جمهوری اسلامی ایران پس از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی برای اولین بارشاهد سفر نخست وزیر ژاپن به تهران است. رسانه‌های خبری اعلام کرده‌اند که هدف اصلی سفر شینزو آبه به تهران تلاش برای کاهش تنش میان تهران و واشنگتن است.
به گزارش گروه نشریات خبری، بررسی امروز یکشنبه ۱۹ خرداد ماه رسانه های داخلی نشان می دهد که این رسانه ها نقش ژاپن برای میانجیگری بین ایران و آمریکا در مقابل تلاش بی نتیجه کشورهای دیگری نظیر سوئیس، عراق، عمان و قطر منحصر به فرد می دانند و ازآنجا که ژاپن نزدیک‌ترین متحد جهانی آمریکا است و روابطی نیز با ایران براساس احترام متقابل، منافع مشترک دارد، گزینه مناسبی برای انجام مأموریت تلقی می کنند.
رسانه‌های نزدیک به جریان اصلاح طلب ضمن اشاره به ارزیابی میزان موفقیت سفر آبه به تهران و امیدواری نخست وزیر ژاپن برای حصول دستاورد دیپلماتیک به محورهای دیگری همچون جایگاه منحصر به فرد ژاپن برای میانجیگری بین ایران و آمریکا؛ تحریم ۳۹ شرکت پتروشیمی پیش از سفر شینزو آبه و دشواری ماموریت وی؛ نگرانی میانجیگران از فراگیر شدن تنش در منطقه؛ اشاره کرده اند. رسانه‌های منتسب به جریان اصولگرا به محورهایی چون نقش ژاپن و آلمان برای پیاده سازی اهداف ترامپ؛ غیرممکن بودن حل منازعه بین ایران وآمریکا و هدف آبه از میانجیگری بین ایران و آمریکا توجه نشان دادند.
رسانه های اصلاح طلب
برخی از محورهای به کار رفته در گزارش‌های این جریان رسانه‌ای عبارتند از: معنای مهم اظهارنظر سخنگوی شورای عالی امنیت ملی را می‌توان بعید دانستن موفقیت این سفر ارزیابی کرد؛ نیت ژاپن در موضوع میانجیگری بین آمریکا و ایران، خیرخواهانه و در راستای مصالح جامعه جهانی است؛ ژاپن از وزن مناسب برای این مأموریت (میانجیگری) برخوردار است؛ سادگی است که درخواست ترامپ برای گفت‌وگو با ایران را عقب‌نشینی تلقی کنیم؛ نباید تصور کرد ماموریت ژاپن در تسهیل گفت وگوها به این سادگی است؛ رابطه ایران و آمریکا میانجی ناپذیر است.
ارزیابی میزان موفقیت سفرآبه به تهران
آفتاب یزد در میان تیترگزارش خود در ارزیابی نتیجه این سفر می نویسد: "کیوان خسروی" سخنگوی شورای عالی امنیت ملی در صفحه توئیتر خود با اشاره به سفر برنامه‌ریزی شده روز چهارشنبه شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن به تهران نوشت: تلاش برای "بازگشت آمریکا به برجام و جبران خسارت‌های وارد شده به ایران" و "رفع تحریم‌های فرا سرزمینی واشنگتن علیه کشورمان" که هر دو از اصول مورد پذیرش و تاکید جامعه بین‌المللی است می‌تواند تضمینی برای موفقیت سفر نخست‌وزیر ژاپن باشد.
اظهارات خسروی دو معنای جداگانه و مهم می‌دهد؛ یکی آنکه وی تلویحاً این نکته را تایید می‌کند که ماموریت آبه میانجیگری میان ایران و آمریکا است. اما معنای مهم دیگر اظهارنظر سخنگوی شورای عالی امنیت ملی را می‌توان بعید دانستن موفقیت این سفر ارزیابی کرد. … شروط سخنگوی شورای عالی امنیت ملی می‌تواند به منزله مسیر صعب العبوری باشد که آبه در راه ایران دارد و البته نوعی آمادگی برای به ثمر ننشستن این مذاکرات سه روزه برای میانجیگری از نگاه ایران.
ایسنا نیز ضمن بازتاب سخنان سخنگوی شورای عالی امنیت ملی در خصوص سفر آبه می نویسد: درباره اهداف سفر آبه به تهران گمانه‌زنی‌های مختلفی وجود دارد اما گفته می‌شود که تلاش برای مجاب کردن ایران برای نشستن بر سر میز مذاکره با آمریکا یکی از اهداف سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران است.
امیدواری نخست وزیر ژاپن برای حصول دستاورد دیپلماتیک
به گزارش روزنامه مردم سالاری، یک روزنامه ژاپنی درباره سفرقریب‌الوقوع نخست وزیر ژاپن به کشورمان نوشت: شینزو آبه با امید به حصول یک دستاورد دیپلماتیک به ایران می‌رود که روابط یخ زده تهران و واشنگتن را گرم خواهد کرد. به نوشته روزنامه ژاپن تایمز، شینزو آبه نخست وزیر ژاپن در هفته جاری به ایران سفر خواهد کرد و امیدوار است بتواند یک دستاورد دیپلماتیک حاصل کند که روابط یخ‌زده ایران-آمریکا را گرم خواهد کرد. آبه که روابطی صمیمی با ایران دارد قرار است در جریان این سفر با حسن روحانی رئیس جمهور ایران دیدار کند و همچنین امیدوار است که دیداری با آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی داشته باشد.
روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی راجع به سفر «شینزو آبه» نخست وزیر ژاپن به ایران در ماه جاری میلادی، آن را یک حرکت نادر و کم سابقه دیپلماتیک از سوی توکیو معرفی کرد. این روزنامه آمریکایی خاطرنشان کرد که ژاپن به دنبال ایفای یک نقش فعال درکاستن از تنش‌ها میان ایران و آمریکاست این کشور نمی‌خواهد شاهد تشدید رویارویی و کشمکش‌ها میان دو کشور باشد.
وال استریت افزود که آبه می‌خواهد یک میانجیگر باشد او البته دارای روابط گرمی با دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا است و از یک مناسبات سنتی دوستانه با ایران هم برخوردار است که به او امکان می‌دهد بازیگری فعال در این عرصه باشد.
اهمیت سفر دیپلماتیک نخست وزیر ژاپن به ایران
"سیدحسین موسویان" معاون اسبق شورای عالی امنیت ملی و پژوهشگر ارشد دانشگاه پرینستون در ارزیابی سفر «شینزو آبه» به روزنامه ایران می گوید: نفس سفر رئیس دولت ژاپن به ایران مثبت و نشانگر کارآمدی دیپلماسی ایران است. ژاپن شریک مهم تجاری ایران بوده و هست ضمن اینکه در زمره پنج قدرت بزرگ اقتصاد جهانی است.... نیت ژاپن در موضوع میانجیگری بین آمریکا و ایران، خیرخواهانه و در راستای مصالح جامعه جهانی است. در بین قدرت‌های جهانی، ژاپن نزدیک‌ترین متحد جهانی آمریکا است که روابطی با ایران براساس احترام متقابل، منافع مشترک، عدم مداخله و همکاری سازنده دارد لذا از وزن مناسب برای این مأموریت برخوردار است.
وی در پاسخ به این سوال که "آیا درخواست گفت‌وگو با تهران را می‌توان عقب‌نشینی ترامپ از پیگیری سیاست فشار حداکثری قلمداد کرد؟ " گفت: سادگی است که درخواست ترامپ برای گفت‌وگو با ایران را عقب‌نشینی تلقی کنیم. ترامپ از روز اول پیشنهاد گفت‌وگوی مستقیم و بدون پیش شرط را مطرح کرده و همزمان با رد آن توسط تهران نیز بر ابعاد فشارها و تحریم‌ها افزوده است به طوری که سیاست فشار حداکثری او منجر به فشارهایی بر دولت فعلی ایران شده که بعد از انقلاب اسلامی در سال ۵۷ سابقه نداشته است. «تشدید فشار» و «تکرار پیشنهاد مذاکره»، یک برنامه و استراتژی حساب شده علیه ایران است.
جایگاه منحصر به فرد ژاپن برای میانجیگری بین ایران و آمریکا
روزنامه همدلی در گزارشی با عنوان "شینزو آبه نباید دست خالی تهران را ترک کند" می نویسد: ژاپن به‌دلیل داشتن روابط نزدیک و طولانی‌مدت با ایران از یک سو و اتحاد با آمریکا از سوی دیگر، جایگاه منحصر به فردی برای میانجیگری بین دو کشور دارد. طبق این تحلیل، از آنجا که ژاپن یکی از واردکننده‌های نفت خاورمیانه است، صلح و ثبات در این منطقه را در راستای منافع ملی خود می‌داند.»
مطلب بالا در خبرگزاری رویترز مهر تاییدی است بر مهم بودن سفر نخست وزیر ژاپن به ایران. آن‌هم در شرایطی که فضای بین دو کشور ایران و آمریکا به حدی بد است که حتی گاه و بیگاه از احتمال جنگی نظامی خبر یا مطلبی منتشر می شود.
علی بیگدلی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌المللی در گفت و گویی با «همدلی» با تاکید بر اینکه «شک نکنید که آقای آبه با دستی پر و اختیارات زیادی مهیای پرواز به سمت تهران می شود. به عبارتی می توان گفت، نخست وزیر ژاپن حامل پیام هایی جدی از سوی کاخ سفید است.» در پاسخ به این پرسش که "آیا فضای بین ایران و آمریکا به حدی بد است که آبه هم نتواند کاری کند؟ " می گوید: باید این را در نظر داشت، قوی‌ترین کشوری که تا امروز بین ایران و آمریکا قصد میانجیگری دارد، ژاپن است و کشورهای دیگری که تا به امروز به این مساله ورود کرده‌اند، هیچکدام شان در حد و اندازه ژاپنی که در عرصه اقتصاد و تکنولوژی حرف های زیادی برای گفتن دارد، نیستند. همچنین نمی توان از رابطه و فضای تعاملی بین ژاپن و آمریکا به سادگی گذشت. در چنین حالتی، آقای آبه با دو هدف به ایران می آید. هدف اول این است که از بروز جنگ بین دو کشور جلوگیری کند تا از این طریق، هم ایران و هم آمریکا و البته هم جامعه جهانی را از شرِ هزینه های جنگ نظامی خلاص کند. در قدم دوم، حتماً آقای آبه سعی اش را به کار می گیرد تا چالش فعلی را که روز به روز بیشتر می شود، کنترل کند و فضا را به نوعی مدیریت کند تا بلکه ایرانی ها و آمریکایی‌ها اگر همچنان تصمیم به تداوم قطع رابطه دارند، حداقل از جدل و رویارویی‌های ضرررسان ممانعت کنند.
روزنامه آرمان در این باره می نویسد: واقعیت آن است که با توجه به آنکه خلیج فارس انبار انرژی دنیا محسوب شده و حداقل ۳۰ درصد انرژی مصرفی جهان در شرایط فعلی از خلیج فارس تامین می‌شود، بنابراین هرگونه خللی در این مسیر می‌تواند به اقتصاد جهان آسیب رساند. بنابراین تنش در این منطقه برای همه کشورهای جهان با اهمیت قلمداد می‌شود. … از این منظر برخی از کشورها همچون ژاپن، سوئیس، عراق و عمان اعلام میانجیگری کرده‌اند.... با این وجود برخی از این کشورها همانند عراق به دلیل آنکه آمریکا یی‌ها نسبت به آنها بی‌اعتماد هستند شاید در پیشبرد پروسه میانجیگری نتوانند آن کارایی لازم را داشته باشند؛ چون از دید آمریکا یی‌ها، عراق کشوری است که ممکن است به ایران نزدیک‌تر باشد تا آمریکا. کشوری همچون سوئیس می‌تواند کشور مهمی باشد که از قدیم‌الایام به عنوان کشوری بی‌طرف در عرصه بین‌المللی مطرح بوده ولی شاید خیلی از طرف ایران مورد استقبال قرارنگیرد؛ دقیقاً به همان دلیل که آمریکا یی‌ها به عراق می‌نگرند. عمان می‌توانست کشور مناسبی باشد به دلیل آنکه پیش از این هم در روابط ایران و آمریکا به عنوان میانجی عمل کرده و مورد قبول تهران- واشنگتن نیز بوده است، اما عمان شاید فاقد آن اعتباری باشد که ژاپن در عرصه بین‌المللی دارد. ژاپن کشوری است که بیشتر به آمریکا نزدیک است تا ایران، با این حال چون یک کشور آسیایی است و چون از هرگونه تنش در منطقه خلیج فارس آسیب می‌بیند، می‌تواند میانجی قابل قبولی از سوی ایران باشد.
تحریم ۳۹ شرکت پتروشیمی پیش از سفر شینزو آبه و ماموریت دشوار آبه
روزنامه شرق با اشاره به تحریم ۳۹ شرکت پتروشیمی ایران توسط آمریکا می نویسد: تحریم در آستانه سفر میانجی؛ گویا جریانی موازی درون تیم دولت ترامپ با هم در مورد ایران فکر می‌کنند، تصمیم می‌گیرند و عمل می‌کنند. گروهی از مذاکره حرف می‌زنند، گروه دیگری از مناقشه نظامی. گروهی ازآمدن میانجی استقبال می‌کنند و گروه دیگری اندکی قبل از آمدن میانجی علیه ایران تحریم وضع می‌کنند. برخی نیز در هر دو طیف بازی می‌کنند. عصرجمعه به وقت تهران، وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه شرکت‌های پتروشیمی ایران تحریم وضع کرد. تحریم ۳۹ شرکت پتروشیمی که می‌توان گفت در دور پیشین تحریم‌های اعمال‌شده آمریکا عملاً تحریم بودند و چیز جدیدی از دست نداده‌اند. در این حال، قرار است همین هفته نخست وزیر ژاپن به تهران سفر کند. سفری که گفته می‌شود برای میانجیگری بین ایران و آمریکا و کاهش تنش بین دو کشور و در منطقه انجام می‌شود. رسانه‌های ژاپن از سفر شینزو آبه به تهران استقبال کرده و اطمینان داده‌اند که او دست خالی به توکیو باز نمی‌گردد. این رسانه‌ها موفقیت این سفررا البته منوط به ملاقات آبه با مقام معظم رهبری دانسته‌اند. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به تحریم پتروشیمی ایران، این تحریم را خلاف اعلام تمایل آمریکا به مذاکره با ایران ارزیابی کرده بود.
فرارو می نویسد: پیش از ژاپن، کشورهای دیگری نظیر سوئیس، عراق، عمان و قطر تلاش‌هایی برای میانجیگری انجام دادند، اما نتوانستند تغییری در مناسبات ایران و آمریکا ایجاد کنند. برخی معتقدند یکی از دلایل عدم موفقیت این کشوها این بود که آنها برای جلوگیری از وقوع درگیری نظامی میان ایران و آمریکا وساطت کردند. این در حالی است که نه ایران و نه آمریکا، هیچکدام قصدی برای ورود به جنگ نداشتند.
وساطت ژاپن، اما، متفاوت است. از دیدگاه کارشناسان، ژاپن امیدوار است که بتواند ایران و آمریکا را به انجام گفت وگوهای مستقیم متقاعد کند. برای تسهیل این امر، ژاپن می‌تواند از گفت وگوهای احتمالی میزبانی کند. در پایان ماه جاری میلادی، نشست سران گروه ۲۰ در ژاپن برگزار می‌شود. آبه می‌تواند پیامی ازجانب مقامات ایران به همتایان آمریکایی در این نشست منتقل کند یا حتی می‌تواند رئیس‌جمهور ایران را به این نشست دعوت کند.
فرارو افزود: با این حال، نباید تصور کرد ماموریت ژاپن در تسهیل گفت وگوها به این سادگی است. در روزهای اخیر تحولاتی رخ داده که ماموریت آبه برای تنش‌زدایی در خلیج فارس را بیش از پیش دشوار کرده است. پیش از سفرآبه، موجی از خوشبینی در میان برخی تحلیلگران شکل گرفت، اما اعمال تحریم‌های نسبتاً گسترده بر بخش پتروشیمی ایران از خوشبینی‌ها کاست. جمعه گذشته، آمریکا ده‌ها شرکت صنایع پتروشیمی ایرانی و عوامل فروش خارجی آنها را تحریم کرد. قبل از این تحریم‌ها، این گمانه‌زنی مطرح شد که آبه ممکن است از جانب واشنگتن پیامی برای کاهش تحریم‌ها به تهران ببرد، اما تحریم‌های پتروشیمی عدم صحت این گمانه‌زنی را نشان داد.
نگرانی میانجیگران از فراگیر شدن تنش در منطقه
روزنامه آفتاب یزد در گزارشی با عنوان "نگاه محتاط تهران به مسافر ژاپنی" درباره تردیدهای ایران نسبت به نتایج سفر نخست وزیر ژاپن می نویسد: نخست‌وزیر ژاپن چندی پیش، در کنفرانس خبری مشترک با ترامپ گفت در تلاش است میان تهران و واشنگتن میانجیگری کند. نکته ای که با استقبال ترامپ نیز مواجه شد و او رسماً اعلام کرد که ژاپن توانایی این میانجیگری را خواهد داشت. این اظهارات در حالی بود که از سویی ایران تاکنون درباره چرایی سفرآبه به کشورمان واکنشی نشان نداده است و تلاش داشته تا نسبت به انگیزه‌های نخست وزیر ژاپن سکوت کند. سکوتی که بیانگر این است که ایران نسبت به دلایل این سفر محتاط است.
اعلام این مطلب که سفر آبه به منظور میانجیگری میان ایران و آمریکا ست در حالی صورت می‌گیرد که مسئولین مختلف کشور از عدم مذاکره با آمریکا سخن گفته‌اند و اینکه شرایط فعلی ایران و آمریکا ارتباطی با داشتن یا نداشتن میانجیگر میان دو کشور ندارد. اخیراً هم حشمت‌الله فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به رفت و آمد برخی از مقامات کشورها به ایران، یادآور شد: نمایندگان این کشورها برای میانجیگری به ایران می‌آیند چون در درجه اول نگران منطقه و کشورهای خودشان هستند. آنها می‌دانند که هرگونه تنش، فراگیر می‌شود پس به صورت طبیعی سعی در میانجیگری دارند. البته معتقد هستم که رابطه ایران و آمریکا میانجی ناپذیر است.
رسانه های اصولگرا
برخی از عبارات کانونی استفاده شده در این رسانه‌ها عبارتند از: مقامات ژاپن و آلمان تنها در نقش «پیام‌رسان‌های ترامپ» به ایران سفر می‌کنند؛ ژاپن و آلمان میانجی نیستند، بلکه با کلاه گشاد آمریکا می‌آیند؛ نقش این واسطه‌ها هموار کردن مسیر امتیازگیری یک‌طرفه آمریکا از ایران است؛ در حقیقت ژاپن و آلمان میانجی نیستند، بلکه با کلاه گشاد آمریکا می‌آیند؛ ژاپن نمی‌تواند نقش مثبت و موفقیت‌آمیزی بازی کند و پیشاپیش باید ماموریت شینزو آبه را شکست‌خورده تلقی کرد.
نقش ژاپن و آلمان برای پیاده سازی اهداف ترامپ
"کلاه گشاد آمریکا " عنوان مطلبی است که در روزنامه کیهان منتشر شده است. در این گزارش می‌خوانیم: برخلاف فضاسازی کاذب رسانه‌های دولتی و زنجیره ای، مقامات ژاپن و آلمان برای میانجیگری و حفظ برجام و ارتقای روابط اقتصادی به ایران نمی‌آیند، بلکه اینها تنها در نقش «پیام‌رسان‌های ترامپ» به ایران سفر می‌کنند و هدف اصلی صرفاً دلالی برای پیاده‌سازی خواسته‌های زیاده‌خواهانه رئیس جمهور آمریکا است.
نقش این واسطه‌ها این است که به خیال خام خود با دادن وعده‌های نسیه، مسیر امتیازگیری یک‌طرفه آمریکا از ایران را هموار کنند. در حقیقت ژاپن و آلمان میانجی نیستند، بلکه با کلاه گشاد آمریکا می‌آیند.
پیش از این مقامات اروپایی و آمریکایی صراحتاً اعلام کرده بودند که به دنبال توافق تکمیلی با ایران هستند. توافقی که در آن محدودیت‌های برجامی ایران دائمی شده و موضوع موشکی و منطقه‌ای نیز به آن اضافه شود. پس هدف اصلی، تعمیم خسارت محض برجام به دیگر مولفه‌های قدرت‌ساز ایران است. ذوق‌زدگی رسانه‌های دولتی و زنجیره‌ای از مذاکره ایران با واسطه‌ها در حالی است که ما پیش از این با رئیسِ این واسطه‌ها یعنی دولت آمریکا مذاکره کرده‌ایم. مذاکره‌ای که به برجام ختم شد. به استناد گزارش‌های آژانس، ایران به تمامی تعهدات خود عمل کرد ولیکن آمریکا هم در دولت اوباما و هم در دولت ترامپ، به صورت فاحش برجام را نقض کرد.
اگر هدف پیام رسان‌ها، کاهش تنش و حفظ برجام است، مخاطب اصلی این پیام، آمریکاست. ژاپن و آلمان به جای ارائه وعده‌های سرِخرمن به ایران، باید از آمریکا بابت عهدشکنی در برجام سؤال کنند و واشنگتن را به اجرای تعهدات برجامی‌اش توصیه کنند.
غیرممکن بودن حل منازعه بین ایران وآمریکا
روزنامه جوان در مطلبی با عنوان "دام مدام مذاکره! " درباره سفر نخست وزیر ژاپن و وزیر امورخارجه آلمان می نویسد: در آستانه سفر برخی مقامات دیپلماتیک کشورهای غربی و همچنین شرقی به کشورمان شاهد تلاش برای آغاز موج‌سازی گسترده رسانه‌ای برای بزرگنمایی نتایج احتمالی این دیدارها در سطح جامعه از سوی برخی رسانه‌های نزدیک به دولت هستیم.
جوان می افزاید: «ترافیک دیپلماتیک». این دو عبارت توصیفی برای روزهای پیش روی دستگاه سیاست خارجی است، اما سؤال اینجاست که آیا این ترافیک دیپلماتیک دلیلی برای القای یک هیجان زودگذر در فضای روانی و رسانه‌ای کشور است؟
آیا می‌توان انتظار داشت که سفرهای پیش رو در هفته جاری از جمله سفر نخست وزیر ژاپن و وزیر امورخارجه آلمان منجر به چنان تحولی شود که تغییری در فضای داخلی کشور ایجاد و منجر به گشایشی در اقتصاد و معیشت مردم شود؟
نگاهی به نوع تحریم‌ها و اتفاقات یک سال گذشته درمنازعه بین ایران و آمریکا نشان می‌دهد که پیچیدگی مسائل بین دو طرف آنچنان عمیق و راهبردی است که بدون توجه به سطح میانجیگری امکان حل آن وجود ندارد.
نفوذ گسترده لابی عبری و عربی در فضای داخلی سیاست آمریکا، به خصوص در کنگره و حلقه اول مشاوران ترامپ تاکنون جلوی هرگونه تصمیم گیری منطقی در مورد ایران را از کاخ سفید گرفته است.
اتفاقاتی همچون برداشتن تمام معافیت‌های تحریمی در خصوص فروش نفت و قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا نشان دهنده تلاش برای براندازی نظام جمهوری اسلامی به رغم تمام تکذیب‌ها از سوی شخص ترامپ است.
ماجرا زمانی جالب‌تر می‌شود که در آستانه سفر شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن به تهران که رسانه‌های مختلف از احتمال بالای میانجیگری وی بین ایران و آمریکا خبر داده‌اند، وزارت خزانه‌داری آمریکا از تحریم ده‌ها مؤسسه و مجتمع فعال در حوزه پتروشیمی ایران خبر می‌دهد.
اقدامی که نشان می‌دهد حتی در آستانه سفر یکی از مهم‌ترین متحدان آمریکا به تهران و ارسال پالس‌های گوناگون مذاکره از سوی ترامپ باز هم رویکرد خصمانه نظام تحریمی علیه ایران با تمام قدرت در حال فعال است.
در چنین شرایطی هرگونه امیدی برای سودمندی میانجیگری‌های احتمالی بین دو کشور حتی در بالاترین سطح از بین می‌رود، چرا که هیچ گونه اعتمادی برای آغاز مذاکره و وفای به عهد طرف مقابل برای عمل به نتایج احتمالی را از بین می‌برد.
هدف آبه از میانجیگری بین ایران و آمریکا
روزنامه «کیهان» در یادداشتی با عنوان "میانجیگری برای هیچ! " نوشت: با جواب دادن مقاومت و عقب‌نشینی آشکار رئیس‌جمهور آمریکا از مواضع تهدیدزای خود، ترامپ کشورهای مختلف را واسطه قرار داد تا از قدرت محور مقاومت در امان بماند. اوج تلاش‌های آمریکا و جریان منفعل داخلی برای میانجیگری میان ایران و آمریکا سفر ظریف و ترامپ به توکیو به فاصله چند روز از یکدیگر و اکنون سفر نخست‌وزیر ژاپن و وزیر خارجه آلمان بعد از دیدار با پمپئو و ترامپ به تهران است. در این خصوص ذکر چند نکته مهم ضروری است:
۱- باید به این سؤال پاسخ داده شود که میانجیگری برای چیست؟ برای جلوگیری از جنگ و یا برای مذاکره؟! اولاً اگر هدف جلوگیری از جنگ است که باید گفت این میانجیگری‌ها و پیغام فرستاندن آمریکایی‌ها نشان می‌دهد ملت ایران ترس از تهدیدات آمریکا را پشت سرگذاشته و قدرت بازدارندگی و تهاجمی محور مقاومت، ترامپ را مجبور به حذف گزینه نظامی از روی میز کرد و آمریکایی‌ها رسماً و با ده‌ها واسطه اعلام کردند «ما قصد جنگ با ایران را نداریم» و تحلیلگران غربی نیز اذعان کردند که «ترامپ جرات جنگ با ایران را ندارد». لذا بحث میانجیگری برای جلوگیری از جنگ مطرح نیست و بحث جنگ منتفی است. ثانیاً اگر هدف از میانجیگری مذاکره است که باید گفت اولاً گفته می‌شود نخست وزیر ژاپن در سفر به تهران فرمولی را ارائه می‌کند که بعد از اجرای آن هیچیک از طرفین نتوانند آن را نقض کنند! حال سؤال این است وقتی فرمول برجام که بعد از ۱۶ سال مذاکرات گوناگون با امضاء پنج کشور عضو شورای امنیت سازمان ملل، به راحتی یک آب خوردن از سوی آمریکا نقض می‌شود، چه تضمینی وجود دارد که فرمول ژاپن بدون داشتن پشتوانه قوی بین‌المللی و سابقه حضور جدی در صحنه‌های جهانی بتواند مشکل‌گشا باشد؟!
۲- ژاپن نمی‌تواند نقش مثبت و موفقیت‌آمیزی بازی کند و پیشاپیش باید ماموریت شینزو آبه را شکست‌خورده تلقی کرد، چون اولاً ژاپن اگر می‌خواهد نقش او در منطقه موفقیت‌آمیز باشد باید در اولین گام تحریم‌های آمریکا را نادیده بگیرد و خرید نفت از ایران را به سقف اوایل دهه شصت که حدود ۶۰ درصد واردات نفت خود و یا حداقل به سقف قبل از تشدید تحریم‌ها که ده درصد کل واردات نفت خود بود، افزایش دهد و به میدان گازی آزادگان که با تشدید تحریم‌های آمریکا آنجا را ترک کرده بود، برگردد تا نقش بی‌طرفی خود را به‌عنوان یک میانجیگر صادق به اثبات برساند. ثانیاً میانجیگری ژاپن یک امر بی‌سابقه و عجیبی است چرا که توکیو هیچگاه یک میانجی مستقل نبوده و متحد اصلی آمریکا و مجری سیاست‌های کاخ سفید است.
در بخشی از گزارش مشرق نیوز می خوانیم: شینزو آبه نخست وزیر ژاپن قرار است چهارشنبه هفته جاری به ایران سفر کند. وی امیدوار است که با استفاده از روابط گرم خود با تهران و واشنگتن موفق به میانجیگری میان دو کشور شود.
افزون بر روابط گرم نخست وزیر ژاپن با سران ایران و آمریکا، علت بالقوه دیگری که باعث می‌شود وی به عنوان یک میانجیگرمناسب در این مسیر تلقی شود، تلاش‌های توکیو به منظور اتخاذ سیاست‌های خاورمیانه‌ای مستقل از سوئی و فقدان برخورداری از سابقه امپریالیستی در منطه از سوی دیگر است؛ عواملی که به عنوان عنصر اعتمادساز مطلوبی برای ایران به شمار می آید.
در مجموع، ژاپن به عنوان سومین اقتصاد بزرگ جهان به شدت به واردات انرژی از منطقه نیازمند است. توکیو ۸۰% انرژی مورد نیاز خود را از خاورمیانه و با عبور از تنگه هرمز تأمین می کند؛ لذا هرگونه جنگ یا تقابل در منطقه آسیب ها و خسارات عدیده ای را بر اقتصاد توکیو و متعاقباً بر اقتصاد جهانی وارد می آورد.
گروه نشریات خبری
پژوهشم **۹۰۵۴**۱۷۳۲
