سه سال از تصدی سمت مدیریت عامل بنیاد رودکی توسط علی اکبر صفی‌پور گذشته و در این مدت بسیاری اقدامات او توسط منتقدان و مخالفان به بوته نقد کشیده شده است؛ سکوت همیشگی او در مواجهه با این انتقادات، شایعه‌ها و ابهاماتی را ایجاد کرده است. بسیاری او را فردی می‌دانند که از بنیاد رودکی برای مقاصد و منافع شخصی اقتصادی استفاده کرده و این مکان را از یک نهاد فرهنگی به بنگاهی اقتصادی تبدیل کرده است.
در گفت و گوی مدیرعامل بنیاد رودکی با خبرنگار موسیقی ایرنا به بسیاری سوالات و ابهامات پاسخ داده شده که در ادامه می‌خوانید؛
ایرنا: چرا از زمان تصدی مدیریت بنیاد رودکی این اتهام به شما وارد شده که این نهاد فرهنگی را از وظایف اصلی خود منحرف و به سمت یک بنگاه اقتصادی سوق داده‌اید؟
صفی پور: جای خوشحالی است که به عنوان سوال اول از اساس و بنیاد موجودیت بنیاد رودکی را زیر سوال نبردید و در عوض به مواردی پرداختید که بیشتر بازخوردهای بیرونی دوران مدیریت من بوده. از کسانی که معتقد هستند این بنیاد در این مدت از وظایف خود دور شده و به سمت یک بنگاه اقتصادی منحرف شده است، می‌خواهم برای ادعای خود مصداقی بیان کنند. از زمان تأسیس بنیاد اواخر دهه هفتاد و آغاز به کار رسمی آن در سال ۸۱ و زمان تدوین اساسنامه، فلسفه وجودی بنیاد رودکی تلاش در حوزه فرهنگ و هنر و هدایت این عرصه از دولتی به بخش خصوصی ذکر شده است. در زمان تأسیس این نهاد اعتماد چندانی نسبت به بخش خصوصی برای تصدی امور فرهنگی و هنری نبود.
ایرنا: پس این نهاد را می‌توان نیمه‌خصوصی دانست؟
صفی پور: با توجه به موارد مذکور این بنیاد تشکیل شده تا در این میان نقش دوران گذار را ایفا کند. پس این بنیاد از اساس حالتی نیمه‌خصوصی داشته است. فعالیت‌های فرهنگی هزینه دارد، پس وقتی پذیرفتیم اینجا نیمه خصوصی باشد؛ یعنی قبول کردیم این نهاد فعالیت اقتصادی هم بکند. مگر می‌شود چنین نهادهایی را بدون پول اداره کرد؟
بنیاد رودکی، بودجه دولتی ندارد
ایرنا: مگر بنیاد رودکی از دولت بودجه دریافت نمی‌کند؟
صفی پور: اشتباه بزرگ اکثریت منتقدان ما همین جاست. ما از دولت بودجه دریافت نمی‌کنیم. بلکه آنچه دولت به ما اختصاص می‌دهد کمک مالی است. این بنیاد باید بخشی از هزینه‌های خود را از طریق کمک‌های دولتی تأمین کند و بخش دیگر را از فعالیت‌های هنری. اما اگر روزی دیدید بنیاد وارد معاملات مثلاً قند و شکر و صادرات و واردات اتومبیل شد؛ این انتقاد باید پذیرفته شود.
ایرنا: بارها دیده شده از تالار وحدت برای برگزاری همایش‌های غیرمرتبط با هنر و موسیقی استفاده شده است.
صفی پور: دقیقاً این گونه فعالیت‌های ما باعث شده، این تلقی ایجاد شود که به بنگاهی اقتصادی تبدیل شده‌ایم. فراموش نکنید یکی از کارهای ما سالن‌داری است. اگر سالن‌داری و دریافت کمک‌های دولتی نباشد چگونه می‌توان حقوق پرسنل را پرداخت کرد؟ کارکنان این بنیاد هیچکدام ردیف بودجه برای حقوق ندارند. برخی همایش‌ها در این محل برگزار شده که چندان با استقبال اهالی هنر روبرو نشد؛ اما درآمد این همایش‌ها برای نهادی؛ مانند بنیاد رودکی که ردیف بودجه دولتی ندارد از درآمد یک تئاتر بیشتر است. هزینه برگزاری یک برنامه هنری در تالار وحدت حدوداً ۲۴ میلیون تومان است؛ اما ما از هنرمندان رقمی معادل هفت میلیون تومان می‌گیریم.
آیا منتقدان از خود پرسیده اند مابه التفاوت این هزینه‌ها را چگونه باید تأمین کرد؟ کافیست هزینه‌های دریافتی این نهاد را (با تمام امکانات منحصر به فرد) برای اجرای موسیقی با هزینه سالن‌هایی با دو هزار صندلی که هیچکدام از استانداردهای ما را هم ندارند مقایسه کنید. این اختلاف رقم‌ها را ما از طریق کمک‌های دولتی جبران می‌کنیم. از طرفی میراث دار دو مجموعه منحصر به فرد و فاخر فرهنگی به نام‌های تالار وحدت و برج آزادی هستیم. هزینه‌های سرسام آور نگهداری و تعمیرات این سالن‌ها، اگر کمک‌های دولتی و درآمدهای اختصاصی نبود از کجا باید تأمین می‌شد؟
گرفتن اسپانسر برای ارکسترها از افتخارات من است
ایرنا: یعنی تمام هزینه‌های شما از طریق کمک‌های دولتی و همین فعالیت‌ها تأمین می‌شود؟ باور این حرف کمی دشوار به نظر می‌رسد.
صفی پور: به نکته ظریفی اشاره کردید. یک راه سومی هم هست که با افتخار اعلام می‌کنم؛ توسط من و در طول سه سال مدیریتم ایجاد شده است و آن گرفتن اسپانسر (حامی) مالی است. اگر گرفتن اسپانسر از نظر منتقدان به این معناست که ما یک بنگاه اقتصادی شده‌ایم باید بگویم افتخار می‌کنم گرفتن اسپانسر توسط من انجام شده است. بله من از هاکوپیان خواستم اسپانسر ارکسترهای ما در مهم‌ترین رویدادهای جهانی باشد که در آنها حضوری قابل دفاع داشتیم.
ایرنا: چندی پیش یکی از رسانه‌ها مدارکی دال بر غیرواقعی بودن رزومه بعضی هنرمندان منتشر کرد که امروز به بحث داغی تبدیل شده است. چرا وقتی این اخبار را دیدید به عنوان مدیرعامل بنیاد رودکی مداخله نکردید؟
صفی پور: سوال شما دو وجه دارد؛ وجه اول مربوط به خود هنرمندان است که در رزومه‌های خود مطالبی را ذکر کرده‌اند. از طرفی مدرک محوری در حوزه هنر با سایر حوزه‌ها متفاوت است. در حوزه هنر بیش از مدرک اساس بر اشتهار است. بیش از ۸۰ سال از تاسیس این ارکستر (سمفونیک) می‌گذرد. تاکنون سابقه نداشته درباره هنرمندان مدعو و مدارکشان راستی آزمایی شود.
سوال من این است که مگر اقای حیدریان برای اولین بار به این ارکستر دعوت شده است؟ در طول این سال‌ها ایشان بارها دعوت شده‌اند و آمدند و رفته‌اند. مگر از شهرداد روحانی قبل از دوره مدیریت من دعوت نشده بود؟ نباید پرسید چرا امروز این انتقادات مطرح می‌شوند.
ایرنا: قبول ندارید که ارکستری با ۸۰ سال قدمت امروز باید یک ارکستر سمفونیک تمام‌عیار باشد و یک رهبر تمام‌عیار هم داشته باشد؟
صفی پور: وقتی ما به روزی رسیدیم که آموزشگاه‌های ما از کلاس جهانی برخوردار شوند، می‌توان انتظار داشت نوازندگانی درجه یک و در حد جهانی داشته باشیم. وقتی چنین نوازندگانی را تربیت کردیم می‌توانیم به ارکستری در کلاس جهانی فکر کنیم. تنها در آن زمان است می‌توان به فکر رهبری تمام‌عیار و در سطح جهانی باشیم و رسیدن به چنین هدفی باید در طول سال‌ها اتفاق بیافتد.
عرصه هنر، عرصه مدرک گرایی نیست
ایرنا: با این اعتقاد شما چنین سوءتفاهم‌هایی نباید مطرح می‌شد. پس شفاف سازی و وظیفه اصلی یک رسانه از نظر شما چیست؟
صفی پور: ضمن اینکه حوزه رسانه و وظیفه آن را به‌خوبی می‌شناسم باید بگویم من مخالف سرسخت کنکاش در سوابق افراد و پروپاگاند (تبلیغات عامیانه) کردن آن هستم. مگر ما چند رهبر ایرانی در سطح جهانی داریم؟ مجبور به قدری تساهل و تسامح هستیم. اکنون در بسیاری دانشگاه‌های ما اساتیدی تدریس می‌کنند که تبحر بی‌نظیر و اشتهار دارند؛ اما مدرک بالا ندارند.
ایرنا: شما از رهبری توانمند و تمام‌عیار صحبت کردید. مگر علی رهبری این خصوصیت را نداشت؟ او قهر کرد و رفت. و حتی از او دلجویی نشد. چه عداوتی بین بنیاد رودکی و ایشان وجود دارد؟
صفی پور: آنچه بین ایشان و بنیاد گذشته به دوران قبل از مدیریت من باز می‌گردد که مسؤلیت آن بر عهده من نیست. اما در مدت تصدی مدیریت بنیاد توسط من، احترام ایشان همیشه حفظ شده است. تا جایی که می‌توانم ادعا کنم حتی یک کلمه خارج از ادب و احترام در واکنش به بیانیه‌های تند ایشان (بیانیه‌هایی که همگی رسانه‌ای شدند) از سوی بنیاد منتشر نشده است.
معتقدم بنیاد رودکی حق ندارد نسبت به هیچ هنرمندی جبهه بگیرد؛ اما یک نکته بسیار مهم وجود دارد. امروزه در حوزه فرهنگ و هنر نیازمند فضای آرام و صمیمی و مبتنی بر گفتمان هستیم. باید بپذیریم رسانه تریبون مناسبی برای اختلاف نظرهای شخصی نیست. نباید رسانه را ابزاری برای اختلافاتی کرد که به هیچ عنوان به درد مخاطب نمی‌خورد. من به نقاط ضعف ارکستر سمفونیک اشراف کامل دارم؛ اما باید بپذیریم این ارکستر نیازمند حمایت است و این حمایت از طریق طرد، تندی و دشمنی ایجاد نخواهد شد.
ایرنا: فریدون شهبازیان با توجه به قانون منع بکارگیری بازنشستگان در مشاغل دائم دولتی چوب رهبری ارکستر ملی را زمین گذاشت. از همان روز بحث آغاز رایزنی‌ها برای انتخاب رهبر جدید توسط بنیاد رسانه‌ای شد. چه اقداماتی تا این لحظه انجام شده است؟
صفی پور: دغدغه اصلی ما بعد از رفتن ایشان این بود که فعالیت‌های ارکستر ملی تعطیل نشود؛ پس با استفاده از آقای شهبازیان به عنوان رهبر میهمان و چندین رهبر میهمان دیگر مانع تعطیلی این ارکستر شدیم که شب‌های ویژه ارکستر ملی از جمله همین برنامه هاست. اما به هر شکل ارکستر ملی نیازمند رهبر دائم است. برای انتخاب این رهبر تاکنون در حال مطالعه سوابق هنرمندان زیاد و رایزنی با صاحب‌نظران، مسئولان و نهادهای مربوطه و کسب نظر از هنرمندان باسابقه هستیم. گام بعدی ما کمک خواستن از حوزه رسانه و فعالان مطبوعاتی در زمینه موسیقی خواهد بود. در همین جا لازم میدانم از سلسله مطالب مفید ایرنا و دیگر رسانه‌ها تشکر کنم.
تاخیر در تشکیل شوراهای فنی تخصصی ارکسترها را می‌پذیرم
ایرنا: انتقاداتی از شما شده که درباره ارکسترها نسبت به تشکیل شوراهای فنی تخصصی کوتاهی کرده‌اید.
صفی پور: بله این انتقاد را می‌پذیرم؛ به زودی تشکیل این شوراها عملیاتی خواهد شد. اما این تأخیر دلایلی داشت که فعلاً زمان مناسبی برای طرح دلایل نیست چون فقط فضا را ملتهب می‌کند.
ایرنا: در طول مدیریت شما در بنیاد رودکی حواشی زیادی ایجاد شد که برخی از آنها به‌شدت پررنگ بود. چرا درباره این حواشی سکوت کردید؟
صفی پور: برخی حواشی ارتباط مستقیم با شخص من داشت. معتقدم هر کسی می‌تواند اشخاص را بسته به نوع تفکر خود قضاوت کند. ما قادریم در جمع هر حرفی را بزنیم؛ اما در خلوت نمی‌توانیم نسبت به وجدان خود دروغگو باشیم. مردم نسبت به آنچه با عملکرد خود بر سر دنیا و آخرت خود می‌آورند کاملاً مختارند. اما در حوزه مدیریت من اگر انتقادی هست باید بگویم همواره پذیرای انتقادات بوده‌ام. روزی با حکم وزیر ارشاد به بنیاد آمدم و روزی با حکم همان مقام محترم خواهم رفت. در مدت مدیریت من برخی انتقادات کاملاً وارد بوده و من پذیرای آنها هستم. اما برخی انتقادات ناشی از نگاه خصمانه و منافع شخص منتقد بوده است. اگر ظرفیت پذیرش انتقاد را نداشته باشیم به مرور دچار نوعی تفرعن خواهیم شد. ولی فراموش نکنیم در نهایت دیکته‌بی‌غلط همان دیکته‌نانوشته است. بنیاد در طول مدیریت من در سال ۹۷ تقدیرنامه وزیر را در حوزه شفافیت مالی دریافت کرد و سه سال متوالی در حوزه مالی از سازمان حسابرسی شرایط مطلوب را به دست آورد.
وقتی کارمندی با حقوق کم مالیات می‌دهد، چرا برگزارکننده کنسرت مالیات ندهد
ایرنا: نظر شما درباره قانون موسوم به «ده درصد» چیست؟
صفی پور: در موسیقی و کلاً حوزه‌های هنری هم بخش اقتصادی و تجاری وجود دارد. در بخش اقتصادی و تجاری دست اندرکاران مکلف اند سهم خود از درآمدشان را مانند همه کشورها بدهند. چرا یک کارمند با حقوق نه چندان زیاد مکلف به پرداخت مالیات است؛ اما یک هنرمند با برگزاری کنسرت تجاری برای خود کسب درآمد کند بدون اینکه مالیات بدهد؟ همین هنرمند در اجراهای خارج از کشور موظف به پرداخت مالیات است. اما نقدی به این قانون وارد است؛ اینکه در تصویب این قانون بین هنر تجاری و غیرتجاری تمایز قائل نشدیم. ما باید این مالیات را از محل‌های پردرآمد موسیقی اخذ و خرج حمایت بخش‌های نیازمند موسیقی بکنیم
ایرنا: شنیده می‌شود به‌زودی دوران خدمت شما در بنیاد رودکی به پایان خواهد رسید، مطلع هستید؟
صفی پور: بودن یا رفتنم مستقیماً به حکم مقام محترم وزارت بستگی دارد و من فعلاً در حال انجام وظیفه هستم. به هر شکل من کارمند وزارت ارشاد هستم.
بودن یا نبودن من مهم نیست
ایرنا: در صورت ابقا چه برنامه‌ای برای دوران جدید مدیریت دارید؟
صفی پور: یکی از افتخاراتم تدوین و تصویب برنامه پنجساله برای بنیاد است که نهایی شده است. مهم بودن یا نبودن من نیست. این نهاد برنامه دارد؛ برنامه‌ای که قانونی تصویب شده است.
اهل بریدن نان کسی نیستم
ایرنا: برخی کارکنان بنیاد نگران هستند در صورت ابقای شما در سمت مدیریت بنیاد رودکی، تعدیل گسترده‌ای در نیروهای بنیاد صورت گیرد. این‌طور است؟
صفی پور: پاسخ را به وجدان شایعه پردازان واگذار می‌کنم. زمانی که من این سمت را تحویل گرفتم کارمندان با شرایط دشوار دریافت حقوق ماهیانه روبرو بودند. گاه چند ماه دریافتی‌های آنها به تعویق می‌افتاد. همکاران ما صندوق اعتباری داشتند که در روز تحویل سمت مدیریت من خالی بود و همکاران برای مبلغ ناچیزی وام از محل سپرده‌های خود باید ماه‌ها صبر می‌کردند. امروز در کمترین زمان ممکن همکاران امکان دریافت وام دارند. مشکل بیمه همکاران را حل کردم. درباره مسائل رفاهی همکاران گام‌های بسیار مثبتی برداشته شده است. این همه کار فقط برای مسئولیتی که در قبال همکارانم احساس می‌کردم انجام شده است. چگونه چنین فردی می‌تواند نان کسی را قطع کند؟ اما من امانت‌دار این مجموعه هستم و با اشخاصی که با استفاده از امکانات دولتی به منافع شخصی می‌رسند و احیاناً دزدی می‌کنند، به شدیدترین حالت ممکن برخورد خواهم کرد.
گفت‌وگو از علیرضا ایرانی‌نژاد
نظر شما