گسل‌ها و عبور از یک خط قرمز

این در حالی است که به گفته کارشناسان زلزله، در بسیاری از شهرهاشاهد احداث بناها و مراکز حساس مانند بیمارستان ها در حریم قرمز و نارنجی گسل‌ها، یعنی محدوده‌ای هستیم که نباید ساخت‌وساز در آن انجام شود تا جایی که بیش از ۱۰۰ برج روی گسل ها واقع شده است.

یکی از معضلاتی که این روزها با توسعه شهرنشینی برای مسئولان و مدیران کشوری و منطقه ای مطرح شده وجود گسل ها و ساخت و سازهای بی رویه و بی حساب و کتاب صورت گرفته در حاشیه و حتی برروی آن بوده که وقوع هر زلزله ای می تواند مشکلات و فجایع انسانی و اقتصادی بی شماری را با خود ایجاد کند.

کارشناسان زلزله معتقدند که در پهنه‌ گسل ها، انرژی زلزله در بالاترین حد خود بوده و در صورت وقوع، تخریب ها شدیدتر از سایر نواحی خواهند بود و این در حالی است که تنها ۱۵ هزار هکتار از منازل مسکونی بافت فرسوده شهری مانند تهران با حدود سه میلیون جمعیت در آن قرار دارند.

به گفته کارشناسان، گسل ها نوعی شکستگی حاصل از سنگ هایی هستند که ۲ طرف آنها شکسته و نسبت به هم جا به جا می شوند اما فرو نشست پدیده ای است که طی آن زمین به طور آنی یا تدریجی براثر تراکم سفره های ماسه ای و یا تراکم لایه های رسی پایین رفته و باعث ایجاد شکاف برروی سطح زمین می شود.  

شهرهای قزوین در حاشیه گسل زلزله هستند

عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی امام (ره) در این رابطه اظهار داشت: تاکنون مطالعات جامع و متمرکزی در خصوص گسل های استان قزوین صورت نگرفته و هر تلاشی هم که صورت گرفته پراکنده بوده است.

بنیامین محبی افزود: باید توجه داشت که بناهای ایجاد شده روی گسل ها، هر قدر هم با تکنولوژی های جدید ساخته شده باشند در نهایت منجر به تخریب و ویرانی خواهد بود.

وی اضافه کرد: با توجه به اینکه گسل ها عامل ایجاد زلزله با قدرت بالا و پایین بوده، لذا شناسایی دامنه فعالیت آن در مناطق مختلف باعث کاهش بسیاری از آسیب ها و حوادث احتمالی می شود.

این پژوهشگر مهندسی زلزله با بیان اینکه هنوز امکان پیش بینی دقیق بلایای طبیعی به خصوص زلزله وجود ندارد و باید با شناخت کافی از شرایط موجود منطقه سکونت، شدت آسیب پذیری های آن را کاهش داد، یادآور شد: امروزه تلفات جانی در حوادث غیرمترقبه از جمله زلزله در کشورهای پیشرفته با انجام مطالعات پیشگیرانه باعث کاهش آن نسبت به تلفات مالی شده است.  

وی ادامه داد: اما آن چیزی که در مبحث شهرسازی های ما باید مورد توجه جدی قرار بگیرد، تعیین حدود حرایم گسل و حتی نزدیکی آن با در نظر گرفتن تمهیدات ویژه جهت جلوگیری از هرگونه ساخت و ساز در حاشیه آن بوده که متاسفانه این مساله به جز معدودی از شهرهای کشور که طی ماه های گذشته به آن توجه داشته اند، در سایر نقاط مورد توجه قرار نگرفته است.

وی با اشاره به اینکه برخی از روستاها و حتی شهرهای استان قزوین در حاشیه گسل ها واقع شده اند، تصریح کرد: شهرهای استان، به خصوص مرکز آن با توجه به مهاجرپذیری و همچنین واقع شدن در نزدیکی گسل ها به عنوان کانون زلزله، ۷۵ درصد از جمعیت استان را در خود جای داده که این موضوع باید مورد توجه جدی در حوزه زلزله باشد.

دکترای مهندسی عمران زلزله دانشگاه بین المللی امام (ره) اضافه کرد: در شناسایی گسل ها، مطالعات حریم آن از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که این موضوع در حوزه طرح های بالادستی شهری و ساخت و سازها می تواند هنگام وقوع زلزله از شدت افزایش تلفات انسانی جلوگیری کند

لزوم تامین هزینه مطالعات گسل ها

محبی تصریح کرد: با توجه به هزینه های مطالعاتی بالا در این حوزه، استان ها نیازمند تخصیص اعتبارات خاص و جداگانه ای هستند تا ضمن شناسایی و تهیه پهنه بندی گسل ها، این موضوع در طرح های جامع و بالادستی استان نیز مورد توجه جدی قرار گیرد.

به گفته وی، در صورت توسعه حریم نقاط شهری و حتی روستایی، مناطق گسلی و حریم آنها می تواند حداقل به عنوان فضای سبز محیط های پیرامونی به کارگیری شود.

خطر جدی گسل قزوین را تهدید نمی کند

مدیرکل بحران استانداری قزوین نیز در این رابطه اظهار داشت: با مطالعات صورت گرفته در گذشته ۲۵ تا ۳۵ گسل در سطح استان مورد شناسایی قرار گرفته که هشت گسل آن فعال و لرزه زا هستند.

قدرت الله مهدیخانی افزود: الموت رود، طالقان رود، آیپک بویین زهرا، آوج، آبگرم، انگه باراجین، نجم آباد و کبریت میان از جمله گسل های فعالی شناسایی شده در سطح استان قزوین هستند.

وی با بیان اینکه مطالعات انجام شده در حوزه زلزله نشان داده که به جز معدودی از شهرهای ما، گسل خاصی مناطق استان را تهدید نمی کند، گفت: با اقدامات صورت گرفته، هر نوع ساخت و ساز در حریم گسل های مورد شناسایی واقع  و ممنوع گردیده است.

این مسئول بحران با اشاره به انواع حریم های گسل، تصریح کرد: سه نوع گسل با تعیین حریم آنها از جمله نرمال با شعاع ۳۰۰ متر، امتداد لغزه با ۵۰۰ متر و معکوس و راندگی ها با یک کیلومتر مورد شناسایی قرار گرفته که هر سه نوع آن در گسل های این استان مشاهده شده است.

۳۰ درصد روستاهای استان قزوین در حریم گسل ها هستند

مهدیخانی اظهار داشت: ۳۰ درصد از روستاهای این استان که از گذشته های دور و قبل از پیدایش تکنولوژی های شناخت گسل بنا شده بودند در حریم گسل ها واقع شده اند.

این مسئول با اشاره به اینکه پهنه بندی خطر زلزله شهر قزوین انجام شده، خاطرنشان کرد: با انجام این مهم و شبیه سازی رایانه ای، در بدترین حالت های ممکن، تمامی برآوردهای احتمالی جانی و مالی در زمان وقوع حادثه به عمل آمده است.

به گفته وی، این در حالی است که پهنه بندی زلزله در سطح تمامی نقاط استان و با تامین اعتبارات مالی حیاتی و مهم است.

پهنه بندی زلزله به صورت کلی در طرح جامع ۲۵ شهر استان دیده است

معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین نیز  در این رابطه گفت: پهنه بندی زلزله به صورت کلی در طرح جامع ۲۵ شهر استان دیده شده اما ضوابطی که بخواهد خط گسل زلزله و حریم آن را مشخص کند، وجود ندارد.
محسن اسماعیلی خاطرنشان کرد: در حال حاضر ضوابط خاص گسل های زلزله و حریم آن در طرح های جامع و تفصیلی دیده شده که در صورت انجام مطالعات کامل و دقیق، اعمال نظر خواهد شد.
وی ادامه داد: در صورت شناسایی و تعیین حریم گسل ها، با کارهای انجام شده می توان آن را در طرح های جامع و تفصیلی پیاده کرد و در آن صورت است که می توان اظهار داشت که چه نوع کاربری های در محدوده حریم های گسل ها مجاز، مشروط و یا ممنوع و کاربری ها، استقرار واحدها، سطح اشغال و تراکم ها نیز به طور دقیق مشخص خواهد شد.
این مسئول خاطرنشان کرد: طی ۲ هفته آینده تیم کارشناسی برای انجام مطالعات گسل و فرونشست های زمین به قزوین سفر خواهند کرد تا نحوه چگونگی اجرا، زمان و میزان اعتبارات مورد نیاز آن را تعیین کنند.

۶۰۱۲*۸۰۵۴