تبی که مهار شد

از آنجا که این بیماری جزو بیماری‌های مشترک انسان و دام به شمار می‌رود، اغلب در مناطق روستایی و عشایری شیوع می‌یابد؛ به همین سبب شبکه دامپزشکی در اقصی نقاط کشور با آغاز فصل گرما، عملیات سم‌پاشی دام‌ها و محل نگهداری آنها را کلید می‌زنند و البته آموزش مردم برای جلوگیری از انتقال آن نیز در دستور کار است.
در سمپاشی ها، مراکز نگهداری دام اعم از صنعتی و سنتی، کشتارگاه‌ها و اماکن عرضه دام سنگین و سبک در اولویت است و نکته اینجاست که اگر موقع ذبح دام اصول بهداشتی را رعایت کنند، آمار ابتلا به حداقل می‌رسد.


تب کریمه از کجا آمد؟
تب کریمه کنگو از بیماری‌های ناقل حیوان به انسان است که از طریق حشره‌ای به نام کنه به انسان منتقل می‌شود؛ این بیماری ویروسی تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF) با گزش یک منتقل می‌شود و گرچه میزبان اصلی آن حیوانات است، ولی موارد پراکنده آن در انسان نیز دیده می‌شود.
این بیماری برای اولین بار در سال ۱۹۴۴ در شبه جزیره کریمه توسط دانشمندان روسی شناسایی شد و تب هموراژیک کریمه نام گرفت؛ در سال ۱۹۶۹ مشخص شد عامل تب خونریزی دهنده کریمه مشابه عامل بیماری است که در جریان اپیدمی سال ۱۹۵۶ در کنگو پیدا شد و ترکیب نام این دو منطقه علت نامگذاری این بیماری است.
این بیماری در سال ۱۹۷۰ میلادی در ایران مورد شناسایی قرار گرفت و در برخی موارد در استان‌های کشور ما نیز ابتلای قطعی انسانی تب کریمه کنگو گزارش شده که بیشترین موارد مربوط به استان‌های مرز شرقی سیستان و بلوچستان بوده است.
این بیماری بیشتر در مناطق صحرایی آفریقا، اروپای شرقی، خاورمیانه، عراق، هند، افغانستان، پاکستان، ایران و غرب چین گزارش شده است.
دوره نهفته بیماری بسته به عمق نیش کنه متفاوت است. در صورت گزش عمیق، دوره نهفته بین یک تا سه روز و حداکثر ۹ روز است؛ اگر بیماری بر اثر تماس با خون یا بافت آلوده باشد، دوره نهفته پنج تا شش روز و حداکثر ۱۳ روز است.

تب، درد عضلانی، گردن درد، سفت شدن بافت گردن، درد چشم، حساسیت چشم نسبت به نور، تهوع، استفراغ، اسهال، شکم درد، گلودرد، نوسانات خلقی شدید و خواب آلودگی از مهمترین علایم تب خونریزی دهنده کنگو هستند و در برخی بیماران افزایش ضربان قلب، تورم غدد لنفاوی، بزرگ شدن کبد، خونریزی داخلی قابل مشاهده از روی پوست، نارسایی کبد و ریه نیز دیده می‌شود؛ داروهای ضد ویروسی تنها راه درمان بیماری هستند که به صورت خوراکی و وریدی استفاده می‌شوند.

از این رو همه ساله از اواخر فروردین که هوای کشور رو به گرمی می‌رود، شبکه دامپزشکی نیز برای مقابله با بیماری تب کریمه کنگو آماده می‌شود؛ این اقدام‌ها بویژه در استان‌هایی که از دامداری سنتی برخوردار هستند، اهمیت دوچندان می‌یابد زیرا روستاییان در تماس مستقیم با دام بیش از دیگران در معرض ابتلا به بیماری هستند.
استان مازندران از جمله این استان‌هاست که به مدد برخورداری از طبیعت و مراتع وسیع، دامداران سنتی نیز رونق دارد؛ پارسال در غرب مازندران حدود ۱۰ نفر به این بیماری مبتلا شدند که در همان مراحل اولیه شناسایی و درمان شدند اما امسال خبر رسیده که شرایط تحت کنترل است و موردی از ابتلا به بیماری گزارش نشده شده است.

آخرین آمار ابتلای شهروندان
آنطور که رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت گفته از آغاز فصل گرما تاکنون ۵۴ مورد ابتلا به بیماری تب کریمه کنگو در کشور مشاهده شده است که تمامی موارد تحت مراقبت و درمان قرار گرفته اند، اما ۵ نفر از افراد مبتلا شده با وجود انجام اقدامات درمانی، جان خود را از دست دادند.

آمارها نشان می‌دهد که ۶۰ درصد موارد ابتلا به تب کنگو مربوط به سیستان و بلوچستان است موضوعی که دکتر مهدی طباطبایی معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زاهدان بر آن صحه می‌گذارد و می‌گوید: تب کریمه کنگو به راحتی قابل کنترل است و می‌توان به آسانی و با رعایت اصول بهداشتی شامل آموزش نکات ایمنی و بهداشتی به مردم و نظارت بر خرید گوشت ذبح شده از محل‌های معتبر و استاندارد توسط شهروندان، عوارض ناشی از این بیماری را به حداقل رساند.

وی در عین حال بیشترین علت ابتلا به این بیماری در سیستان و بلوچستان را مربوط به قاچاق دام وعرضه غیرمجاز آن می‌داند و توضیح می‌دهد که از ابتدای امسال تاکنون ۹ بیمار مبتلا به این بیماری در این استان شناسایی شده اند.
با این اوصاف از ۵۴ مورد ابتلا به این بیماری، ۱۴ مورد مربوط به استان سیستان و بلوچستان و ۳ مورد از ۵ مورد فوت شده نیز مربوط به این استان است.
در استان گیلان نیز در سال‌های گذشته موارد معدودی از این بیماری دیده شده بود؛ این استان امسال تاکنون ۱۴ مورد ابتلا به بیماری تب کریمه کنگو داشته که یک مورد منجر به فوت شده است.
استان بعدی، اردبیل است که دو مورد ابتلا به این بیماری گزارش شده و یکی از هموطنان اردبیلی نیز بر اثر ابتلا به آن جان خود را از دست داده است.

چگونه تب کریمه کنگو به انسان منتقل می‌شود؟
تب کریمه کنگو یک عفونت ویروسی مشترک بین انسان و حیوان است و این بیماری از طریق گزش کنه به حیوانات منتقل می‌شود و آنها را بیمار می‌کند، اما علائمی در حیوان ایجاد نمی‌کند که باعث تشخیص شود و ظاهر حیوان کاملاً طبیعی است.
بیماری تب کریمه کنگو می‌تواند به صورت مستقیم از دام به انسان یا از طریق گزش انسان توسط کنه آلوده منتقل شود. اکثر موارد این بیماری در افرادی دیده می‌شود که با دام سروکار داشته اند. زیرا بیماری تب کریمه کنگو از طریق گزش دام توسط کنه آلوده ایجاد می‌شود.
راه دوم انتقال بیماری از طریق تماس با ترشحات بدن حیوان آلوده است. این بیماری از طریق تماس با خون حیوانات، ترشحات بدنی هنگام ذبح در کشتارگاه‌ها یا در فرآیندهای بعد از ذبح حیوان، حتی در قصابی‌ها ممکن است فرد را مبتلا کند. اگر از گوشت‌های مورد تایید سازمان دامپزشکی استفاده نشود، احتمال انتقال بیماری زیاد است. موارد این بیماری هرچند در کشور کم است، اما موضوع مهم خطرناک بودن بیماری است. بیماری تب کریمه کنگو جان فرد مبتلا را به شدت در معرض تهدید جدی قرار می‌دهد و اگر به موقع اقدامات مراقبتی و درمانی صورت نگیرد تا حدود ۳۰ درصد موارد مبتلا می‌تواند منجر به مرگ شود.

راهکارهای ساده برای جلوگیری از ابتلا به بیماری
در کشتارگاه‌های صنعتی، دامپزشک مسئول فنی بهداشتی در محل حضور دارد و قبل، حین و بعد از کشتار محل را بازرسی می‌کند و بعد از آن هم گوشت در سردخانه تا ۲۴ ساعت نگهداری می‌شود و سپس عرضه گوشت در مراکز عرضه تحت نظارت دامپزشکی انجام می‌شود و از این طریق هیچ خطری متوجه مصرف کننده نیست.
اما ممکن است دام در خارج از شبکه توزیع ذبح و به دست مصرف کننده برسد؛ در این شرایط یکی از ساده‌ترین راه‌های جلوگیری از ابتلا به این بیماری، استفاده کردن از دستکش برای تمیز کردن گوشت در منزل است؛ این بیماری در دام زنده هیچ علایمی ندارد اما وقتی به انسان منتقل می‌شود می‌تواند عامل مرگ فرد هم شود.
از این رو توصیه می‌شود مردم حتماً گوشت مصرفی خود را از مراکز مجاز و تحت نظارت‌های بهداشتی دامپزشکی تهیه، به بر چسب و مهر دامپزشکی بر روی لاشه‌ها نیز توجه ویژه کنند، گوشت تازه مصرف نکنند و گوشت را دستکم به مدت ۲۴ ساعت پس از نگهداری در یخچال، مصرف کنند.

۲۰۲۵