آب چشمه‌ها و چاه‌ها خشک شده و جاری بودن آب روان در روستاها و سرسبزی دوباره باغها و دشت‌ها به خاطره‌ای دور تبدیل شده؛ خاطره‌ای که در صورت تداوم وضعیت فعلی منابع آبی کشور، امیدی به تکرار مجددش نیست.
با تداوم خشکسالی در سالیان اخیر، سطح آب‌های زیرزمینی و کیفیت آب کاهش یافته و زمین در برخی نقاط فرونشست داشته که از جمله آن می‌توان به فروچاله های میناب اشاره داشت.
اگرچه اواخر سال گذشته و اوایل امسال بارش‌های قابل توجهی در کشور وجود داشت، اما به گفته کارشناسان با وجود مناسب بودن این بارش‌ها، به دلیل خشکسالی‌های اخیر باید استفاده صحیح از منابع آبی مورد توجه مردم و مسئولان باشد؛ زیرا که به گفته کارشناسان، حتی در صورت خروج از چرخه خشکسالی چندین سال طول می‌کشد تا منابع آبی مناسب به دست آید.
طبق آمارهای اعلام شده از سوی سازمان‌های بین المللی، ایران در زمره کشورهایی است که در سال ۲۰۲۵ با کمبود فیزیکی آب مواجه خواهد بود.
کمبود فیزیکی آب به این معنا می‌باشد که کشورهای درگیر با این معضل حتی در صورت داشتن بالاترین میزان بهره وری در مصرف آب، آب کافی برای تأمین نیازهایشان در اختیار نخواهند داشت که این موضوع یک هشداری جدی است و باید همگان به آن توجه داشته باشند.
اگرچه که هنوز برخی‌ها این مساله را جدی نگرفته‌اند، اما بیشتر مردم به این باور رسیده‌اند که بحران آب مسأله‌ای بسیار جدی است که در صورت عدم اتخاذ تدابیر مناسب، می‌تواند تبعات شوم بسیاری برای جامعه به دنبال داشته باشد.
کارشناسان معتقد هستند که برای مدیریت بحران آب باید همه اقشار جامعه مورد هدف قرار گیرند، زیرا صرفه جویی در مصرف آب نیازمند یک عزم ملی و سراسری است.
گرچه که مردم از مسؤولان انتظار اتخاذ راهکارهایی عملیاتی بدون شبهه آسیب زدن به محیط زیست برای حل بحران آب دارند، اما نباید فراموش کنیم که با توجه به وضعیت منابع آبی کشور، اجرای طرح‌های عملیاتی برای گذر از این بحران، بدون مدیریت مصرف از سوی مردم تأثیری نخواهد داشت.
مشکل کمتر با صرفه جویی آب
محدودیت منابع آبی واقعیتی غیرقابل انکار است و شهروندان باید براساس شیوه‌هایی که کارشناسان توصیه می‌کنند در صدد مصرف بهینه آب برآیند تا تبعات بحران کم آبی به حداقل ممکن برسد.
کارشناسان معتقدند تشدید اُفت سطح آب و کسری مخزن آبخوان‌ها ممنوعیت ۳۸۸ محدوده از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی کشور را بدنبال داشته و روند فزاینده بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی با راندمان‌های بسیار پایین‌تر از متوسط نرخ جهانی چه در مبحث انتقال و مصرف در مزرعه و چه در تولید ماده خشک بویژه در ۱۰ سال اخیر، حکایت از ایجاد خسارت‌های سنگینی در این منابع ارزشمند دارد.
وزیر نیرو اوایل امسال اعلام کرد: ایران شرایط اقلیمی خاصی دارد و دوره‌های خشکسالی و ترسالی که به وجود می‌آید، دور از انتظار نیست.
رضا اردکانیان تصریح کرد: ایران در یک منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده و طبیعت این مناطق باعث تشدید دوره‌های خشکسالی و ترسالی می‌شود.
وی افزود: براساس گزارش‌ها میزان بارندگی در حدود ۲۸ استان کشور نسبت به سال گذشته افزایش داشت، ولی همچنان نسبت به میانگین بلند مدت بارش‌ها کمتر بود.
وی اضافه کرد: در شرایط فعلی به نظر می‌رسد در سال جاری خشکسالی را در استان‌های فارس، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان داشته باشیم و در سایر استان‌ها مشکلی خاصی وجود ندارد.
اردکانیان خاطرنشان کرد: با صرفه جویی مردم امیدواریم در تابستان سال جاری مشکل کمتری نسبت به سنوات گذشته از لحاظ کم آبی داشته باشیم.
آژیر خطر خشکسالی همچنان در هرمزگان به گوش می‌رسد
طبق اعلام مسؤولان وزارت نیرو، با وجود بارش‌های مناسب در اقصی نقاط کشور در چند وقت اخیر، برخی از استان‌ها، از جمله هرمزگان همچنان با مقوله کم آبی و خشکسالی دست به گریبان هستند و آژیر خطر خشکسالی همچنان در این منطقه به گوش می‌رسد.
محدودیت منابع آبی هرمزگان از نظر کمی و کیفی، استفاده نادرست از منابع آب‌های سطحی و زیر زمینی، نبود مدیریت و برنامه ریزی اصولی و صحیح برای استفاده از مقدار آب موجود و وقوع خشکسالی‌های چند دهه گذشته سبب شده که مشکلات و مسائل بسیاری برای هرمزگان به وجود آید که از جمله آن می‌توان به ایجاد فروچاله ها در میناب، مهاجرت روستاییان به شهرها به علت نبود آب و گسترش آفت‌های گوناگون در بخش کشاورزی اشاره کرد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: با وجود بارندگی‌های صورت گرفته، سدهای اصلی استان فقط تا پایان سال جوابگوی نیاز آبی است.
هوشنگ ملایی در گفت وگو با ایرنا افزود: سد استقلال میناب با ظرفیت ۲۴۰ میلیون مترمکعب، ۸۰ میلیون مترمکعب آب قابل استفاده دارد.
وی با اشاره وجود منابع آبی در ۴۰ درصد از ظرفیت سد شمیل و نیان، افزود: اکنون ۴۰ میلیون متر مکعب آب در این سد وجود دارد.
ملایی، ظرفیت این سدها که دریاچه مخزن مشترک دارند را ۹۸ میلیون مترمکعب اعلام کرد.
وی خاطرنشان کرد: سدجگین، دیگر سد مهم هرمزگان با ظرفیت ۲۱۰ میلیون مترمکعب هم اکنون ۱۶۰ میلیون متر مکعب آب دارد که آب آشامیدنی مردم شهرستان جاسک و بخشی از شهرستان بشاگرد را تأمین می‌کند.
ملایی بیان داشت: میزان بارش درازمدت ۵۱ ساله ۱۸۳ میلی متر و متوسط بارندگی از ابتدایی سال تاکنون ۱۵۵ میلی متر و نسبت به دوره درازمدت ۹ درصد رشد و نسبت به سال گذشته هم ۲۳۰ درصد افزایش داریم
۵۴ دشت در هرمزگان ممنوعه است
مدیرعامل آب منطقه‌ای هرمزگان تصریح کرد: در مجموع از ۷۴ دشت هرمزگان، ۲۰ دشت آزاد است که تنها نیم درصد بار آبی را به دوش می‌کشد زیرا به لحاظ کمیت و کیفیت وضعیت مطلوبی ندارند.
ملایی اظهار داشت: در مجموع از ۷۴ دشت هرمزگان، ۲۰ دشت آزاد است که تنها نیم درصد بار آبی را به دوش می‌کشد زیرا به لحاظ کمیت و کیفیت وضعیت مطلوبی ندارند.
وی اذعان داشت: از ۵۴ دشت ممنوعه در هرمزگان، ۹۹.۵ درصد برداشت آب زیرزمینی صورت می‌گیرد و در اثر خشکسالی‌های متوالی در سالهای اخیر ۶۵ درصد روان آب‌ها کاهش یافته که آسیب جدی به بخش‌های مختلفی همچون کشاورزی، سفره‌های آب زیرزمینی و آبخوان‌ها وارد کرده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان تصریح کرد: برای مدیریت بحران کم آبی در استان طرح‌های مختلفی از جمله احداث آب شیرین کن و احیا و تعادل بخشی منابع آبی در دست انجام است.
وی ادامه داد: اما کمبودهای آبی استان علاوه بر اجرای طرح‌های مختلف، باید با صرفه جویی و مدیریت مصرف آب نیز جبران شود و در نتیجه ضروری است مشترکان فرهنگ صرفه جویی را جز الزامات زندگی خود قرار دهند.
رعایت الگوی مصرف یک ضرورت مهم در هرمزگان است
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان با اشاره به کمبود ۹۰۰ لیتر در ثانیه تولید آب در استان، گفت: رعایت الگوی مصرف یک ضرورت مهم در این استان است.
امین قصمی بیان داشت: هر سال تعداد مشترکان این شرکت بین ۱۷ تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد و با توجه به شرایط اقلیمی استان و کاهش منابع آبی در سالهای اخیر، مصرف بهینه آب و رعایت الگوی مصرف از سوی شهروندان هرمزگانی یک ضرورت است که می‌تواند ما را در تولید و حفظ منابع آبی پایدار استان یاری کند.
وی با بیان اینکه برای جلوگیری از تشدید بحران آب در آینده باید راهکار استفاده بهینه از منابع آب نهادینه شود، گفت: مشارکت همگانی در حفظ منابع آب موجود ضروری می‌باشد و توجه به اهمیت این امر، آگاهی رسانی برای بهینه کردن مصرف آب و جلوگیری از هدر رفت این نعمت به ویژه در بخش کشاورزی، باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
آبیاری فضای سبز با آب شرب باید حذف شود
در شرایطی که همواره مردم را به صرفه جویی هر چه بیشتر در مصرف آب تشویق و ترغیب می‌کنیم، آبیاری فضای سبز با آب شرب به هیچ عنوان قابل قبول نیست و باید مورد بازنگری قرار گیرد.
اگرچه که مسؤولان استان هرمزگان همواره بر این مساله تاکید دارند، اما ظاهراً هنوز فضای سبز در بندرعباس که در بیشتر ایام سال چراغ بحران برای منابع آبی آن شروع است، با آب شرب آبیاری می‌شود.
استاندار هرمزگان سال گذشته به شهرداری بندرعباس یک فرصت دو هفته‌ای برای حل این موضوع داده بود، اما گویی این زمان دو هفته‌ای هنوز به پایان نرسیده که شهرداری همچنان از آب شرب برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌کند.
اوایل تیرماه امسال مدیرعامل آب و فاضلاب شهری هرمزگان در نشستی خبری گفت: شهرداری بندرعباس در هر ثانیه ۱۴۰ لیتر (حدود ۱۲ میلیون لیتر در شبانه روز) آب شرب تصفیه شده شبکه شهری را به فضای سبز می‌دهد.
امین قصمی افزود: این وضعیت مطلوب نیست و خواسته مردم و شرکت آب و فاضلاب شهری قطع آبیاری فضای سبز با آب شرب است.
وی ادامه داد: دستگاه جدید تصفیه آب برای تحویل شهرداری توسط شرکت آب و فاضلاب آماده شده اما شهرداری برای گرفتن آنها اقدامی نکرده است.
جدا کردن آب شرب از فضای سبز امکان پذیر نیست
در شرایطی جداسازی آبیاری فضای سبز با آب شرب از سوی مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان به عنوان یک ضرورت خیلی مهم عنوان می‌شود که مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری بندرعباس می‌گوید: جدا کردن آب شرب از فضای سبز امکان پذیر نیست و هنوز زمان قطعی مشخصی نمی‌توان برای آن تعیین کرد.
مصطفی خادم اظهار داشت: یکی از مشکلاتی که برای استفاده از پساب فاضلاب در فضای سبز شهری بندرعباس وجود دارد، شوری و کیفیت آن است و مشهد، اصفهان، شاهین شهر و سایر شهرهایی که از پساب فاضلاب برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌کنند چنین مشکلی ندارند و بندرعباس تنها شهر کشور است که پساب آن شور و نامناسب است.
به گفته این مسؤول شهری، پساب شهر بندرعباس به دلیل شوری نیازمند نمک زدایی و تصفیه مجدد است که هزینه آن را افزایش می‌دهد و رایزنی‌ها با شرکت فروشنده پساب برای رسیدن به توافق روی قیمت ادامه دارد که تا زمان نهایی نشدن نتیجه، نمی‌توان زمان مشخصی برای جایگزینی پساب به جای آب شرب تعیین کرد.
مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری بندرعباس گفت: بر اساس یکی از مصوبه‌های وزارت کشور، شهرداری‌ها می‌توانند فاضلاب خام را از شرکت‌های آب و فاضلاب به صورت رایگان بگیرند و آن را تصفیه کرده و برای فضای سبز استفاده کنند که ما نیز خواهان دریافت فاضلاب خام در بندرعباس هستیم.
خادم توضیح داد: چنانچه فاضلاب خام دریافت کنیم، اقدام به جذب سرمایه گذار و راه اندازی تصفیه خانه خواهیم کرد.
وی ادامه داد: فضای سبز بندرعباس دارای ۱۹۰ انشعاب از آب شرب شهری است که حدود ۱۴۵ کنتور داشته‌اند و از این تعداد کنتور، ۲۵ عدد آنها سرقت شده و ۲۵ کنتور نیز خراب است و هم اکنون ۹۵ کنتور در مدار قرار دارد.
مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری بندرعباس حداکثر میزان آب شرب مصرفی برای آبیاری درختان و گیاهان فضای سبز را ۶۴ لیتر در ثانیه (حدود پنج میلیون و پانصد هزار لیتر در شبانه روز) اعلام کرد.
با صرفه جویی مرهم زخم زمین تشنه لب باشیم
براساس گفته‌های مسؤولان کاهش بارندگی در سالهای اخیر موجب کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و خشک شدن چاه‌های بسیاری شده که در چنین شرایطی مشارکت مردم در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب، استفاده از روش‌های نوین آبیاری و آبیاری قطره‌ای، جلوگیری از اتلاف آب و تغییر الگوی کشت توسط کشاورزان از مهمترین عواملی است که در مدیریت منابع آب موجود مهم و اثر گذار است.
کارشناسان و محققان می‌گویند که تنها راه نجات کشور در مساله آب، بهره وری آب در بخش کشاورزی است و تحقق این امر مشروط بر آن است که آب صرفه جویی شده حاصل از بهره وری صرف توسعه نشود و به تعادل بخشی سفره‌های زیرزمینی بازگردد.
بر اساس گزارش‌ها و اعلام وزارت نیرو، حدود ۹۲ درصد منابع آب تجدیدپذیر کشور به مصرف بخش کشاورزی می‌رسد و کل مصرف آب در بخش خانگی و صنعت نیز حدود ۸ درصد است.
البته مسؤولان وزارت جهاد کشاورزی می‌گویند: اکنون ۹۲ درصد محصولات کشاورزی وابسته به آبیاری هستند و بدین ترتیب بخش کشاورزی ۶۵ درصد مصرف آب را به خود اختصاص داده و دو درصد آب در صنعت و ۶ درصد هم در شرب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به گفته مسؤولان این وزارتخانه بخشی از آب از مرزها خارج می‌شود و بخشی هم در مخازن سدها برای نیاز مصرفی است.
حال با توجه به آنچه گفته شد، اجرا و نظارت دقیق بر روش‌های آبیاری و الگوی کشت یکی از بخش‌های مهم مدیریت مصرف آب است که مسئولان مربوطه باید راهبردهای عملیاتی مشخصی برای آن داشته باشند و با جدیت آن را پی بگیرند.
باید در مصرف آب بویژه در بخش کشاورزی با بکارگیری طرح‌های نوین آبیاری و همچنین دستگاه‌های کاهنده آب در زمینه شرب و صنعتی بیشتر صرف جویی شود تا این منابع موجود که با هزینه‌های زیاد تولید وانتقال می‌یابد، همواره پایدار بماند.
با توجه به اینکه آب نقش بسیار مهم و حیاتی در توسعه دارد، نبود مشکلی در تأمین آب چه در بخش شرب و چه در بخش کشاورزی، می‌تواند راهگشای افزایش تولید، خودکفایی و تحقق اهداف برنامه اقتصاد مقاومتی باشد و باید با اتخاذ تدابیر و راهکارهای ویژه در مدیریت مصرف آب، جلوی بروز بحران کم آبی به خصوص در فصل تابستان را گرفت.
۷۱۹۸/۶۰۴۸
نظر شما