توانند تابعیت ایران را تقاضا كنند كه در صورت نداشتن مشكل امنیتی (به تشخیص وزارت اطلاعات) به تابعیت ایران پذیرفته می‌شوند.
در این ماده واحده گفته شده پاسخ به استعلام امنیتی باید حداكثر ظرف مدت سه ماه انجام شود و نیروی انتظامی نیز مكلف است نسبت به صدور پروانه اقامت برای پدر غیر ایرانی اقدام كند.
این لایحه اگرچه بسیاری از مسائل و مشكلات را برای كودكان و مادرانشان رفع می كند اما با این حال، می تواند زمینه ساز برخی از مسائل دیگر از قبیل كودك همسری و... نیز شود. كه با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهشگر ایرنا با مرضیه محبی وكیل دادگستری و فعال حقوق زنان به گفت و گو نشست.

** كنوانسیون حقوق كودك و مساله تابعیت
محبی در خصوص كنوانسیون حقوق كودك و مساله تابعیت كودكان زنان ایرانی گفت: مساله تابعیت كودكان مساله ای است كه هم مربوط به حقوق كودكان است و هم مربوط به حقوق زنان و هم مربوط به حقوق بشر و هم حاشیه های سیاسی, اجتماعی و امنیتی. از این رو باید به این مساله از چند جنبه نگریست.
وی افزود: مساله ای كه اینجا مطرح است، این است كه ما به كنوانسیون حقوق كودك پیوسته ایم و در كشور ما این كنوانسیون حكم قانون پیدا كرده و مسائلی را در خصوص تابعیت كودكان به همراه آورده است.
محبی افزود: كودكانی كه بدون تابعیت زندگی می كنند، واقعا با مشكل هویتی رو به رو هستند و خودشان نمی دانند كه چه كسی هستند. آنها از مهمترین حقوق اجتماعی خود یعنی آموزش، بیمه و... محروم هستند و محروم بودن از این حقوق اجتماعی سبب می شود این كودكان نسبت به كودكان دیگردر بسیاری از زمینه ها عقب بمانند.
محبی افزود: تا وقتی ارتباط سیاسی بین دولت- ملت ها وجود نداشته باشد، افراد از داشتن حق محروم می شوند. حتی این كودكان دقیقا نخواهند دانست كه تابع كدام كشور هستند و كدام كشور باید از آنها حمایت كند. بنابراین این كودكان به شدت آسیب می بینند و مورد انواع آسیب های اجتماعی نظیر مواد مخدر، قاچاق و... قرار می گیرند.

**مساله تابعیت و حقوق زنان
محبی در خصوص تصویب تابعیت كودكان و فوایدش در میان زنان، گفت: بحث دیگر این لایحه، مساله زنان ایران است. با تصویب این لایحه، حقی برای زنان ایجاد می شود كه از طریق خود زنان برای فرزندان تابعیت ایجاد می شود.
محبی افزود: ما باید در كنار این لایحه، یكسری احتیاط هایی هم داشته باشیم كه در این لایحه دیده نشده اند. اول اینكه چه نوع ازدواجی با اتباع خارجی باعث می شود كه گرفتن تابعیت با مشكل رو به رو شود. زیرا از آنجایی كه می دانیم و حاصل پژوهش هایمان است، معمولا خانواده هایی كه با آسیب های اجتماعی از قبیل اعتیاد، بزهكاری، فقر و... رو به رو هستند، بیش از دیگران تمایل به ازدواج فرزندانشان و یا حتی فروختن فرزندانشان در نسن كم با افرادی از كشورهای دیگر تن می دهند.
محبی افزود: معمولا ازدواج های شرعی با خواندن یك سوره عقد نكاح صورت می گیرد و قانون هم آثار كامل یك ازدواج را برای این افراد باز می كند. یعنی به محض اینكه این صیغه خوانده شد، افراد زن و شوهر محسوب می شوند. خب در مورد سن ازدواج مشخص است كه اگر فردی پایین تر از سن قانونی بخواهد ازدواج كند باید نامه ای از دادگاه بیاورد و رضایت والدینش محرز شده باشد. اگرچه موانعی این چنینی وجود دارد اما با این حال تعداد ازدواج هایی كه به این شكل در مناطق حاشیه نشین صورت می گیرد بسیار است و این باعث می شود افرادی كه به این نوع ازدواج تن می دهند از تابعیت ایران خارج شوند. و تبعاتی برای این كودكان همسر پیش بیاید. چه بسا در بسیایر از موارد این كودكان اسیر و گرفتار فرهنگ ها و خشونت ها و مسائلی از این قبیل می شوند كه از انچه كه در كشور خودشان موجود است بدتر هم هست.
وی افزود: بنابراین این مساله، یك امر بسیار پیچیده ای است. چه بسا در برخی موارد شاهد هستیم كودكان تابع ایران هستند اما مادرانشان تابع كشور دیگر است كه احتمالا ممكن است برای ازدواج های دوم و یا سومش چنین چیزی اتفاق افتاده باشد.

** آسیب های ناشی از اعطای تابعیت
محبی در خصوص آسیب های ناشی از اعطای تابعیت گفت: این خیلی خوبه كه اگر لایحه تصویب شود فرزندان این افراد دارای تابعیت ایرانی شوند، اما تصویب این امر باعث می شود كه جذابیت ازدواج با دختران ایرانی گسترش پیدا كند و زنان ایرانی از همان سن كودكی به ازدواج درآیند و به شدت مورد رفتارهای خشن و تبعیض آمیز جنسی قرار بگیرند. همچنین محدودیت هایی كه برای اقامت، اشتغال و... وجود دارد از طریق این ازدواج ها برداشته شود.
محبی در خصوص پیشنهادات و راهكارهای لازم در این زمینه گفت: اگر قرار است این لایحه تصویب شود، باید محدودیت هایی برای آن گذاشته شود. از جمله اینكه زنان ایرانی كه فرزندانشان تابعیت ایرانی پیدا می كنند ازدواجشان حتما در چارچوب قوانین صورت گرفته باشد. دوم اینكه بحث تابعیت مضاعف حداقل در این ماجرا حل شود. زیرا خیلی از افراد به دنبال تابعیت مضاعف و درصدد گرفتن تابعیت از كشورهای ما هستند. نتیجه چنین امری به وجود آمدن مسائل هویتی است كه بالاخره فرزندان آنها نخواهند دانست كجایی هستند.
پژوهشم**م_ا**1552