روز پنجشنبه گذشته درست در ساعاتی که نخست وزیر ژاپن در سفر مهم خود به تهران در حال ملاقات با رهبر معظم انقلاب بود، انفجار دو نفتکش متعلق به ژاپن در آب‌های خلیج فارس پرده از اتفاقاتی برداشت که پیرامون ایران در منطقه در حال رخ دادن است. اتفاقاتی که هرچند در ظاهر و در اوضاع کنونی با هدف متهم کردن ایران به دست داشتن در ناامن سازی وضعیت منطقه روی داده است اما در سطحی فراتر نشانگر روندی است که با هدف تخریب تلاش گسترده دیپلماتیک کشورها برای کاستن از تنش‌های پیرامون جمهوری اسلامی در پیش گرفته شده است. چه در کنار استقبال مقام‌های تهران و توکیو از تقویت روابط در مواجهه با جنگ اقتصادی امریکا، سفر روز پنجشنبه حسن روحانی به قرقیزستان و دیدارهایی که روز گذشته با ولادیمیر پوتین و شیء جین پینگ، رؤسای جمهوری روسیه و چین از سر گذراند، در امتداد پیگیری سیاستی به شمار می‌آید که طبعاً مخالفان ایران را به سرعت در یک تنگنای دیپلماتیک قرار می‌دهد. ناگفته پیداست پیامدهای امنیتی و راهبردی حادثه اخیر دریای عمان زیر سایه تشدید تنش میان ایران و امریکا می‌تواند زمینه را برای درگیری‌های بیشتر مهیا سازد و مواضع جنگ طلبان و تندروهای امریکایی را تقویت کند.
از این رو وزیر امور خارجه ایران در نخستین واکنش به این رویداد، اتهام زنی‌های مقام‌های امریکایی درباره حمله به دو نفتکش در دریای عمان را به تحرکات ضد ایرانی گروه «ب»، شامل «جان بولتون»، «بنیامین نتانیاهو»، «محمد بن سلمان» و «محمد بن زائد» مرتبط دانست و نسبت به این ادعاهای بی‌سند هشدار داد. این همان رویکردی است که پیشتر در رخدادهای مشابه دیپلماتیک ایران از جمله هنگام سفر سال گذشته رئیس جمهوری کشورمان به سوئیس و اتریش از سوی جریان‌های خارجی مخالف ایران در پیش گرفته شده بود. چنان که مرتضی مرادیان، سفیر ایران در دانمارک در واکنش به حادثه نفتکش‌ها در تنگه هرمز در حساب توئیتر خود به آن اشاره کرده و نوشته: «طرح تهاجمی در فرانسه همزمان با حضور رئیس جمهوری ایران در زوریخ، توطئه تروریستی در دانمارک زمانی که اروپا آماده اعلام طرح «اینستکس» بود و حمله به نفتکش‌ها زمانی که نخست وزیر ژاپن در ایران بود. آیا جهان توسط سناریوهای فریب، دست انداخته شده است. چه کسی از این سناریوها سود می‌برد؟» با این حال آنچه پس از حوادث دریایی رخ داده برای دو نفتکش در حال عبور صورت گرفت، تلاش نافرجام امریکا و برخی مخالفان منطقه‌ای ایران برای متهم کردن ایران و برگزاری نشست بی حاصل شورای امنیت بود. یعنی در شرایطی که ایران اتفاقات اخیر را محکوم و همزمانی آن با سفر نخست وزیر ژاپن به ایران را مشکوک توصیف کرد، امریکا با انتشار ویدئویی این حملات را به ایران نسبت داد و باعث شد شورای امنیت به طور فوق‌العاده نشست برگزار کند. این در حالی بود که اعضای شورا بدون نام بردن از ایران حمله به دو نفتکش را محکوم کردند و خواستار تحقیقات کامل و بی‌طرفانه در این زمینه شدند. این برای دومین بار طی یک ماه گذشته است که عبور و مرور نفتکش‌ها در آب‌های خلیج فارس با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود. در جریان آتش‌سوزی‌هایی که اواخر ماه گذشته در نزدیکی بندر فجیره امارات رخ داد، امریکا در مواضعی ادعاجویانه ایران را مسئول این حادثه دانست. ادعایی که هم ایران و هم سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل آن را نپذیرفتند.
روایت ایرانی
ایران انفجار نفتکش‌ها را مشکوک خواند
ادعاهای بدون سند و قابل انتظار امریکا مبنی بر دست داشتن ایران در انفجارهای اخیر آب‌های خلیج فارس در حالی بود که مقام‌های جمهوری اسلامی نقش داشتن در این حملات را بشدت رد کرده و مواضع فتنه‌جویانه مقام‌های امریکا را وجهی از عملیات ایران هراسانه دانستند. در همین چارچوب محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران حادثه رخ داده برای دو نفتکش در دریای عمان را مشکوک توصیف کرد و در صفحه شخصی توئیتر خود نوشت: «در حالی که آبه شینزو نخست‌وزیر ژاپن در حال ملاقات با آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی بود، گزارش‌هایی از حملاتی به نفتکش‌های مرتبط با ژاپن منتشر شد.» او با مشکوک توصیف کردن حادثه‌ای که برای نفتکش‌های ژاپنی در خلیج عمان اتفاق افتاد، افزود: «طرح پیشنهادی ایران برای تشکیل «مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای» امری ضروری است.»
وزیر خارجه ایران در موضع دیگری ضمن رد اتهام‌زنی‌های بی سند مقام‌های امریکایی به ایران درباره تحرکات «تیم ب» هشدار داد. ظریف در پیام تازه توئیتری خود نوشت: «ایالات متحده بدون ارائه شواهد واقعی یا ضمنی، فوراً اتهام‌هایی علیه ایران زده است؛ موضوعی که روشن می‌کند تیم «ب» در حال حرکت به سمت طرح ثانویه خود است: بر هم زدن دیپلماسی شامل اقدامات آبه شینزو نخست‌وزیر ژاپن و لاپوشانی کردن تروریسم اقتصادی خود علیه ایران.» وزیر خارجه ایران همچنین افزود: «برخی سوءتفاهمات باعث شد که یک موضوع را روشن کنم: تیم «ب» در حال برهم زدن دیپلماسی شامل دیدار مهم و سازنده آبه شینزو نخست وزیر ژاپن و لاپوشانی کردن تروریسم اقتصادی اعمال شده توسط امریکا علیه ایران است.» پیشتر سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به موضع گیری‌های مدعی جویانه مقام‌های امریکایی گفته بود: «مشکوک بودن حوادث برای نفتکش‌ها نه تنها شوخی و خنده دار نیست، بلکه نگران کننده و هشدارآمیز است.» او با بیان اینکه مسئولیت تأمین امنیت تنگه هرمز، برعهده جمهوری اسلامی ایران است، تأکید کرد: «نشان دادیم که در سریع‌ترین زمان ممکن به کمک ملوانان کشتی‌های دچار سانحه رفتیم و آنها را نجات دادیم.» دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز در بیانیه‌ای با هشدار مجدد نسبت به تهدید و رفتارهای امریکا، نگرانی خود را درباره حوادث مشکوک تانکرهای نفتی ابراز و اعلام کرد: «ایران از جامعه بین‌المللی می‌خواهد تا به مسئولیت‌های خود در پیشگیری از این گونه سیاست‌ها و اقدامات غیرمسئولانه و خطرناک امریکا و متحدان منطقه‌ای آن در افزایش تنش در منطقه، عمل کند.»
از سوی دیگر علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز با بیان اینکه همه کشورهای منطقه باید مراقب باشند تا در تله فریب کسانی که از بی ثباتی در منطقه سود می‌برند نیفتند، تأکید کرد: «دولت ایران آماده همکاری‌های امنیتی، منطقه‌ای برای تضمین امنیت از جمله در آبراه‌های استراتژیک است.» حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز در واکنش به این رویداد خواستار تشکیل یک کمیته حقیقت‌یاب در مورد حوادث اخیر منطقه شد.
خدمه نفتکش‌ها چگونه نجات یافتند؟
در پی وقوع انفجار نفتکش‌ها ۲۳ خدمه کشتی اول و ۲۱ خدمه کشتی دوم خود را به آب انداختند و در نهایت با شناورهای ایرانی به بندر جاسک انتقال یافتند. آن‌طور که الله‌مراد عفیفی‌پور، مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان درباره حادثه آتش‌سوزی دو فروند نفتکش خارجی عبوری در دریای عمان توضیح داد با اقدام سریع مرکز هماهنگی جست‌وجو و نجات دریایی (Mrcc) هرمزگان مستقر در بندر شهید رجایی، پرسنل نفتکش‌های سانحه‌دیده توسط شناورهای عبوری ایران نجات یافتند و پس از اطفای حریق پرسنل نجات یافته به نفتکش‌های خود بازگشتند.
واقعه
ماجرای انفجار چه بود؟
آتش‌سوزی دو نفتکش در دریای عمان به سرفصل اخبار بین‌الملل در روز پنجشنبه ۲۳ خرداد تبدیل شد. دو کشتی نروژی «فرونت التر» حامل اتانول و کشتی ژاپنی «کوکوکا کاریجس» حامل متانول، پس از عبور از تنگه هرمز در دریای عمان دچار آتش‌سوزی شدند. نفتکش اول مدتی پس از بارگیری در بندر ابوظبی و در ۲۵ مایلی جاسک دچار حادثه شد و ساعتی بعد کشتی دوم که از «الجبیل» عربستان راهی سنگاپور بوده است، دچار حادثه مشابهی شد. همزمان خبرگزاری ژاپنی «ان‌اچ‌کی» به نقل از وزیر تجارت این کشور اعلام کرد دو کشتی حامل محموله‌های انرژی در نزدیکی تنگه هرمز هدف حمله قرار گرفته است. خبرگزاری رویترز به نقل از یک کارگزار بیمه کشتیرانی گفته بود که در یکی از نفتکش‌ها انفجار ناشی از حمله از خارج به وقوع پیوسته است.
روایت امریکایی
صحنه‌آرایی امریکا
ساعتی از وقوع حوادث مشکوک در آب‌های خلیج فارس نگذشته بود که مقام‌های امریکایی بدون دستیابی به سندی از دست داشتن ایران در این حادثه، انگشت اتهام را به سوی آن نشانه گرفتند. در نخستین واکنش، مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا، ایران را مستقیماً مسئول حمله به این دو نفتکش معرفی کرد و در گفت‌وگو با خبرنگاران که به طور زنده از سایت وزارت خارجه امریکا پخش می‌شد، مدعی شد: «ارزیابی دولت ایالات متحده این است که ایران مسئول حملات روز پنجشنبه در دریای عمان است.» موضعگیری سریع و صریح پمپئو چنان بود که شبکه خبری رادیو امریکا در واکنش به این مواضع اعلام کرد، پمپئو در حالی سریعاً ایران را در دست داشتن به انفجارهای کشتی‌های نفتی متهم می‌کند که تاکنون هیچ سندی برای حقانیت سخنان خود ارائه نکرده است. رئیس جمهوری امریکا نیز با بازنشر ویدئوی اظهارات پمپئو در توئیترش جمله‌ای از او را تکرار کرد که «ارزیابی دولت ایالات متحده این است که ایران مسئول حملات اخیر دریای عمان است.» «ترامپ همچنین روز گذشته (جمعه) در گفت‌وگو با فاکس نیوز اتهام علیه ایران را تکرار کرد و گفت که «تنگه هرمز هرگز بسته نخواهد شد و اگر این اتفاق بیفتد برای مدت زمان طولانی نخواهد بود.» رئیس جمهور امریکا در ادامه این مصاحبه مدعی شد «ایران حمله به دو نفتکش در دریای عمان را انجام داده است.» اتهامات مقام‌های امریکایی علیه ایران به این موضعگیری‌ها محدود نماند و حتی ستاد فرماندهی مرکزی ارتش امریکا موسوم به «سنتکام» با انتشار تصاویری ادعا کرد نیروهای سپاه ساعاتی پس از این حمله، در حال جدا کردن یک مین کار نکرده از بدنه تانکر کوکوکا کوریجوس دیده شده‌اند. به ادعای مقام‌های امریکایی هواپیمای شناسایی نیروی دریایی امریکا فیلم کاملی از تحرکات این قایق ایرانی ضبط کرده است اما این ادعا با توضیحات رئیس شرکت کشتیرانی ژاپنی مالک کشتی کوکوکا کاریجس زیر سوال رفت. یوتاکا کاتادا امکان دخالت مین را رد کرد و گزارش‌های حاکی از برخورد مین با این نفتکش را نادرست خواند. به گفته کاتادا، خدمه نفتکش مزبور شناور نیروی دریایی ایران را نیز در آن نزدیکی مشاهده کردند ولی معلوم نیست که این اتفاق پیش از حادثه رخ داده و یا پس از آن.
شورای امنیت
پایان بدون نتیجه شورای امنیت
شورای امنیت سازمان ملل شامگاه روز پنجشنبه به درخواست امریکا برای بررسی موضوع حمله به نفتکش‌ها در دریای عمان پشت درهای بسته تشکیل جلسه داد و آن طور که منصور العتیبی، نماینده کویت، رئیس دوره‌ای این شورا، پس از جلسه به خبرنگاران گفت، اعضای شورا حمله به دو نفتکش را محکوم کردند و خواستار تحقیقات کامل و بی‌طرفانه در این زمینه شدند. او افزود: «در این خصوص هیچ سند و شواهدی ارائه نشده و لازم است تحقیقات ادامه یابد.»
رئیس دوره‌ای شورای امنیت درباره اینکه آیا ایران پشت این حادثه بوده است یا خیر، هیچ پاسخی نداد و گفت نام هیچ کسی برده نشده است. خبرگزاری فرانسه هم به نقل از منابع دیپلماتیک گفت که «دیگر اعضای شورای امنیت سازمان ملل اتفاق نظری با موضع واشنگتن نداشته و تأکید داشته‌اند هیچ سند روشنی درباره ارتباط ایران با این حملات وجود ندارد.»
نظر شما