لائودیسه اگر رخ بنماید...

باستان شناسان آستین‌های کاوش را دوباره بالا زده اند تا خاکستر قرون کهن را ذره ذره پس بزنند بلکه رخسار در خاک تپیده «لائودیسه» را آشکار کنند؛ گویی سوگند خورده اند تا دست گمشده‌های تاریخ را در دست مام وطن بگذارند.

شاید آن وقت‌ها که آنتیوخوس سوم، پادشاه سلوکی به پاس نیکی‌های همسرش معبدی باشکوه و جاودان هم نام او در نهاوند امروزی که جزو قلمرو حکومت تازه به دوران رسیده اش بود، می‌ساخت، هرگز فکر نمی‌کرد سیب تقدیر طوری بچرخد که لائودیسه با همه زیبایی‌های دلفریبش از صفحه روزگار محو شود.

اما چه شد که پای باستان شناسان برای یافتن تنها معبد یونانی ایران به نهاوند باز شد؟ قصه از پیدا شدن کتیبه‌ای در یکی از محله‌های قدیمی نهاوند شروع شد، این سنگ نوشته حاوی فرمان پادشاه سلوکی آنتیوخوس سوم بود تانیایش همسرش لائودیسه که به کاهنه بزرگ ارتقا یافته را همگانی کرده و روی سنگی بنویسد و در مهمترین معبد شهر نصب شود.

شاید این معبد، همان گمشده یونانی باشد! این حدس و گمان‌ها موجب شد محوطه تاریخی مذکور در سال ۱۳۲۷ در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت برسد تا از گزند حوادث احتمالی در امان بماند.

در جستجوی سرنخی مطمئن از لائودیسه

در سالهای اخیر نیز تیم باستانشناسی برای کنکاش در این محوطه تاریخی تشکیل و گمانه زنی‌هایی در چند فصل انجام دادند و به تازگی فصل جدیدی از کاوش‌ها در شهر نهاوند برای کشف معبد لائودیسه از سرگرفته شد.

رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند در گفتگویی با ایرنا دور جدید کاوش‌ها را بسیار سرنوشت ساز می‌داند و بسیار خوشبین است که اینبار سرنخی مطمئن از معبد مدفون شده زیر آوار سنگین اجساد و اجسام که گریزگاهی برای خروج هم ندارد، پیدا شود تا بتوانیم به طور قطعی و بی هیچ تردیدی وجود معبد را اعلام کنیم.

محسن جانجان می‌گوید: کاوش‌های پیشین منجر به کشف چند ستون، سرستون و مجسمه‌هایی از خدایان یونان شد، اما بیم آن می‌رفت که آثار مکشوفه از جایی دیگر به این مکان منتقل شده باشند، و متعلق به معبد نباشند؛ همانگونه که در تپه باستانی هگمتانه آثاری از دوران هخامنشی وجود دارد اما همه می‌دانیم که این تپه متعلق به دوران اشکانی است.

او تاکید می‌کند که در این فصل از کاوش باید به نشانه‌هایی همچون یک سازه برسیم که متعلق به همین مکان باشد تا قاطع و راسخ وجود لائودیسه را اثبات کنیم و گرنه کار بسیار دشوار می‌شود.

فصل جدید کاوش به مساحت ۴۵۰ متر مربع در همان گستره‌ای که پیش تر گمانه زنی شده بود، انجام می‌شود اما اینبار به طور وسیع‌تر.

دوخواهران نام مذهبی لائودیسه

جانجان درباره امامزاده دوخواهران و ارتباطش با معبد لائودیسه توضیح می‌دهد که زمانی که همسر پادشاه یونانی حاکم بر ایران به کاهنه ارتقا می‌گیرد عنوان «ملکه خواهر» به او داده می‌شود و بعدها در دوران اسلامی به دوخواهران تبدیل و همین امامزاده‌ای می‌شود که اکنون مکانی مقدس اتلاق می‌شود.

این کارشناس باستان شناسی به استناد تاریخ بیان می‌کند که نسبت دادن دوخواهران به امام رضا (ع) اشتباه است و مسیر حرکت خانواده آن حضرت هرگز از نهاوند نبوده است اما یافته حاکمیت از این دارد که معبد لائودیسه در محل دوخواهران آرمیده و به همین دلیل مکان فوق در حریم کاوش‌ها قرار دارد.

لائودیسه قطعه‌ای از پازل معماری یونانی

او بر این باور است که کاوش‌های جدید اهمیت بسیاری از بعد جهانی دارد زیرا بخشی از پازل تاریخ یونانی را تکمیل می‌کند و اروپاییان و یونانیان بی صبرانه منتظر کشف جدید ما هستند و چنانچه بخت و اقبال با ما یار باشد می‌توانیم برند جدید گردشگری نه تنها برای نهاوند بلکه برای استان همدان معرفی کنیم.

جانجان اشاره‌ای به عمر کوتاه حکومت سلوکیان در خاک ایران می‌کند و می‌گوید به همین دلیل از این دوره تاریخی کشور اطلاعات کمی موجود است زیرا آثار و محوطه‌های تاریخی کمی به جا مانده و یا کند و کاو کمی صورت گرفته است.

لذا کشف لائودیسه افزون بر اینکه گردشگری خارجی را تقویت کرده و به طور حتم مردم جهان برای دیدن بخشی از معماری گمشده یونانی سر از پا نمی‌شناسند و به ایران سفر می‌کنند، زوایای تاریک دوران سلوکی را برای هموطنان روشن می‌کند اگر چه استیلای سلوکی بر ملت ایران در پی فروریختن اقتدار هخامنشی بسیار ناخوشایند بود اما ناخواسته هنر یونانی بر فرهنگ ایرانی تأثیر گذاشت و لائودیسه نمونه‌ای از تمدن «یونانی مابی» است.

رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند درباره اثر گذاری این اکتشاف بر تاریخ و قدمت این شهر می‌گوید: نهاوند قدمتی دستکم ۲ هزار و ۳۰۰ ساله دارد و این عدد بنیان گذاری نهاوند را به دوران سلوکی و اشکانی نسبت می‌دهد و اگر لائودیسه رخ نشان دهد گواه محکمی بر تاریخ کهن این دیار دارد.

نهاوند آبستن هویت تازه

جانجان پیداشدن معبد را از زاویه‌ای دیگر هم بررسی کرده و باز هم به تاریخ سلوکی رجوع می‌کند که پادشاهان سلوکی به دلیل نداشتن حمایت مردمی و همراه نبودن توده مردم با آنها در اندیشه ساخت شهرهایی تازه بودند که بیشتر به پایگاه‌های نظامی شباهت داشت و نقشه خود را تا حدودی عملی کردند و توانستند مهاجرانی از یونان را در این شهرها سکونت بدهند.

به استناد این صفحه از تاریخ احتمال می‌دهیم نهاوند یکی از همین شهرها باشد و کشف لائودیسه به شناخت هویت و حقیقت تازه ای برای این خطه کهن کمک می‌کند.

لائودیسه برند جدید گردشگری

در این بین افزون بر باستان شناسان و دست اندرکاران تاریخ شناسی که مشتاق دستیابی به این معبد افسانه ای هستند مردم نهاوند نیز برای کشف این اثر سر از پا نمی شناسند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان این بی تابی را ناشی از دغدغه مندی مردمان فرهنگ دوست این دیار و پاسخگویی به خواسته های به حق مردم را از وظایف خود می داند که رسانه ها نیز نقش پررنگی در تحقق این آرزوی دیرین دارند.

علی مالمیر می گوید: اگر همه چیز خوب پیش برود و فصل چهارم کاوش ها به سرانجامی شیرین ختم شود، جهشی تاریخی در انتظار نهاوند است که رونق گردشگری و اقتصادی را برای این شهر به ارمغان می آورد.

معرفی جاذبه های جدید از مولفه های توسعه گردشگری است که مالمیر اعتقاد راسخ دارد با این شیوه می توان گردشگران را برای سفر به همدان تشویق کرد و لائودیسه می تواند یک مولفه قوی برای جذب گردشگر از سراسر جهان باشد.

امید که باستان شناسان لائودیسه پیروز شوند و حالا که دل به اعماق خاک سپرده و لایه‌های خاک را با صبورانه ورق می‌زنند رمز و راز تنیده در هزار توی زمان را بگشایند.

شاید معبد گمگشته به همان زیبایی باشد که آنتیوخوس برای همسرش ساخته بود؛ آیا لائودیسه رخ می‌نماید؟

۷۵۲۷ /‏۲۰۹۰