اگر تنش میان تهران- واشنگتن در اردیبهشت ماه اوج گرفت و منجر به برخی تحرکات نظامی در خلیج فارس شد، خردادماه، انگار زمین و زمان دیگری را پیش روی روابط ایران و امریکا گشوده است. «خرداد پرحادثه» در سینه خود داستان های متعددی از عرصه سیاست داخلی حبس کرده اما این‌بار شاید آبستن قصه‌ای تازه از عرصه سیاست خارجی نیز باشد. دیروز نیز محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در مصاحبه با شبکه العالم اعلام کرد که ایران با دولت ترامپ مشکلی ندارد، بلکه عدم پایبندی امریکا به تعهداتش را مانع اصلی مذاکره با واشنگتن می‌داند.
روز ۱۸ اردیبهشت ماه سال جاری، همزمان با نخستین سالروز خروج امریکا از برجام، حسن روحانی، رییس‌جمهور از کاهش تعهدات ایران در برجام خبر داد و به اروپا برای پایبندی عملی به برجام در تامین منافع ایران مهلت ۶۰ روزه داد. این اقدام واکنش های متفاوتی را در میان مقام‌های ارشد کشورهای اروپایی و به ویژه تروئیکای اروپا بر انگیخت. در امریکا اما واکنش‌های دولت ترامپ شدیدتر بود به گونه‌ای که در اولین اقدام فلزات سنگین کشورمان به لیست تحریم‌ها افزوده و قرار شد پس از ۹۰ روز این تحریم ها نیز علیه تهران اجرایی شود. البته امریکا پیش از فرارسیدن ۱۸ اردیبهشت، اعلام کرده بود که از روز مورد نظر، مهلت معافیت برخی کشورها برای خرید نفت از ایران دیگر تمدید نخواهد شد. این شرایط منجر به تشدید تنش‌های لفظی مقام‌های ایران و امریکا در تریبون‌های رسمی شد. جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان به هدف رایزنی با برخی از کشورهای همسایه و هم قاره‌ای، راهی سفرهای فشرده دیپلماتیک شد.
سفرهایی که دامنه آن از نیویورک تا توکیو بود. ظریف در نیویورک مقابل شبکه تلویزیونی فاکس نیوز، رسانه مورد علاقه ترامپ نشست تا در اقدامی ابتکاری و هوشمندانه پیامی خاص را به مخاطبی خاص ارسال کند. او از تیم «بی» متشکل از بولتون و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم اسراییل، «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی و خلیفه بن زاید آل نهیان رییس امارات متحده عربی نام برد که بنا دارند یک درگیری نظامی با ایران را به ترامپ تحمیل کنند. وزیر خارجه کشورمان همچنین با اشاره به وعده‌های انتخاباتی رییس جمهور امریکا گفت، ترامپ به دنبال جنگ با ایران نیست. پس از این مصاحبه حساب شده، گزارش های متعددی از اختلاف ترامپ با بولتون و پمپئو و همچنین اختلاف پمپئو با بولتون در رسانه‌های امریکا منتشر شد که نشان داد حرکت زیرکانه ظریف کارگر افتاده و ترامپ به این درک رسیده است که نباید با طناب امثال بولتون ته چاه برود. اوج تغییر لحن رییس‌جمهور امریکا در روز ششم خرداد و در کشور ژاپن ثبت شد، آنجا که از مذاکره سخن گفت و اعلام کرد: «ما به دنبال تغییر رژیم نیستیم.»
تغییر لحن ترامپ در عرصه سیاست داخلی و خارجی همه کشورها خریداری ندارد. مقام‌های ایران از جمله روحانی و ظریف اعلام کردند که ملاک ارزیابی آنها تغییر رفتار دولت امریکا و نه تغییر لحن آن در قبال ایران است. رییس جمهور کشورمان چهارشنبه هفته گذشته در جلسه هیات دولت گفت: «معیار برای ما کلام نیست، بلکه عمل آنها است؛ هر زمان آنها دست از ظلم نسبت به ملت ایران برداشته و تحریم های ظالمانه را کنار گذاشته و در برابر تعهدات خود پایبند بوده و به میز مذاکره‌ای که خودشان ترک کردند و برهم زدند، بازگشتند، راه به روی آنها بسته نیست.»
در پی این سخنان، روز جمعه روزنامه وال استریت ژورنال از به تعویق انداختن تحریم‌های پتروشیمی ایران توسط امریکا خبر داد. به گزارش این روزنامه، منابع مطلع به این روزنامه گفته‌اند که دولت ترامپ تحریم‌های سختگیرانه علیه پتروشیمی ایران را به تعویق انداخته است. در همین حال، این روزنامه نوشته بود که دولت ترامپ به برخی از کشورها اجازه داده است از ایران نفت وارد کنند تا آنکه سرانجام مذاکره معلوم شود. افزون بر این دو مورد، مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا روز جمعه در برلین اعلام کرد که این کشور با فعالیت محدود اینستکس (ساز و کار مالی اروپا برای دور زدن تحریم‌های امریکا علیه ایران) مشکلی ندارد و تا زمانی که اینستکس به تجارت کالاهای معاف از تحریم‌های واشنگتن اختصاص داشته باشد، کشورش با این سامانه مالی اروپایی مشکلی ندارد.
دیروز اما وزیر خارجه کشورمان در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی العالم گفت: برخی فکر می‌کنند که ما با آقای ترامپ مشکل داریم. اینگونه نیست. ظریف پایبند نبودن دولت امریکا به تعهداتش را مانع اصلی مذاکره با این کشور خوانده و گفته است: از نظر ما این دولت امریکا با دولت قبلی و دولت بعدی هیچ فرقی نمی‌کند. به گفته ظریف، تصمیم گیری درباره مذاکره با دولت امریکا باید در مراجع عالی کشور انجام شود. او در عین حال تاکید کرده چنین گفت وگویی باید معنا و مفهوم داشته باشد.
اگر چه مقام‌های ارشد وزارت خارجه ایران در پی ابراز تمایل و آمادگی برخی کشورها از جمله، عراق، عمان، ژاپن برای میانجیگری بین تهران و واشنگتن، وجود هرگونه مذاکره مستقیم یا غیر مستقیم با مقام های واشنگتن را رد کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد، با دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای ایران و در پی آن عقب‌نشینی اندک امریکا از مواضع خود، دیالوگ و مفاهمه‌ای میان دو کشور برقرار شده است به گونه‌ای که دولت ترامپ درخواست های مشروع تهران را بلاواسطه شنیده و با هدف جلب نظر ایران برای مذاکره، تصمیم گرفته که تغییراتی را در رفتار خود ایجاد کند. بی‌گمان، برای جلب مقام های ایران، دامنه این تغییرات باید تا به رسمیت شناختن حقوق قانونی ایران در چهارچوب برجام گسترش یابد. در این میان، تعیین زمان سفر آبه شینزو، نخست وزیر ژاپن به تهران و دیدار و رایزنی با مقام‌های ایران در تاریخ ۲۲ خرداد ماه نیز قابل تامل است و می‌توان آن را نشانه‌ای برای کاهش بیشتر تنش میان تهران- واشنگتن تلقی کرد. ژاپن کشوری است که طی هفته های اخیر، با فاصله چند روز، میزبان وزیر خارجه ایران و رییس جمهور امریکا بود و ترامپ هنگام حضور در این کشور به صراحت از آبه شینزو درخواست کرد تا میان تهران و واشنگتن میانجیگری کند.
منبع: روزنامه تعادل، ۱۳۹۸،۰۳،۱۲
گروه اطلاع رسانی **۹۱۱۷** ۲۰۰۲
نظر شما