کم آبی، حکایتی که همچنان باقی است

شاید در نگاه نخست و با توجه به بارندگی های مطلوب امسال تصور شود که کشورمان از تنش‌های کم آبی و بحران خشکسالی‌های خارج شده اما تحلیل های متخصصان حوزه منابع آب این تصور را نوعی توهم و استنباط سطحی می‌دانند.

هرچند بارندگی های امسال باعث ذخیره میزان قابل توجهی آب پشت سدهای کشور و کاهش ابعاد گسترده بحران آب شد اما در بسیاری از نقاط کشور به دلایل مختلف امکان ایجاد زیرساخت هایی مانند سد و تغذیه مصنوعی سفره های زیرزمینی وجود ندارد و این امر لزوم مدیریت مصرف آب را صد چندان کرده است.

پژوهشگران حوزه آب بر این باور هستند که پیامدهای ناشی از خشکسالی های متوالی آنقدر زیاد است که بارندگی های خوب امسال نتوانسته است پیامدهای خشکسالی در سال های گذشته را جبران کند.

واقعیت این است که ایران با سرزمینی نیمه خشک جزو مناطق کم باران جهان است و مدیریت مصرف آب باید همیشه مورد توجه شهروندان و مردم باشد.

کارشناسان معتقدندکه اگر بهره وری آب در حوزه کشاورزی حدود ۱۰ درصد افزایش یابد بدون لطمه به تولید ملی قادر خواهیم بود به میزان چشمگیری کمبود این کالای حیاتی را چبران کنیم.

آب در سرزمین رودخانه های خروشان

با اینکه ۱۰ درصد نزولات جوی کشور در کهگیلویه و بویراحمد با یک درصد وسعت ایران می بارد، بخش عمده ای از این روان آبها بدون استفاده از استان خارج می شود.

براساس آمار موجود سالانه هشت میلیارد متر مکعب آب در کهگیلویه و بویراحمد تولید که تنها ۱۳ درصد آن در این استان مصرف می‌شود.

در حالیکه کارشناسان آب مورد نیاز حوزه کشاورزان این استان را ۲ میلیارد متر مکعب برآورد می کنند اما تنها یک سد بزرگ با ظرفیت ۵۸۰ میلیون متر مکعب در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد آن هم سد کوثر است که بخش زیادی از آب آن برای مصرف آشامیدنی مردم استان های جنوبی کشور رهاسازی می شود به همین دلیل بارندگی های امسال نتوانسته است سایه سنگین خشکسالی را از این سرزمین دور کند.

بنا به گزارش های رسمی در کهگیلویه و بویراحمد بیش از ۹۵ درصد آب‌های استان برای کشاورزی، دو الی سه درصد آن برای صنعت و بقیه نیز برای مصارف خانگی مصرف می‌شود.

متخصصان بالا بودن سرانه آب آشامیدنی و سنتی بودن بخش عمده ای از کشاورزی را نگرانی های امکان کمبود آب در تابستان امسال عنوان می کنند.

کارشناسان حوزه آب کهگیلویه و بویراحمد می گویند: سرانه مصرف آب در برخی نقاط کهگیلویه و بویراحمد به بیش از ۲۰۰ لیتر در شبانه روز می رسد در حالیکه سرانه آب مصرفی ایران ۱۵۰ لیتر است.

معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد می گوید: به دلیل وجود تنها یک سد مخزنی در حال بهره برداری ذخیره مناسبی از بارانهای امسال صورت نگرفته به همین دلیل صرفه جویی در مصرف آب بسیار ضروری است.

آرش مصلح اظهار داشت: ۱۵ دشت کهگیلویه و بویراحمد در سال های متمادی خشکسالی با افت شدید آب مواجه شدند و بارندگی های امسال نتوانسته این میزان کاهش سطح سفره های زیرزمینی را جبران کند.

افت آب در برخی ازدشت های استان مانند امامزاده جعفر در گچساران در سال گذشته به بیش از ۲۰ متر رسید.

کارشناسان میانگین افت آب در دشت های کهگیلویه و بویراحمد را ۱۰ متر در سال گذشته اعلام کرده بودند.

وی تصریح کرد: به دلیل کمبود اعتبار امکان ذخیره سازی آب های سطحی با استفاده از طرح های تغذیه مصنوعی وجود ندارد.

مصلح با بیان اینکه هم اکنون سه هزار حلقه چاه کشاورزی، صنعت و آشامیدنی مجاز و غیرمجاز در دشت های استان وجود دارد گفت: برداشت های غیرمجاز و خشکسالی عامل افت شدید سفره های زیرزمینی در سال های اخیر بوده که در صورت ادامه این روند امکان کم آبی در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد.

وی اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی، توسعه آبیاری نوین و مدیریت مصرف آب خانگی در مقوله های صرفه جویی و استفاده از فن آوری از راهکارهای مقابله با کم آبی در استان است.

مصلح ابراز داشت: یکی از مهمترین راهکارهای گذر از بحران آب، مدیریت مصرف و جلوگیری از برداشت چاه‌های غیر مجاز و اضافه برداشت چاه‌های مجاز است.

هدررفت آب آشامیدنی

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کهگیلویه و بویراحمد میزان تولید آب آشامیدنی در روستاهای این استان را سالانه حدود ۲۴ میلیون مترمکعب دانست و گفت: کمتر از ۱۱ میلیون مترمکعب آن ثبت در شبکه توزیع می‌شود و حدود ۱۳ میلیون مترمکعب نیز هدر می‌رود.

فیض الله پاسره اظهار داشت که میزان هدرروی آب در روستاهای این استان را هم اینک بالای ۵۴ درصد و نزدیک به میانگین کشوری می‌داند و تاکید دارد که در صورت ادامه این روند روستاها و مناطق دارای تنش آبی بویژه در حوزه بویراحمد و دنا همچنان افزایش خواهند یافت.

وی ادامه داد که حدود ۱۰ درصد میزان هدرروی آب مربوط به شکستگی شبکه یا توزیع و انتقال و مابقی مربوط به استفاده‌های غیرمجاز و خارج از شبکه توسط برخی مردم است.

پاسره یادآور شد: آب آشامیدنی بیش از ۲۵۰ روستای این استان با تانکرهای سیار تأمین می‌شود.

وی در خصوص یکی از راهکارهای مدیریت مصرف آب، گفت: نصب شیرهای فشارشکن روی شیرآلات منازل و دستگاه‌های اجرایی این استان یکی از راهکارهای مناسب برای کاهش و مدیریت مصرف آب آشامیدنی است.
پاسره افزود: با توجه به افزایش جمعیت و کاهش منابع آب باید در زمینه مدیریت مصرف و جلوگیری از هدر روی آب آشامیدنی در کشور و کهگیلویه و بویراحمد تلاش بیشتری شود.

تجربه های خوب برای ذخیره سازی

مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار سبب صرفه جویی ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب سفره‌های زیرزمینی در استان شده است.

عبدالعلی بهاءالدینی افزود: تاکنون بیش از ۳۴ هزار هکتار زمین کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد به سامانه‌های آبیاری قطره‌ای و بارانی مجهز شده است.

وی بیان کرد: ۲ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی استان در یک سال گذشته با ۲۲۰ میلیارد ریال اعتبار زیر پوشش سامانه‌های آبیاری نوین قرار گرفت.

وی عنوان کرد: ۲۲۰ میلیارد ریال اعتبار برای اجرای طرح‌های آبیاری نوین از ابتدای سال گذشته تاکنون در استان هزینه شده است.

مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه اجرای طرح آبیاری نوین از سیاست های دولت برای تحقق اقتصاد مقاومتی است از برنامه ریزی برای اجرای این طرح‌ها در یکهزار و ۵۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی استان در سال جاری خبر داد.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد افزایش بهره‌وری، سهولت آبیاری، امکان آبیاری زمین‌های شیب دار و جلوگیری از شست و شوی بی‌رویه خاک، صرفه جویی در نیروی کار و پیشگیری از کارهای سخت را از جمله مزایای استفاده از روش‌های نوین آبیاری ذکر کرد.

راهکاری عملی برای مدیریت بهینه مصرف آب در کشاورزی

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: طرح محدودیت کشت محصولات پرآب مانند برنج از راهبردهای جهادکشاورزی برای مدیریت مصرف آب کشاورزی است.

عیسی راستین نسب اظهار داشت: برای تحقق این امر امسال هیچ گونه حمایتی از سوی جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد برای شالیکاران به ویژه از نظر کود و سم انجام نشد.
وی ابراز داشت: سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد به دنبال کشت جایگزین محصولاتی مانند حبوبات برای برنج در استان است.
راستین نسب توضیح داد: محدودیت کشت برنج در کهگیلویه و بویراحمد و دیگر نقاط کشور به جز چند استان اقدامی در راستای کاهش بروز پدیده کم آبی و جلوگیری از اُفت آب های سطحی است.
سالانه ۹۱۰ هزار تن انواع محصولات کشاورزی در استان کهگیلویه و بویراحمد تولید می‌شود.
این استان ۲۷۰ هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که ۱۶۰ هزار هکتار آن زراعی است.

استان ۷۲۰ هزار نفری کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران قرار دارد.

۸۱۴۳/‏۱۶۶۲