مدیریت آب و برق در ایام تابستان

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا،  بحث انرژی های پاک و پیامدهای انتشار گازهای گلخانه ایی از چالش هایی است که همه کشورها همواره با آن مواجه هستند. از یک طرف ما با بحران آب و مهم تر از آن بحران مصرف آب در کشور خودمان مواجه هستیم. سرانه مصرف آب در کشور ما در مقایسه با میزان جهانی بالا است.  در زمینه برق هم قطعا در ایام تابستان در صورت عدم مدیریت مصرف با مشکل  مواجه خواهیم بود . پس در اینکه ما با بحران کمیابی مواجه هستیم، شکی نیست. اما مسئله مهم تر ، بحران مصرف است. اینکه چگونه و با چه سیاست هایی می توان مصرف را کنترل و مدیریت کرد،

در این خصوص گزارشگر ایرنا با معصومه اشتیاقی، دانشجوی دکتری جامعه شناسی و پژوهشگر حوزه مسائل محیط زیستی به گفت و گو نشست.

نگاه چند بعدی به مساله کمیابی انرژی

اشتیاقی در خصوص نگاه چند بعدی به مساله کمیابی انرژی گفت: در پر اختن به این مسئله ابعاد کلان، میانی و خرد مطرح است.  ابعاد کلان و میانی مستلزم اصلاحات ساختاری و نهادی است که به نظر من در برنامه درازمدت  توسط دولت ها باید دنبال شود. اما در ابعاد خرد؛ معتقد هستم که باید روی کوچک ترین بخش اجتماعی یعنی خانواده و بعد افراد درون حوزه خانواده، مدرسه، دانشگاه و جامعه دست گذاشت. البته من مدافع بی طرفی دولت و نهادهای مسوول در مدیریت مصرف نیستم و به نظرم این بخش ها بیش از هر کنشگر اجتماعی مسوول اصلی و طراز اول حل مساله به شمار می آیند.  اما واقعیت مهم این است که ما در سطح اجتماعی با ضعف مدیریت مصرف در بخش خانگی مواجه هستیم. من نوعی به عنوان پژوهشگر اجتماعی اتفاقا روی این بخش دست می گذارم. چون تا ما جامعه آگاه و مسوول و مطالبه گر نداشته باشیم نمی توانیم انتظار و مطالبه تغییر کلان را از سطح کلان داشته باشیم.

وی  در خصوص اینکه افراد دوستدار محیط زیست باید چه فاکتورها و ویژگی هایی داشته باشند، گفت: نوع کنشی که ما در مواجهه با محیط زیست و منابع طبیعی مان داریم در واقع نشان از نوع و سطح رفتار محیط زیستی ما دارد. این که در مصرف آب یا برق و سایر انرژی ها صرفه جویی کنیم یا زباله کمتری تولید کنیم و به بازیافت زباله های خشک فکر کنیم این ها مصادیق رفتارهای شخصی است که هر فرد دوستدار محیط زیست سعی می کند در زندگی روزمره اش به کار گیرد. این رفتارها می تواند در منزل، محل کار یا دانشگاه و هر جای دیگری توسط کنشگر مسوولیت پذیر اجتماعی به کار گرفته شود.

این محق افزود:  قرار نیست ما به تصمیمات بزرگ دست بزنیم. قرار است که به جای لیوان یک بار مصرف، لیوان شیشه ای استفاده کنیم. به جای یک ساعت زیر دوش رفتن یک ربع زیر دوش برویم و هزار و یک رفتار کوچک  که در کنار هم دریایی از صرفه جویی را برای مان به همراه می آورد. ما باید از سطح خودمان شروع کنیم و این شروع نیازمند مساله مند کردن این بی توجهی عمومی در درک الگوی بهینه مصرف و تاثیر آن در زندگی روزمره مان است. جامعه شناس کارش نشان دادن مساله است و در ادامه ایجاد فضای گفتگوی عمومی برای صحبت درباره مساله است. حتما در این فرایند حل مساله نیز ممکن اندیشیده می شود.

نقش فعالانه در مدیریت مصرف

اشتیاقی در این خصوص که در زندگی روزمره مان چه کارهایی می توانیم به عنوان شهروند انجام دهیم که در مدیریت مصرف نقش فعالانه و مسوولانه داشته باشیم؟ گفت: تلاش برای تغییر سبک زندگی دوستدار محیط زیست مهم ترین گام است. باید سعی در انتخاب رفتارهای کوچک صرفه جویانه اما مهم در زندگی روزمره مان داشته باشیم.  مثلا یک روز در هفته با خودروی عمومی به محل کار برویم. برای مسواک زدن از یک لیوان آب استفاده کنیم. ماشین لباس شویی را در زمانی که لباس جمع شد روشن کنیم. در روز پرده اتاق مان را بکشیم و از نور خورشید استفاده کنیم و غیره...همه این اقدامات ظاهرا کوچک هر کدام از ما می تواند تاثیر بسیار بر کلیت مصرف در کشور داشته باشد.

وی در این خصوص که چه عواملی روی نگرش ما نسبت به بحران منابع طبیعی و کمبود انرژی آب، برق و ... می تواند تاثیر بگذارد؟ گفت: گلد هارت درباره هنجارهای رفتار انرژی؛ از سه هنجار صحبت می کند. هنجار راحتی؛ به این صورت که راحتی خانواده یا فرد از مصرف انرژی به چه میزان است؟ 2- هنجار بودجه؛ که خانواده یا فرد چقدر برای پرداخت انرژی را مناسب ارزیابی می کنند؟ و 3- هنجارهای مصرف، به این صورت که خانواده به چه میزان مصرف انرژی را برای خودش اخلاقی می داند؟. هر کدام از این  هنجارها، نگرش های ما درباره رفتار مصرفی را تحت الشعاع قرار می دهد.

"دانش و آگاهی درباره محیط زیست و منابع طبیعی اطراف مان به ما کمک می کند تا نگرش صحیحی داشته باشبم که بالطبع روی رفتار ما نمود عینی پیدا می کند. انتقال دانش و آموزش از طریق رسانه ها و مدارس و در سطح مدیریت محلات و ... درباره اقداماتی که خانواده ها و هر یک از افراد می توانند برای مدیریت بهینه مصرف و اصلاح الگوی مصرف به کار بگیرند یکی از عوامل مهم در ترویج رفتارهای دوستدار محیط زیست از سوی شهروندان است. شاید اهمیت خیلی از اقدامات روزمره برای کنترل و مدیریت مصرف برای خانواده ها و افراد تعریفی نشده باشد و درباره میزان تاثیری که می تواند این اقدامات ظاهرا کوچک روی مدیریت بهینه مصرف در شهر و کشورشان داشته باشد، اطلاعی نداشته باشند. این هوشمند اجتماعی ما برنامه ریزان را می طلبد که برای تغییر روی ظرفیت های اجتماعی سرمایه گذاری کنیم."

ارزیابی سیاست های تشویقی و تنبیهی برای مدیریت مصرف

اشتیاقی در این خصوص که سیاست های تشویقی و تنبیهی را برای مدیریت مصرف از سوی مصرف کنندگان چظور می بینید؟ آیا می تواند موثر باشد؟ گفت: حتما سیاست های کلان اجتماعی می تواند به صورت های مستقیم یا غیر مستقیم بر رفتار اجتماعی تاثیرگذار باشد.  فشار هنجاری و استفاده از جریمه  در حالت تنبیهی و یا مشوق ها به صورت تخفیف و یا اعطای جایزه و ... می تواند انگیزه ای برای رفتارهای اجتماعی باشد. در این بین سیاست های اجتماعی در راستای معرفی اشخاص و خانواده هایی که در قبض برق، آب و ... آن ها در یک دوره در حداقل مصرف قرار دارد از سوی ادارات مربوطه و اعطای تشویق و اطلاع رسانی :عمومی برای نشان دادن شهروند مسوولیت پذیر می تواند مشوق های اجتماعی مهمی باشد.

وی  افزود: یکی از نکات مهمی که به نظرم نه تنها درباره همکاری برای مقوله مصرف  بهینه انرژی در کشور بلکه حتی برای داشتن شهروندانی که مالیات شان را بدون هیچ اجبار و فراری  بپردازند مهم و نقش کلیدی دارد، این است که شهروندان احساس می کنند با کنترل مصرف و یا پرداخت مالیات، حتما تاثیری در کل زندگی جمعی شان اتفاق می افتد. مثلا من شهروند ارزیابی مثبتی از خروجی دادن مالیات به دولت  در بهبود خدمات زندگی ام احساس کنم.  یا درباره کنش زیست محیطی من شهروند زمانی تشویق می شوم که داوطلبانه در زندگی شخصی ام تغییر به سمت دوستدار محیط زیست را داشته باشم که درک مثبتی از سود ناشی از این تصمیم برایم ایجاد شود. یعنی مثلا خدماتی از سوی اداره آب و فاضلاب برای بهبود وضعیت شبکه های فاضلاب شهرم با این صرفه جویی در مصرف آب در درازمدت رخ دهد و یا با پرداخت مالیات خدمات رفاه اجتماعی در حوزه بهداشت و آموزش و .. بهبود پیدا کند.  این  موارد فاکتورهای هستند که من شهروند را ترغیب به همکاری داوطلبانه در بهبود اوضاع می کند.

 در این میان مسولیت دولت است که اعتماد عمومی را با انجام اقداماتی ملموس برای بهتر شدن زندگی عمومی مردم ارتقا دهد و ساز وکارها را برای بسیج جمعی همکاری مسوولانه اجتماعی فراهم کند.

پژوهشم**م-ا**1552