اینستکس و ظرفیت عملیاتی اروپا

تنها چند روزی از برگزاری کمیسیون فوق العاده برجام در وین اتریش نگذشته است که مقام های آلمانی خبر از انتصابی تازه در «ساز وکار حمایت از مبادلات تجاری ایران و اروپا» اینستکس دادند.

" کریستوفر برگر" سخنگوی وزارت خارجه آلمان دیروز(سه شنبه) در نشستی خبری از انتصاب «بِرند اربل» سفیر پیشین این کشور در تهران به عنوان رئیس جدید اینستکس خبر داد وگفت که سه کشور اروپایی این موضوع را در کمیسیون مشترک برجام به اطلاع طرف ایرانی رسانده اند.

وی با یادآوری اینکه اربل از روز پنجشنبه اول اوت (10 مردادماه) جایگزین «پر فیشر» رئیس پیشین اینستکس می شود، افزود: اربل فردی بسیار خبره در امور منطقه است که این موضوع از اهمیت بسیار بالایی دست کم در تبادلات تجاری با ایران برخوردار است.

اربل برای بسیاری از رسانه‌های اروپایی به دلیل فعالیت او در مقام سفیر بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ در ایران،فردی شناخته شده محسوب می شود. تحصیلات او در حوزه شرق‌شناسی بوده و به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی نیز تسلط دارد . وی در سفارت آلمان در یمن، عربستان، مصر و کویت نیز فعالیت کرده است.

اما ورای اینکه اربل کیست و ایا می تواند از ظرفیت های اینستکس در جهت عمل به تعهدات برجامی اروپا و پشت سر گذاشتن تروریسم اقتصادی دولت ترامپ استفاده کند، فضای کنونی نشانه هایی را نمایان می کند که بیان کننده کاهش تنش ها و چشم اندازی در مسیر روشن است.

اینستکس یا ساز وکار حمایت از مبادلات تجاری ایران و اروپا به عنوان یک ابزار ویژه مالی توسط آلمان، فرانسه و انگلیس در31 ژانویه 2019 (11 بهمن 1397) برای تسهیل تجارت غیردلاری با ایران ایجاد شد. هدف اصلی از ایجاد این کانال مالی ویژه، دادن امکانات به شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی است تا بتوانند مجاری متعارف مالی خود با ایران را حفظ کنند.

به گفته مقام های اروپایی این ساز وکار در گام نخست تجارت کالاهای اساسی (مواد غذایی و دارو) را تحت پوشش قرار می‌دهد؛ اما به تدریج دامنه‌اش گسترش خواهد یافت.

اما نکته مهم و نقطه ثقل اینستکس را که بسیاری از مقام های بلندپایه جمهوری اسلامی ایران نیز برآن تاکید داشته اند، گسترش این ساز وکار برای مراودات نفتی و همکاری کشورهای اروپایی و غبراروپایی است.

آنچه اروپایی ها طی این مدت انجام دادند، اقدامات ساختاری نیست و اقداماتی برای آغاز یک فرایند بوده است. نگاه و انتظارات جمهوری اسلامی ایران از اروپا همواره مبتنی بر اقدامات عملی با اهداف راهبردی برای طراحی ساز وکار بوده است. اما اتحادیه اروپا در یک فرایند زمانی تقریبا طولانی تنها توانسته یک فرایند را شکل دهد که هنوز در مرحله اجرای کامل قرار ندارد.

اما از روز گذشته نشانه هایی از پیشرفت در فضای برجامی به چشم می خورد. کاخ ریاست جمهوری فرانسه (الیزه) نیز امروز در بیانیه ای با اشاره به گفت و گوی تلفنی روسای جمهور ایران و فرانسه اعلام کرد، وظیفه فرانسه است که همه مساعی خود را برای باز کردن باب مذاکرات میان همه طرف های برجام بکار ببرد.

کاخ ریاست جمهوری فرانسه تصریح کرد که در گفت و گوی  تلفنی سه شنبه شب روسای جمهور ایران و فرانسه؛ امانوئل مکرون رییس جمهوری فرانسه بر ضرورت کاهش تنش ها میان ایران و آمریکا تاکید کرده است.

همچنین روزنامه واشنگتن پست به نقل از چند مقام آمریکایی گزارش داد که دولت ترامپ معافیت های باقی مانده هسته ای ایران را تمدید می کند. این روزنامه آمریکایی بامداد چهارشنبه به نقل از 6 مقام آمریکایی نوشت که اوایل این هفته دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در نشستی که در کاخ سفید با مشاوران خود برگزار کرد، با استدلال استیو منوچین وزیر دارایی خود برای تمدید معافیت‌های باقی مانده هسته‌ای ایران موافقت کرد.

این تحولات درحالی انجام می گیرد که در فضای منطقه ای نیز بوی بهبود مناسبات و کاهش تنش ها به مشام می رسد. فرماندهان مرزبانی ایران و امارات روز گذشته(8مرداد) در نشستی مشترک بر تقویت روابط دیپلماتیک و تأمین امنیت خلیج فارس و دریای عمان تأکید کردند. این نشست پس از 6 سال برگزار می شود.

اما در فرجام باید گفت که فرجام برجام به دست طرف های باقی مانده دراین توافق رقم خواهد خورد و  اروپا باید به تعهداتی که خود بانی ان بوده به طور کامل پایبند باشد؛ تعهداتی که بخش مهم نه تنها بندهای مختلف برجام بلکه بخش مهمی از اعتماد میان طرف های برجامی است.