تلاش سران دوشنبه و بیشکک برای حل اختلافات مرزی

دیدار روز جمعه امامعلی رحمان و سورونبای ژینبیکوف در شهر "اسفره"  نزدیکی محلی انجام شد که چند روز پیش صحنه درگیری های خشونت آمیز بین اتباع دو کشور در دو سوی مرز بود. پس از ورود رئیس جمهور قرقیزستان به خاک تاجیکستان ، رحمان و ژینبیکوف در تالار مجمع “آریان” شهر اسفره دیدار و گفتگو کردند. این اولین بار است که روسای جمهوری تاجیکستان و قرقیزستان در کنار هم از منطقه مرزی مورد اختلاف دو کشور بازدید کرده اند. 

دو طرف در این دیدار علاقه‌مندی خود را به توسعه و گسترش روابط در حوزه های مختلف بر اساس اصول دوستی و حسن همجواری ابراز داشتند. در این ارتباط دو طرف به توافق رسیدند که در سطح کمیسیون های دولتی جمهوری تاجیکستان و جمهوری قرقیزستان در مورد علامت گذاری مرز دو کشور با هدف نهای شدن روند علامتگذاری و از لحاظ حقوقی رسمی کردن مرز مشورت و مذاکرات را ادامه‌ دهند. 

سران دو کشور همچنین با اهالی نواحی مرزی تاجیکستان و قرقیزستان - روستای واروخ شهر اسفره جمهوری تاجیکستان و روستای قسای استان باتکند جمهوری قرقیزستان - ملاقات کردند و با مشکلات موجود در این مناطق آشنا شدند و آمادگی خود را برای اتخاذ تدابیر ویژه جهت رفع تمامی مشکلات در مرز اعلام کردند. خبرگزاری خاور تاجیکستان خاطرنشان کرد که ملاقات برگزارشده اهمیت تاریخی داشته و دو کشور را به اجرای روند علامتگذاری مرزی نزدیک می‌کند.

به گزارش اوراسیا نت ، چند ساعت پس از حضور ژینبیکوف در شهر مرزی اسفره ، امامعلی رحمان رئیس جمهوری تاجیکستان نیز برای ادامه مذاکرات با پروازی راهی قرقیزستان شد. رحمان در شهر "چولپون آتا" (Cholpon – Ata) در سواحل شمالی دریاچه "ایسوک کول" قرقیزستان با همتای قرقیزستانی خود دیدار کرد. مذاکرات بیشتر امروز شنبه در همین شهر برگزار خواهد شد. هدف از این دیدارها و رایزنی ها تلاش برای رسیدن به توافقی در خصوص تعیین خط مرزی دو کشور است که بتواند به درگیری های مرزی بین اتباع دو کشور برای دسترسی به زمین و آب پایان بدهد.ریاست جمهوری تاجیکستان اعلام کرد که این دیدار و گفتگوها بر تعیین خطوط مرزی دو کشور و جلوگیری از رویدادهای مرزی متمرکز بوده است. دفتر ریاست جمهوری قرقیزستان نیز دیدارهای روز جمعه را "تاریخی" توصیف کرد و بر لزوم پیگیری تلاشها برای حل و فصل مسائل مرزی و تعیین خط مرزی تاکید کرد.

در درگیری های روز دوشنبه هفته گذشته بین ساکنان منطقه مرزی دو کشور یک تبعه کشور تاجیکستان کشته شد. این رویداد در روستای وروخ تاجیکستان روی داد که بطور کامل در محاصره قلمرو قرقیزستان قرار دارد. پیش از این نیز در ماه مارس (اسفند) در درگیری های مشابه در همین منطقه دو تن کشته شده بودند.

تاجیکستان و قرقیزستان 984 کیلومتر مرزمشترک دارند که اختلافات مرزی امروز کشورهای به جا مانده از اتحاد جماهیر شوروی یادگار دوران حکومت کمونیستی در این منطقه است. با فروپاشی اتحاد شوروی و استقلال جمهوری های آسیای میانه در سال 1991 ، تنشها و اختلافات مرزی به یکی از مسائل مهم این منطقه تبدیل شد. کشور ازبکستان نیز دارای مناطقی است که در قلمرو  قرقیزستان محاط شده و این درحالی است که شهرهای سمرقند و بخارا کانونهای فرهنگ و زبان فارسی در آسیای میانه در خاک ازبکستان با زبان رسمی ترکی ازبکی قرار دارند. جوزف استالین رهبر سابق شوروی از تقسیمات مرزی با عنوان تاکتیکی برای ایجاد اختلاف و تحکیم سلطه شوروی بر این منطقه استفاده کرد.

کمیسیون قرقیزستان – تاجیکستان برای تعیین خطوط مرزی در سال 2016 درباره حدود 520 کیلومتر از مرز دو کشور به توافق رسید اما به علت تفاوت منابع و نقشه ها ، توافقی تا کنون در خصوص سایر بخشهای مرزی دو کشور ایجاد نشده است.

این در حالی است که به نظر می رسد ملاحظات ژئوپلتیک و روابط خارجی این کشورها و تلاش برای جذب سرمایه خارجی و مشارکت با قدرتهای منطقه ای نیز اولویت بیشتری به حل و فصل اختلافات مرزی داده است.

کشورهای آسیای مرکزی در منطقه ای استراتژیک بین چین و روسیه در قلب اوراسیای مرکزی از یک سو به کمکهای اقتصادی و نظامی – امنیتی چین و روسیه نیاز دارند و از دیگر سو موقعیت جغرافیایی این کشورها نقشی مهم در گسترش راههای مبادلاتی و تجاری از جمله در طرح مهم "کمربند و جاده" چین دارد و بخصوص کشورهای تاجیکستان و قرقیزستان درصدد جذب سرمایه گذاری چین در چهارچوب این طرح هستند. 

قرقیزستان و تاجیکستان همچنین به دعوت چین جزء کشورهای بنیانگذار سازمان همکاری شانگهای هستند و این درحالی است که ظرفیتهای بالقوه همکاری در چهارچوب این سازمان نیز برای حل اختلافات و مسائل و مشکلات منطقه آسیای میانه مورد توجه قرار گرفته است.