شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن، ظاهرا با هدف میانجیگری میان ایران و آمریکا، برای نخستین بار پس از انقلاب اسلامی به تهران سفر می‌کند. ناظران، وساطت ژاپن را متفاوت می‌دانند، اما در روزهای اخیر اتفاقاتی رخ داده که ماموریت آبه را دشوارتر کرده است.
به گزارش فرارو، پس از ناکامی بسیاری از کشورهای عربی و اروپایی در کمتر کردن تنش‌ها میان ایران و آمریکا، اکنون چشم‌ها به سفر آتی آبه به تهران دوخته شده است. آبه تلاش می‌کند از موقیت کشورش به عنوان متحد آمریکا که روابط نزدیکی با ایران دارد، برای کاهش تنش‌ها استفاده کند.
پیش از اعلام سفر آبه به تهران، دو تن از مقامات ایران و آمریکا - محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا- به توکیو سفر و درباره امکان وساطت ژاپن رایزنی کردند. دونالد ترامپ در توکیو صریحا از کمک ژاپن به تسهیل گفتگوها با ایران استقبال و بر «رابطه بسیار خوب» میان تهران و توکیو تاکید کرد.
ژاپن یکی از مشتریان نفت ایران بود که تحت فشارهای سنگین آمریکا مجبور شد واردات نفت از ایران را متوقف کند. با این حال، هنوز هم ژاپن به واردات نفت از خاورمیانه نیاز دارد. به همین دلیل، مایل است که تنش‌ها در این منطقه کاهش یابد تا روند تامین انرژی مختل نشود.
پیش از ژاپن، کشورهای دیگری نظیر سوئیس، عراق، عمان و قطر تلاش‌هایی برای میانجیگری انجام دادند، اما نتوانستند تغییری در مناسبات ایران و آمریکا ایجاد کنند. برخی معتقدند یکی از دلایل عدم موفقیت این کشوها این بود که آن‌ها برای جلوگیری از وقوع درگیری نظامی میان ایران و آمریکا وساطت کردند. این در حالی است که نه ایران و نه آمریکا، هیچکدام قصدی برای ورود به جنگ نداشتند.
وساطت ژاپن، اما، متفاوت است. از دیدگاه کارشناسان، ژاپن امیدوار است که بتواند ایران و آمریکا را به انجام گفتگوهای مستقیم متقاعد کند. برای تسهیل این امر، ژاپن می‌تواند از گفتگوهای احتمالی میزبانی کند. در پایان ماه جاری میلادی، نشست سران گروه ۲۰ در ژاپن برگزار می‌شود. آبه می‌تواند پیامی از جانب مقامات ایران به همتایان آمریکایی در این نشست منتقل کند یا حتی می‌تواند رئیس‌جمهور ایران را به این نشست دعوت کند.
با این حال، نباید تصور کرد ماموریت ژاپن در تسهیل گفتگوها به این سادگی است. در روزهای اخیر تحولاتی رخ داده که ماموریت آبه برای تنش‌زدایی در خلیج فارس را بیش از پیش دشوار کرده است. پیش از سفر آبه، موجی از خوشبینی در میان برخی تحلیلگران شکل گرفت، اما اعمال تحریم‌های نسبتا گسترده بر بخش پتروشیمی ایران از خوشبینی‌ها کاست. جمعه گذشته، آمریکا ده‌ها شرکت صنایع پتروشیمی ایرانی و عوامل فروش خارجی آن‌ها را تحریم کرد. قبل از این تحریم‌ها، این گمانه‌زنی مطرح شد که آبه ممکن است از جانب واشنگتن پیامی برای کاهش تحریم‌ها به تهران ببرد، اما تحریم‌های پتروشیمی عدم صحت این گمانه‌زنی را نشان داد.
افزون بر این، ایران برای موفقیت وساطت آبه چند شرط تعیین کرده است. کیوان خسروی، سخنگوی شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، طی یادداشتی در خبرگزاری فارس، «بازگشت آمریکا به برجام و جبران خسارت‌های وارد شده به ایران» و «رفع تحریم‌های فراسرزمینی» آمریکا علیه ایران را شرط موفقیت سفر آبه به تهران دانست.
بسیار بعید است که آمریکایی‌ها پیش از شروع مذاکرات، آن هم در جریان سفر نخست وزیر ژاپن که هنوز نتایج آن معلوم نیست، تحریم‌های خود را رفع کنند و به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بازگردند و خسارت‌های وارد شده به ایران را جبران کنند. برخی تحلیلگران معتقدند که بازگشت ترامپ به برجام بدون گرفتن یک امتیاز، ولو صوری، جایگاه سیاسی او را به شدت تضعیف می‌کند. شاید به همین دلیل است که سید حسین موسویان، دیپلمات پیشین ایرانی، در گفتگو با خبرگزاری ایرنا، تصریح کرده است: «بازگشت خشک و خالی ترامپ به برجام هم یک خودکشی سیاسی و رسوایی بزرگ داخلی و بین المللی است و لذا شانسی ندارد.»
علاوه بر دشواری‌های یادشده، باید تاثیرگذاری برخی طرف‌های منطقه‌ای را هم ذکر کرد. آبه می‌داند که موفقیت تلاشش، علاوه بر نظر مساعد ایران، به نظر مثبت سایر طرف‌ها در منطقه هم بستگی دارد. به همین دلیل، او پیش از سفر به ایران با سه تن از رهبران منطقه‌ای، که با ایران اختلافاتی دارند، تماس گرفت. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی، و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، درباره سفر آتی آبه به تهران تماس‌هایی از نخست‌وزیر ژاپن دریافت کردند.
جزئیات تماس آبه با دو ولیعهد عرب منتشر نشده، اما در تماس ۳۰ دقیقه‌ای نخست‌وزیران ژاپن و اسرائیل، نتانیاهو به آبه گفته است که حفظ فشارها بر ایران ضروری است. نتانیاهو در این باره توئیت کرد: «به او (آبه) صریحا گفتم که ما برای متوقف کردن تجاوز ایران در منطقه، باید فشار را بر آن ادامه دهیم.»
اسرائیل برای متقاعد کردن آمریکا به خروج از توافق هسته‌ای تلاش‌های فراوانی انجام داده و از احتمال تنش‌زدایی میان تهران و واشنگتن نگران است. برخی محافل رسانه‌ای اسرائیلی ادعا می‌کنند که ایران در پشت پرده به آمریکا پیام‌هایی در زمینه تمایل به گفتگو ارسال کرده است. روز جمعه، همزمان با تماس تلفنی آبه و نتانیاهو، شبکه ۱۳ اسرائیل در گزارشی مدعی شد ایران از طریق کانال سری به واشنگتن راهکاری ارائه داده و برای انجام گفتگوهای جدید ابراز تمایل کرده است.
منبع: تارنمای فرارو، یکشنبه 19 خرداد 98
ایرنا مقاله ** 1194
نظر شما