فرصت ۶۰ روزه ایران به تروئیکای اروپایی، چین، روسیه و حتی آمریکا درباره عمل به تعهدات، امروز به سر رسید و تصمیم تازه ایران به جهان مخابره شد. صبح امروز «سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امورخارجه به همراه «علی ربیعی» سخنگوی دولت و «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی در نشست خبری مشترک ضمن اعلام تصمیم تازه ایران در افزایش غلظت اورانیوم غنی شده به تشریح ابعاد این تصمیم و برنامه آینده تهران پرداختند. عراقچی به عنوان مذاکره کننده ارشد مذاکرات هسته ای در این نشست و در تشریح دلایل اقدام ایران گفت: «ما امروز در موعد ۶۰ روز گام اول کاهش تعهدات برجامی خودمان هستیم و از آنجایی خواسته‌های ما درباره برجام تحقق نیافت، گام دوم خود را برمی‌داریم.» ربیعی هم با اشاره به آغاز افزایش غلظت اورانیوم غنی شده ایران گفت: «امروز از مرز ۳.۶۷ درصد اورانیوم غنی شده عبور کردیم و مبنای غلظت بر اساس نیاز ما خواهد بود.»
کمالوندی هم ضمن تبیین ابعاد فنی اجرای گام دوم تهران گفت: رونوشت تغییراتی که انجام می‌گیرد امروز به نماینده آژانس بین المللی انرژی اتمی ارائه می‌شود و تا ساعاتی دیگر کارهای فنی به اتمام می‌رسد و فرآیند غنی‌سازی بیش از ۳.۶۷ درصد آغاز می‌شود. ما گام‌های بعدی را هم در نظر داریم به عنوان مثال در حال حاضر نیاز به سوخت راکتور تهران نداریم اما در آینده می‌تواند در قالب برنامه قرار گیرد.»
ساعتی بعد از این نشست خبری سه نفره، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه هم در پیام توییتری با تاکید کاهش تعهدات ایران در چارچوب برجام نوشت: «امروز ایران دومین گام خود را تحت ماده ۳۶ برجام برداشت. ما حق قانونی خود برای دفاع از منافعمان در مواجهه با تروریسم اقتصادی آمریکا را محفوظ می‌دانیم. تمام این گام‌ها تنها با پیروی {از تعهدات} سه کشور اروپایی قابل بازگشت هستند. سه کشور اروپایی بهانه‌ای برای عدم اتخاذ موضع سیاسی منصفانه برای حفظ برجام و مقابله با یک جانبه گرایی آمریکا ندارند.»
«حسام الدین آشنا» رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک و مشاور رئیس‌جمهوری هم در پیامی توییتری با اشاره به انتقادات همیشگی از برجام در داخل کشور؛ نوشت: «آن‌ها که دیروز بهتان می‌زدند و هوار می‌کشیدند که «دولت همه توان هسته‌ای کشور را به باد داد» امروز کجا هستند که ببینند ایران با چه سرعت و کیفیتی می‌تواند توان غنی‌سازی و تولید آب سنگین خود را احیا کند.»
رئیس جمهوری فرانسه نخستین مقام اروپایی بود که گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران واکنش نشان داد. امانوئل مکرون شب گذشته در گفت و گوی تلفنی با روحانی به ضعف و ناتوانی اروپا برای تأمین منافع برجامی ایران اذعان کرد. بر اساس اخبار منتشر شده از این گفت و گو قرار بوده ۹ روز دیگر یعنی ۲۴ تیرماه رایزنی ها برای حفظ توافق هسته ای انجام شود. با این حال ایران امروز گام دوم را برداشت و در عین حال دیپلمات‌های کشورمان بار دیگر تصریح کردند که این اقدامات قابل برگشت است و زمانی که اروپا به تعهدات خود عمل کند ایران هم به عقب برخواهد گشت. با این وجود دفتر «امانوئل مکرون» اقدام ایران در افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم را محکوم و در عین حال اعلام کرد: «مکانیسم ماشه فعال نمی‌شود.». «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در واکنش به اقدام تازه ایران، آن را تضعیف کننده برجام خواند و از احتمال برگزاری کمیسیون مشترک برجام خبر داد. خبری که البته در نشست خبری امروز هم به آن اشاره شده بود. در همین ارتباط «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی اقدام ایران برای افزایش سطح غنی‌سازی را «گامی خیلی خطرناک» توصیف و از سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان خواست تا تحریم‌های ایران به طور خودکار بازگردد.
دقایقی پس از اعلام تصمیم ایران واکنش های داخلی و خارجی به افزایش غلظت اورانیوم در صدر اخبار قرار گرفت. شماری از شبکه های خبری جهان ضمن مهم توصیف کردن تصمیم ایران، درباره آینده برجام و احتمال از بین رفتن آن سخن گفتند. گروهی دیگر از رسانه ها مدعی شدند ایرانبرجام را نقض کرده است. همچنین ساعاتی بعد از اعلام ایران برای افزایش غلظت اورانیوم، یکی از سخنگویان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصاحبه با رسانه‌ها گفته که آژانس از گام دوم اعلامی ایران اطلاع یافته است.
چه عواملی باعث شد کار به اینجا بکشد؛ گفتار درمانی بی‌نتیجه بروکسل
اقدام ایران در کاستن از تعهدات برجامی خود متأثر از عوامل مختلفی است که مسئولان دستگاه دیپلماسی و سخنگوی دولت در نشست امروز خود کم و بیش به آن پرداختند. آنچه از مجموع گفته های عراقچی، کمالوندی و ربیعی می‌توان دریافت این است که بدعهدی آمریکا و بی عملی طرف‌های دیگر برجام، جمهوری اسلامی را پس از یک سال و ۲ ماه مجبور به کاستن از تعهدات خود کرده است. البته استفاده از تعبیر بی عملی شاید چندان درست نباشد؛ در واقع طرف های اروپایی هم با عمل نکردن به تعهدات برجامی خود عملاً برجام را نقض کرده بودند و نباید تصور کرد نقض برجام یعنی نقض تعهداتی که فقط ایران پذیرفته بود. اروپایی‌ها هم در برجام تعهداتی داشتند اما در این مدت غیر از گفتار درمانی گام عملی مهمی برای عملیاتی کردن تعهداشان برنداشتند. تهران با این وجود با وجود تمام کاستی‌ها و مشکلاتی که باآن دست به گریبان بود، دست از اجرای تعهداتش برنداشت با این حال سیاست‌های خصمانه باعث شد گفتار درمانی بروکسل هم نتیجه لازم را نداشته باشد و تهران برای تأمین منافع مصرح خود گام دوم را بردارد.
اروپا به هر دلیل و بهانه ای خواسته یا ناخواسته یک سال با وعده هایی مانند اینستکس و همکاری های دوجانبه بیشتر ایران را قانع به اجرای تمام و کمال تعهدات خود کرده بود؛ اکنون اما با روشن شدن سایه روشن‌های سازوکار مالی، تشدید فشارهای آمریکا به ویژه در حوزه صادرات نفت، دلیل قانع کننده برای تداوم تعهدات صددرصدی ایران وجود ندارد.
عراقچی نماینده دستگاه دیپلماسی در نشست خبری-برجامی امروز؛ بار دیگر تاکید کرد که گام‌های ایران در کاهش تعهدات برجامی بر اساس مفاد همین قرارداد بوده است. قراردادی که به طرفین اجازه می‌دهد در صورت نقض عهد اقدامات لازم را انجام دهند. از دیگر سو هم عراقچی و هم ربیعی در نشست خبری امروز خود در چند نوبت تاکید کردند که ایران برای حفظ برجام تلاش می‌کند و خواستار نقض و نابودی آن نیست. عراقچی امروز بار دیگر تاکید کرد: «ما خواهان ادامه برجام هستیم ولی خواسته‌های ما از این سند باید برآورده شود وگرنه در تعهدات خود در این سند تجدیدنظر می‌کنیم.»
گام هایی که می‌توانند تند یا کند شوند
جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی کاهش تعهدات برجامی بارها تاکید کرده است که در صورت بازگشت طرف ها به تعهدات و اجرای کامل برجام امکان بازگشت ایران به سقف تعهدات خود پابرجاست. در کنار این نکته اما موضوع مهم دیگری از سوی عراقچی در نشست خبری- برجامی امروز مطرح شد تداوم گام‌های کاهش تعهدات بود. معاون سیاسی وزیرخارجه در این زمینه گفت: «جمهوری اسلامی ایران در صورتی که رفت و آمدهای دیپلماتیک و سیاسی برای برجام به نتیجه نرسد برای گام سوم و حتی گام‌های بعدی نیز برنامه‌ریزی کرده است.»
این اظهارات از یک سو نشان از عزم جدی جمهوری اسلامی برای عمل به تعهدات خود دارد و از سوی دیگر تضمینی به ایستادن در همین مراحل اول و دوم به طرف های دیگر نمی دهد. ایران به تصریح و تاکید آژانس بین المللی انرژی اتمی طی دوران سه ساله اجرای برجام بر تعهدات خود در برجام به صورت حداکثری پایبند بوده است بنابراین با وجود نقض تعهد و انفعال طرف های دیگر برجام، باید حق اقدام متناسب از ایران محفوظ باشد.
نظر شما