امروزه تقاضای روزافزون آب به علت منابع محدود آن به واسطه برداشت بی رویه، آلودگی، تغییرات آب و هوایی و اقلیمی همیشه با تنش‌های فزاینده ای دست به گریبان است و با توجه به این شرایط نادیده گرفتن فرصت‌هایی که با مدیریت فاضلاب و پساب به دست می‌آید غیرقابل انکار است.
برخی از آمارها حاکی از این است که تا سال ۲۰۳۰، تغییرات آب و هوایی حدود نیمی از اهالی زمین را با بحران و تنش‌های ناشی از کم آبی درگیر می‌کند از سوی در بسیاری از مناطق دنیا، توانایی تأمین آب به دلیل افزایش جمعیت غیرممکن و تا سال ۲۰۵۰ بر اساس پیش بینی‌ها، حدود سه چهارم جمعیت جهان با کمبود آب روبرو می‌شوند.
مسائل و مشکلات درهم تنیده عدیده ای در زمینه مدیریت آب سالم وجود دارد، خطرات تهدید کننده‌ای که مسیر تأمین آب را دچار اخلال می‌کند و از سوی دیگر، مطالباتی که در پی کمبود آب و کاهش منابع آبی ایجاد می‌شود، از مواردی است که نیازمند بازبینی و بررسی ویژه در طول زمان است.
دیگر چالشی که نیمی از جهان با آن رو به روشده، مدیریت ایمن و امکان تأمین آب سالم از منابع غیر مرسوم است.
کارشناسان درهم شدن آب سالم و فاضلاب، کاهش کیفیت آب و نمک زدایی از منابع آبی و گاهی وجود رادیواکتیو در برخی سفره‌های آب زیرزمینی را از موارد چالش زای تأمین آب سالم از منابع غیر مرسوم عنوان می‌کنند.
در گذشته‌ای نه چندان دور، معضل فاضلاب و چگونگی دفع آن تنها مساله و دغدغه مطرح شده در زمینه فاضلاب‌های شهری و روستایی بود اما امروزه گسترش چالش کم آبی در بسیاری از مناطق جهان، رویکرد را نسبت به این فاضلاب‌ها تغییر داده و به سمت و سوی جمع آوری، تصفیه و استفاده دوباره از آنکه «طلای خاکستری» هم شناخته می‌شود کشانده است؛ تحقق این امر بیش از بیش نیازمند تأمین و ایجاد زیرساخت‌ها است.
در حال حاضر اکثر شهرهای کشورهای در حال توسعه از زیرساخت و منابع مناسب برای مدیریت پساب‌ها با روشی مؤثر و پایدار برخوردار نیستند و در این مناطق، رها سازی فاضلاب تصفیه نشده در محیط زیست امری عادی محسوب می‌شود.
براساس برآوردها، بیش از ۸۰ درصد پساب‌های تولیدی توسط جوامع بشری در کل دنیا بدون تصفیه و استفاده دوباره به محیط زیست بازمی‌گردد که مسأله‌ای هشداردهنده است، چرا در پس آن بیماری هزاران نفر در اثر آلودگی‌های منابع آبی رخ داده و بیماری‌هایی چون هپاتیت آ، بیماری‌های انگلی، عفونت‌های دستگاه گوارش و بیماری‌های تنفسی را در پی دارد و چه بسا بسیاری از افراد به علت نبود همین تأسیسات و تسهیلات تخلیه فاضلاب و رعایت بهداشت عمومی، جان خود را از دست می‌دهند.
ناگفته نماند که در نتیجه همین اقدام ناپسند و غیرتخصصی و علمی در دنیای مدرن امروزی، معیشت بسیاری از مردم در زمینه‌های مختلف نظیر کشاورزی، شیلات، پرورش آبزیان و گردشگری متأثر شده و علاوه بر تبعات منفی بر سلامت اجتماع، بهره وری و کارایی نامطلوب را نیز برای آنها به ارمغان آورده است.
در استان سمنان حدود یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب در سال تولید می‌شود که ۸۷ درصد در بخش کشاورزی، حدود هشت درصد در بخش صنعت و خدمات و حدود پنج درصد در بخش آب آشامیدنی مصرف می‌شود. سرانه مصرف آب در کشور حدود ۲۰۰ لیتر در شبانه روز و در استان بیش از ۷۰۰ هزار نفری سمنان ۱۶۰ لیتر و کمتر از متوسط کشوری است.
مصرف بالای آب در استان‌های کشور و تولید پساب در آن، توجه به فرآیند تصفیه را بیش از گذشته الزامی کرده و می‌توان گفت، در حوزه پساب که منبع مطمئنی برای بهره برداری در صنعت و کشاورزی محسوب می‌شود، جای کار هنوز زیاد است.
سالانه حدود یک میلیارد و ۱۳۰ میلیون مترمکعب در کشور پساب جمع آوری می‌شود و در استان سمنان با جمعیت بیش از ۷۰۲ هزار نفری، این امر حدود ۴ میلیون و ۳۷۰ هزار متر مکعب است.
مدیریت فاضلاب‌های خانگی و صنعتی در شهرها و روستاها، کاهش آلودگی منابع زیست محیطی، حذف آلاینده‌ها، بهره مندی مجدد از آب استحصال شده اشتغالزایی را فراهم می‌کند و بهبود این امر، یکی از عوامل تعیین کننده دستیابی به توسعه پایدار در کشور است.
ارتقا سلامت انسان‌ها و سطح رفاه، رشد و توسعه اقتصاد، افزایش کیفیت آب، هوا و خاک، حمایت و بهینه سازی محیط زیست در نتیجه تصفیه فاضلاب‌های شهری و روستایی و بهره گیری از پساب آن به دست می‌آید.
اقبال و حمایت عموم در استفاده دوباره از فاضلاب ضرورتی انکارناپذیر با هدف حرکت رو به جلو است که باید با آموزش و اطلاع رسانی عمومی و نیز تغییر پیش داوری‌ها در مورد خطر سلامت و نگرانی‌های اجتماعی و فرهنگی استفاده از پساب باید به صورت فراگیر آگاهی رسانی شود.
جمعیت تحت پوشش تأسیسات فاضلاب شهری در کشور حدود ۳۰ میلیون نفر و معادل ۵۰.۸ درصد کل جمعیت شهری و در سمنان ۱۶۱ هزار و ۷۶۵ نفر، معادل ۲۷.۵ درصد کل جمعیت شهری این استان است.
طول شبکه جمع آوری فاضلاب شهری در کشور بر ۶۳ هزار و ۵۰۰ کیلومتر و در استان سمنان بالغ بر ۵۳۴ کیلومتر است.
۲۱۵ تصفیه خانه فاضلاب در نقاط مختلف کشور با ظرفیت اسمی ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار متر مکعب در شبانه روز در مدار بهره برداری است که در این بین سهم استان سمنان پنج تصفیه خانه با ظرفیتی معادل ۳۷ هزار و ۶۲۰ مترمکعب در شبانه روز است.
از مجموع ۲۰ شهر استان سمنان تنها ۶ شهر دارای انشعاب فاضلاب و در کل کشور ۳۰۲ شهر از شبکه فاضلاب شهری بهره مند هستند؛ تعداد کل مشترکان فاضلاب شهری در این استان پهناور نیز بالغ بر ۶۳ هزار و ۷۲۰ مشترک است.
تنها پنج درصد از جمعیت روستایی بالای ۲۰ خانوار در کشور از سامانه‌های مدرن فاضلاب برخوردار است.
بر این اساس موضوع تصفیه خانه‌های فاضلاب از اولویت‌های دولت تدبیر وامید از ابتدی کار بود به طوری که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا ابتدای آغاز فعالیت دولت یازدهم هر سال به طور متوسط پنج تصفیه خانه در کشور بهره برداری می‌شد، اما در طول فعالیت دولت یازدهم ۴۲ تصفیه خانه در ایران بهره برداری شد و این روند در دولت دوازدهم نیز با جدیت دنبال می‌شود.
رفع نیازهای آبی با استفاده از پساب
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان با اشاره به مزیت استفاده دوباره از پساب فاضلاب، افزود: تصفیه پساب علاوه بر کنترل و کاهش آلودگی منابع زیست محیطی، ارتقا سلامت و توسعه اقتصاد، راهکاری مؤثر برای مقابله با چالش کم آبی استان سمنان است.
محمد طاهری با بیان اینکه امروزه تقاضای روزافزون آب سبب تنش‌هایی در جوامع شده، تصریح کرد: استفاده از آب‌های نامتعارف در بخش‌هایی صنعت و کشاورزی در کشورهای توسعه یافته یکی از رویکردها اساسی در بحران و تنش‌های ناشی از کم آبی است.
وی تاکید کرد: جمع آوری، تصفیه و استفاده دوباره از پساب فاضلاب بیش از بیش نیازمند تأمین و ایجاد زیرساخت‌ها است.
طاهری اظهار داشت: جمع آوری ۱۱ هزار و ۹۸۶ مترمکعب روزانه و چهار میلیون و ۳۷۰ هزار متر مکعب فاضلاب شهری سالانه در استان سمنان ظرفیتی مناسب برای احیای آب، بازگرداندن آن به طبیعت و صنعت است.
بهره وری از پساب فاضلاب با جدیت دنبال شود
استاندار سمنان با اشاره به وقوع خشکسالی در سال‌های پیاپی، گفت: این استان به علت تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های پیاپی ناشی از آن با کمبود منابع آبی روبرو است تا جایی که منابع آب این خطه کفاف نیازها را نمی‌دهد.
علیرضا آشناگر به فعالیت ۲ هزار و ۲۰ واحد صنعتی در سمنان اشاره کرد و افزود: ۸۰۰ واحد معدنی این استان به علت کمبود آب به صورت خام فروشی فعالیت می‌کنند.
وی با تاکید بر احیای بافت کشاورزی در سمنان، تصریح کرد: برای احیا باغ‌ها و بهره وری مناسب از واحدهای صنعتی و معدنی در استان، استفاده دوباره از پساب فاضلاب باید با جدیت صورت گیرد و هیچیک از منابع آبی از بین نرود.
هرز روی ۶۷ لیتر بر ثانیه پساب در سمنان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان گفت: تنها ۳۳ لیتر بر ثانیه پساب در سمنان بازچرخانی می‌شود و ۶۷ لیتر بر ثانیه پساب این استان از شبکه‌های فاضلاب هدر می‌رود.
ایرج حیدریان با بیان اینکه امروزه در شرایطی که کشورهای توسعه یافته می‌کوشند تا از آب بهینه استفاده کنند، افزود: استفاده از آب خاکستری سال‌ها در این کشورها مرسوم شده و در صنعت این کشورها از آب آشامیدنی در تولیدات استفاده نمی‌شود، با توجه به محدودیت‌های منابع آب ایران و استان سمنان باید به سمت استفاده از پساب در بخش صنعت استان گام برداشت.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان ادامه داد: وضعیت بازچرخانی آب در شهرک‌های صنعتی این استان باید مورد بررسی واقع شود تا بتوان بر اساس میزان برآورد آب مصرفی در خصوص استفاده از پساب آب در تولیدات راهکار مناسب ارائه کرد.
فعالیت تنها پنج واحد تصفیه خانه فاضلاب
طاهری با اشاره به اینکه ۶ شهر سمنان دارای انشعاب فاضلاب هستند، بیان کرد: پنج واحد تصفیه خانه فاضلاب در این استان در مدار بهره برداری قرار دارد که ظرفیت اسمی آنها ۳۷ هزار و ۶۲۰ مترمکعب در شبانه روز است.
مدیرعامل آب و فاضلاب شهری استان سمنان، به شروع دیرهنگام طرح‌های جمع آوری فاضلاب در سمنان اشاره و اضافه کرد: جمعیت تحت پوشش تأسیسات فاضلاب شهری در کشور معادل ۵۰.۸ درصد کل جمعیت شهری است که این مساله در استان سمنان تنها ۲۷.۵ درصد کل جمعیت شهری این استان است.
توجه دولت تدبیر و امید به ایجاد تأسیسات فاضلاب
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان خاطرنشان کرد: وضعیت اعتبارات تملک و دارایی سرمایه‌ای در بخش طرح‌های ایجاد تأسیسات فاضلاب از ابتدای دولت تدبیر و امید افزایش داشته تا جایی که اعتبار مصوب در سال گذشته ۱۸۸ هزار میلیون ریال بود که ۹۹ درصد این میزان تخصیص یافت.
وی گفت: پنج هزار و ۱۱۰ میلیارد ریال اعتبار برای تکمیل طرح‌های فاضلاب در شهرهای شاهرود، سمنان، دامغان، گرمسار، سرخه و شهمیرزاد نیاز است.
طاهری با بیان اینکه در راستای سیاست‌های دولت تدبیر و امید ورود بخش خصوصی در تکمیل طرح‌های نیمه تمام فاضلاب شهرها مورد توجه جدی قرار گرفت، خاطرنشان کرد: بخش خصوصی برای انجام طرح تصفیه خانه فاضلاب شهمیرزاد اعلام آمادگی کرده است.
ضرورت انکارناپذیری که با اقبال کم عموم روبروست
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان با بیان اینکه اجرای شبکه فاضلاب در شهرهای سمنان، دامغان و شاهرود با مشکل نصب انشعاب فاضلاب به علت اقبال کم مردم مواجه است، اضافه کرد: اقبال و حمایت عموم در بهره گیری دوباره از فاضلاب ضرورتی انکارناپذیر با هدف حرکت رو به جلو است که متأسفانه بسیاری از شهروندان نسبت به دریافت انشعاب راغب نیستند.
طاهری اظهار داشت: آموزش و اطلاع رسانی عمومی و نیز تغییر پیش داوری‌ها در مورد خطر سلامت و نگرانی‌های اجتماعی و فرهنگی استفاده از پساب ضروری است.
پساب فاضلاب گزینه مناسب رفع کم آبی صنایع
فرماندار سمنان گفت: استفاده از پساب فاضلاب و ایجاد تصفیه خانه گزینه مناسب و برتر برای رفع کم آبی در شهرک صنعتی و منطقه ویژه مرکز استان است.
سید عباس دانایی افزود: انتقال آب تصفیه از فاضلاب‌های خانگی یکی از اولویت‌های مهم برای رفع کم آبی در بخش صنعت مرکز استان است که باید مسؤولان امر برای اجرای طرح‌های از این دست پیگیری و تلاش بیشتری داشته باشند.
وی خاطر نشان کرد: اکنون در شهرک صنعتی و منطقه ویژه اقتصادی شهرستان سمنان برای جذب سرمایه گذار در صنایع آب بر با مشکلاتی روبه رو است.
دانایی اضافه کرد: یک سرمایه گذار هندی در اجرای طرح تصفیه آب خانگی مرکز استان طرحی را اجرا کرده که تاکنون بر اساس آمار شرکت آب و فاضلاب شهری استان این طرح کمتر از ۱۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
ضرورت اجرای طرح فاضلاب در روستاهای کوهستانی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سمنان گفت: اجرای طرح فاضلاب به منظور جلوگیری از چالش‌های زیست محیطی به دلیل نوع بافت کوهستانی دامنه‌های شمالی روستاها در این مناطق استان به خصوص آبادی‌های کناره سد و بالادست آن ضروری است.
منصور کشاورزیان افزود: اجرای طرح فاضلاب روستایی نیازمند بسترسازی است و اگر این طرح با کیفیت و استاندارد انجام نشود در برخی موارد سبب مشکلات زیست محیطی می‌شود.
وی با بیان اینکه اجرای این طرح دستاوردهای مثبت زیست محیطی در اطراف سد شهید شاهچراغی دامغان و سد کالپوش را در پی دارد، ادامه داد: با تلاش این شرکت بخشی از طرح فاضلاب روستایی در شهر کلاته رودبار دامغان اجرا شد و برای این طرح از محل دور اول سفر دولت تدبیر و امید به استان سمنان ۵۰ میلیارد ریال اعتبار تخصیص یافت.
وی تصریح کرد: با همکاری بانک توسعه اسلامی برای اجرای طرح فاضلاب روستایی در سه منطقه فولادمحله دامغان، طرود شاهرود و حسین آباد میامی طرح‌هایی ارائه شد که به دلیل رانش زمین در منطقه کالپوش این طرح در روستای حسین آباد متوقف شده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سمنان یادآور شد: اجرای طرح فاضلاب در روستای نام نیک میامی، روستای ابر شاهرود و آستانه و آهوان و دامغان از سوی این شرکت در دست بررسی است.
۹۸۹۱/۶۱۰۳
