ائتلاف شکننده اروپایی در خلیج فارس

این روزها منطقه خلیج فارس، بار دیگر به منطقه ای پیچیده و در عین حال امنیتی تبدیل شده است؛ منطقه ای که برای سال ها، مرکز توجه قدرت های بزرگ برای نفت و انرژی و حضور نظامی بوده است. همچنین این منطقه برای سال ها تجربه مداخله گرایی کشورهای فرامنطقه ای را دیده است.

در تازه ترین رخداد مرتبط با خلیج فارس، برخی خبرگزاری های غربی روز سه‌شنبه به نقل از چند مقام بلندپایه اتحادیه اروپا از موافقت فرانسه، ایتالیا و دانمارک از طرح تشکیل ناوگان اروپایی برای تامین امنیت کشتیرانی در خلیج فارس و تنگه هرمز خبر دادند. این طرح پیش از این، از سوی "جرمی هانت" وزیر خارجه بریتانیا مطرح شده بود.

یک مقام ارشد اتحادیه اروپا تاکید کرد که این طرح برای تضمین آزادی دریانوردی است و ارتباطی با برنامه «فشار حداکثری» آمریکا به ایران ندارد.

به نوشته خبرگزاری ها، در دیداری که میان نمایندگان کشورهای مختلف اروپایی در بروکسل برگزار شد،  لندن پیشنهاد داده تا در این طرح علاوه بر کشتی‌های جنگی، جنگنده‌ها نیز حضور داشته باشند. براساس این گزارش فرانسه، ایتالیا و اسپانیا کشورهایی خواهند بود که در بخش پشتیبانی هوایی شرکت خواهند کرد.

این گزارش می‌افزاید که "هایکو ماس" وزیر خارجه آلمان درباره امنیت خلیج فارس با همتای بریتانیایی‌اش «در تماس است» و با وی درباره راه‌های تامیت امنیت تنگه هرمز گفت‌ وگو کرده است.

همچنین گفته می‌شود که هلند نیز از جمله کشورهای موافق تشکیل ناوگان دریایی اروپایی است.

 به گفته دیپلمات‌ها، هرگونه مأموریتی در این راستا به تاییدیه پارلمان‌ها در برخی از کشورهای اروپایی نیاز دارد.

البته واکنش ها به این طرح از سوی کشورهای دیگر اروپایی و شرقی بسیار ضعیف بود و حتی خود آمریکا و دولت ترامپ نیز به آن واکنشی منفی داشت.

«دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا روز سه شنبه در اظهاراتی افزود: منصفانه نیست که آمریکا نقش پلیس تنگه هرمز را برای حماست از کشورهای ثروتمندی مانند چین، ژاپن و عربستان سعودی ایفا کند.

پیش تر "یوشیهیده سوگا" سخنگوی دولت ژاپن نیز اعلام کرده بود، موضع توکیو درباره پیوستن به ائتلاف نظامی پیشنهادی در خاورمیانه تغییر نکرده است و همانطور که در قبل گفته شد، دولت این موضوع را بررسی نمی کند.

نشریه گاردین روز سه شنبه در گزارشی عنوان کرد که طرح ائتلاف دریایی اروپا در منطقه خلیج فارس که روز سه شنبه جرمی هانت وزیر امور خارجه انگلیس در واکنش به توقیف یک فروند نفتکش این کشور در تنگه هرمز به آن اشاره کرد، با مخالفت‌هایی در خود این کشور مواجه شده و بسیاری از مقام های سیاسی انگلیس این طرح را فاقد کارایی می دانند.

اما ورای  اینکه در سیاست داخلی کشورها برای ایجاد یک ائتلاف نظامی چه سیاستی وجود دارد،درحقوق بین الملل توافق های دوجانبه و چندجانبه برای اقدامات دفاعی قابلیت عملیاتی شدن دارد و اساسا کشورها می توانند ئر مسیرهای دریایی بین المللی و نه آب های سرزمینی دیگر کشورها حضور نظامی داشته باشند.

فراتر از بنیان های حقوقی و نوع نگاهی که به حضور کشورهای فرامنطقه ای و ایجاد ائتلاف نظامی در منطقه ای با ژئوپلتیک ویژه است، فرایند ائتلاف سازی نظامی و حضور قدرت های فرامنطقه ای در منطقه خلیج فارس پیشینه ای طولانی دارد.

تا پیش از دوران تشکیل دولت های ملی ، ما شاهد حضور قدرت های فرامنطقه ای اسپانیا و پرتغال در این منطقه بودیم اما با ایجاد دولت های ملی در خارومیانه پس از 1915میلادی و با کشف نفت ما شاهد حضور انگلیس به عنوان یک نیروی دریایی فرامنطقه ای در این آبراه راهبردی جهانی بودیم؛ حضوری که تا سال 1972 به صورت یکجانبه و در چارچوب توافق های دوجانبه یا حتی بدون توافق با کشورهای خلیج فارس تداوم داشت. اما انگلیس بنابر دلایل راهبردی، نظامی، سیاسی و اقتصادی از منطقه خلیج فارس خارج شد.

پس از خروج انگلیس که با هماهنگی ایالات متحده انجام گرفت، آمریکا پس از سال ها به عنوان یک قدرت دریایی فرامنطقه ای وارد خلیج فارس و دریای عمان شد. واشنگتن اکنون دارای پایگاه هایی در بحرین(پایگاه هوایی شیخ عیسی و پایگاه پنجم نیروی دریایی)، عمان(پایگاه هوایی مصیره)، قطر(پایگاه هوایی العدید)، عربستان(گروه ویژه 64 هوایی) و امارات متحده عربی (پایگاه هوایی الظفره) است.

سال های پس از 2001 نیز سال های پرتنشی برای منطقه محسوب می شود و در این سال ها بسیاری از کشورهای اروپایی بار دیگر تلاش کردند که وارد منطقه شوند. انگلیس در پایگاه نیروی دریایی الجفیر مستقر شد، ایتالیا، فرانسه و استرالیا نیز در امارات اقدام به تاسیس پایگاه و استقرار نیروی دریایی و هوایی نظامی کردند.

با این وجود هنوز در این منطقه اشکالی از هرگونه ایجاد ائتلافی نظامی به شکلی که در اخبار رسانه های غربی  انعکاس یافته یعنی تشکیل ائتلافی برای حفاظت و حمایت از کشتی های تجاری ایجاد نشده است.

اما در این برهه تمرکز بر ایجاد یک ائتلاف نظامی از سوی برخی کشورهای اروپایی با اهداف امنیتی و حضور نظامی انجام می شود. هرچند در این طرح رگه هایی از شو سیاسی نیز دیده می شود.باید دید آینده این طرح نیز همچون طرح های ائتلاف نظامی اروپا همچون ارتش اروپایی به آرشیو خواهد پیوست یا در پس تحولات پسینی به مرحله اجرا درخواهد آمد.