جای خالی شرکت‌های بومی مازندران در بازار سرمایه

به گزارش خبرنگار ایرنا ، بورس کلمه‌ای فرانسوی است که معنای آن در زبان فرانسه کیف پول می‌باشد. اگر بخواهیم خیلی ساده بورس را تعریف کنیم باید بگوییم بازاری است که در آن معامله گران می‌توانند با سرمایه خود سهام شرکت های مختلف را خرید و فروش کنند.

بورس امروزه بزرگ ترین منابع سرمایه ای در هر جامعه توسعه یافته و در حال توسعه است که می تواند بهترین منبع تغذیه توسعه در همه زمینه ها اعم از تولید و خدمات باشد. 

اگر سری به اخبار اقتصادی جهان بزنید می بینید بزرگ ترین شرکت ها مانند اپل ، سامسونگ ، سونی ، شرکت های پتروشیمی ، شرکت های خودروسازی و حتی مجموعه های کوچک فعالیت مبتنی بر سرمایه سهامداران دارند.  

بازار بورس در ایران حدود پنج دهه سابقه دارد که با توجه به آغاز نرخ رشد اقتصادی کشور در دهه ۴۰ برای مدیریت سرمایه ای و تامین نیاز مالی شرکت ها در کشور پای گرفت و امروزه به اصلی ترین منابع تولید و مبادلات سرمایه در کشور تبدیل شده است. 

مازندران نیز یکی از استان ها با ظرفیت چندگانه از جمله صنعتی در کشور است که ۳۹ شهرک و ناحیه صنعتی با ۲ هزار و ۷۰۰ واحد تولیدی بزرگ و کوچک مقیاس دارد و از نظر تولید و فضای سرمایه ای نیز جزء استان های برخودار محسوب می شود.

پیش از این در پاییز سال گذشته بانک مرکزی گزارشی منتشر کرده بود که نشان می داد در مجموع مردم هفت استان شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، آذربایجان‌شرقی، مازندران و البرز بیش از ۸۱ درصد سپرده‌های بانکی کشور را دارند و مجموع سهم ۲۳ استان دیگر از کل سپرده‌های بانکی کشور حدود ۱۹درصد است.

این گزارش نشان می داد در حالی که به طور میانگین هر مازندرانی ۹۰ میلیون ریال سپرده بانکی دارد، سهم این استان از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) تنها ۳.۸۹ درصد است و این یعنی غیر مولد بودن سرمایه استان.

بررسی گزارش های منتشر شده از سوی بورس منطقه ای مازندران نیز نشان می دهد که در یک سال اخیر با توجه به نوسانات ارزی و کاهش ارزش ریال و همچنین افزایشی شدن شاخص بورس، مازندرانی ها نقدینگیشان را از بخش غیر مولد و سپرده های بانکی به سمت بازار بورس که خود به نوعی ارتباط مستقیم با تولید دارد، کوچ داده اند.

این گزارش ها حاکیست که فعالان بازار سرمایه در مازندران طی سالهای گذشته نگاه جدی تری به بازار بورس داشته اند .  حداقل سال ۱۳۹۷ در بورس منطقه ای استان حدود ۶ میلیارد و پنج میلیون سهم به ارزش بیش از ۱۸ هزار و ۳۶۴ میلیارد ریال معامله شد که سه برابر بیشتر از سال ۹۶ بود.

این آمار بیش از همه نشانگر تغییر نگرش صاحبان نقدینگی در استان و همچنین رونق بازار بورس اوراق بهادار در میان مردم مازندران است، اما آنچه همواره مورد تعجب بوده عدم استقبال شرکت های بومی مازندران به حضور در بازار سرمایه است. البته این موضوع خاص مازندران نبوده و شاید بتوان گفت که دلایل و عوامل متاثر بر عدم حضور شرکت ها در بورس در استان های دیگر نیز صادق است.

بنا بر اعلام مدیریت بورس منطقه ای مازندران ۱۳ شرکت بومی مازندران در بورس اوراق بهادار و فرابورس کشور حضور دارند که از این تعداد تنها پنج شرکت فعال بوده و باقی غیر فعال هستند.

این وضعیت در حالی است که بر اساس تحلیل های بورس مازندران بیش از ۱۰۰ شرکت در استان مستعد حضور در بازار رمایه هستند.

 تک مالکیتی، دیوار بلند مقابل بورس

مدیر بورس منطقه ای مازندران نخستین دلیل عدم استقبال شرکت های بومی استان از حضور در بورس و پا پس کشیدن از بازار سرمایه را فرهنگ تک مالکیتی بودن این شرکت ها دانست.

سیدعلی جعفری گفت: متاسفانه در استان مازندران صاحبان شرکت به دلیل بنیان گذاری شرکت توسط خودشان و رشد و نمو دادن آن طی سال ها با سرمایه شخصی یا متکی به تسهیلات بانکی ، تمایلی به تقسیم سهام آن ندارند چون تعریف سنتی از مالکیت و صنعت دارند.

وی تصریح کرد : حس خود تملکی ریشه در فرهنگ مازندرانی ها دارد و این مسئله فقط به شرکت و یا املاک مربوط نمی شود و در بسیاری از بستر های دیگر حتی غیراقتصادی هم مشاهده می شود.

مدیر بورس منطقه ای مازندران اظهار داشت: این باور فرهنگی در مردم و صاحبان شرکت های مازندران نهادینه شده است که چون خودشان یک واحد تولیدی را ایجاد کردند باید خودشان کنترل و مدیریتش کنند و کل مایملک و اختیارات بدون محدودیت متعلق به خودشان باشد.

جعفری با بیان اینکه در هیچ جای دنیا و حتی ایران اینچنین فرهنگی حاکم نیست ، افزود: یکی از بزرگ ترین عوامل رشد ، توسعه و قدرت شرکت ها استفاده از سرمایه های بورس برای تحقیق و توسعه است.

وی گفت: اگر شرکت های بزرگی همچون اپل ، مایکروسافت ، سونی و دیگران می خواستند به صورت سنتی و توسط پایه گذاران خود اداره و تملک بشوند ، امروز جز یک شرکت کوچک شهری و یا استانی بودند.

تصویرسازی ریسکی از بازار بورس

مدیر بورس منطقه ای مازندران علت دیگر عدم حرکت شرکت های مازندران به سمت بازار سرمایه را باور غلط درباره اتمسفر بورس دانست و گفت: متاسفانه این باور نیز در میان صاحبان شرکت ها و کارخانه جا افتاده که حصور در بورس برابر  با به خطر انداختن سرمایه است.

جعفری افزود: حضور در بورس ریسک نیست ، بلکه فلسفه وجودی بازار سهام و سرمایه، کنترل ریسک است.

وی توضیح داد: توزیع سهام در بورس و گردش سهام در اختیار صاحبان سرمایه می تواند تا حد زیادی ریسک یا به بیان بهتر خطر سرمایه را کاهش دهد.

مدیر بورس منطقه ای مازندران گفت: تزریق مداوم سرمایه به یک مجموعه تولیدی یا خدماتی با حضور در بورس علاوه بر کاهش خطر رکود ، با ورود انبوه سرمایه دست رقابت پذیری یک شرکت را بازتر می گذارد.

وی افزود: سرمایه های تازه نفس و گردش سرمایه ای ضمن این که خطر پذیری برای یک نفر را کاهش می دهد، دماسنجی است که شرکت ها را وادار می کند تا در برنامه هایشان تجدید نظر کنند چون شروع کاهش سهام یک شرکت در حالی که همه اطلاعاتش شفاف است، به این معناست که شرکت سودآوری اش را در مقایسه با سایرین از دست می دهد و باید هر چه زودتر برنامه ریزی جدید انجام شود.

مشکل فرهنگی فرار از شفافیت 

مدیر بورس منطقه مازندران اصلی ترین عامل برای عدم حضور شرکت ها در بازار سرمایه ای را مجموعه مقررات حاکم بر بازار بورس دانست و توضیح داد: فعالیت در بورس بر پایه شفافیت استوار است؛ شفافیت اطلاعات مالی و تولیدی بورس ، سیستم پایه بودن اطلاعات شرکت ها در بورس، اطلاع سهامداران از جزئی ترین اطلاعت یک شرکت و دیگر موارد از الزامات حضور یک شرکت برای قرار گیر در سبد خرید و فروش سهامداران است.

وی افزود: متاسفانه صاحبان شرکت ها در همه جای دنیا و به خصوص در مازندران به دلیل مسائل فرهنگی ناشی از مالکیت شخصی که از خرده مالکی در استان سرچشمه می گیرد، سعی می کنند تا جایی که ممکن است اطلاعات را برای خودشان محفوظ و مخفی نگه دارند و به همین دلیل هم حتی اگر بخواهند با حفظ وضعیت نمی توانند وارد بازار بورس شوند مگر این که اول شفافیت را بپذیرند تا استارت اولیه برای پذیرششان در بازار خورده شود.

جعفری گفت: در دنیا شرکت های بزرگ به دلیل منافع عظیم سرمایه ای در بازار بورس از قید مخفی کاری می گذرند ، زیرا منافع جذب سرمایه بیشتر برای تقویت و گسترش شرکت به تلاش در مخفی کردن اطلاعات و عدم شفافیت می چربد.

مدیر بورس منطقه ای مازندران همچنین فرار مالیاتی و مخفی کاری در مورد درآمد ها را هم یکی دیگر از عوامل مهم فقدان شفافیت و عدم حضور شرکت ها در بورس دانست.

با این حال جعفری تاکید کرد: متاسفانه شرکت های مازندران به دلیل مدیریت سنتی نسبت به ظرفیت های عظیم سرمایه ای بورس ناآگاه هستند.

وی با بیا اینکه رسالت بورس منطقه ای مازندران افزایش سهم برخوداری مازندران از سرمایه بورس اوراق بهادار کشور است ، گفت: با وجود برگزاری نشست ها و درخواست های متعدد از شرکت های استان برای حضور در بورس ، اما آنها این درخواست ها را اجابت نکردند و حتی حاضر نشدند در باره آن تامل کنند.

به گفته او عمده دلایل عدم استقبال شرکت های استان برای حضور در بورس و حرکت از سهامی خاص به شرکت سهامی عام را در سه مولفه دانست که در مجموع ریشه در بستر های فرهنگی استان دارد.

وی با بیان اینکه نمی توان شرکت ها را به زور وارد بورس کرد ، افزود: آنها باید به این باور و اشتیاق برسند که منطق بورس تقویت آنهاست نه تضعیف .   

تسهیلات ارزان قیمت دولتی رقیب بازار سرمایه 

استاد اقتصاد دانشگاه مازندران هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: گذشته از مسایل فرهنگی ، فرار از شفافیت و ناآگاهی از ساز و کار بازار سرمایه ، مهم ترین علت عدم تمایل شرکت ها برای حضور در بازار بورس و تامین سرمایه از این طریق ، تکیه اشان بر تسهیلات بانکی و دولتی ارزان قیمت است که همواره بزرگ ترین جذابیت را دارد.

دکتر سید حسین حسینی افزود: اکثر شرکت های دنیا بر اساس فروش سهام سرمایه خود را تامین می کنند و حتی بسیاری از ایده های تجاری سهام پایه هستند، اما حمایت دولتی از شرکت ها در اشکال مختلف از جمله بسته های رونق تولید شرکت های داخلی را بد عادت کرده است.

وی گفت : شرکت های خصوصی کشور به خصوص مازندران ، همواره به بهانه ورشکستگی و یا نیاز به منابع مالی برای توسعه ، از بانک ها و دولت ها وام های کم بهره و بدون درد سر گرفته اند، در حالی که خودشان باید سرمایه مورد نیازشان را تامین می کردند.

استاد اقتصاد دانشگاه تقویت این وابستگی را در زمان دولت گذشته بیشتر عنوان کرد و گفت: عادت دادن شرکت ها به اعتبارات دولتی تنها سد مهم ورود شرکت ها به بازار بورس بوده است .  

حاکمیت مدیریت سنتی بر شرکت ها

مدیرعامل شرکت سیمان کیاسر هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: هدف نهایی هر تولید کننده و یک مجموعه تولیدی ، رسیدن به سودآوری بیشتر است.

لطفی پور با بیان اینکه بازار بورس عرصه فعالیت پر سود و درآمد است ، اظهار داشت: اما همانقدر که سودآور است می تواند بسیار خطر ناک باشد .

وی افزود: برای فعالیت یا حضور در بورس هم مدیران شرکت ها و هم سهامداران و فعالان بازار بورس باید قواعد بازی در بازار سرمایه را به خوبی بشناسند و درک کرده باشند.

مدیرعامل شرکت سیمان کیاسر گفت: متاسفانه اکثر تولید کنندگان ما خود مالک یا خود تولید کننده بوده و هیچگاه با بازارهای مشارکتی آشنایی نداشته اند.

لطفی پور ادامه داد: پیشینه تمام تولید کنندگان را اگر مشاهده کنید متوجه می شوید که هیچوقت به صورت علمی فعالیت نکرده و همواره تکیه بر بازارهای محلی داشتند که با توجه به پیشینه فرهنگی محلی گرایی تولید، قدم را فراتر نگذاشته و وارد چرخه تولید نشده اند.

البته وی با بیان اینکه هر مجموعه تولیدی یا شرکتی دلایل خود را برای حضور یا عدم حضور در بورس را دارد ، گفت: مهم ترین عامل غیبت شرکت ها تصور بر باد رفتن سرمایه به دست آمده از سال ها زحمت در بازار بورس است.

به گفته او ، این تصور در صورتی می تواند درست باشد که یک مجموعه تولیدی قواعد بازی در بورس را بلد نباشد.

مدیرعامل شرکت سیمان کیاسر که مجموعه خود را یکی از راغب ترین مجموعه ها برای حضور در بورس عنوان کرد، افزود: بورس عرصه بزرگ شدن است در صورتی که بخواهید بزرگ شوید. معدود شرکت هایی هستند که با مدیریت واحد توانستد به شرکتی بین المللی تبدیل و وارد اقتصاد جهانی شوند ، زیرا مدیریت بسته، قوی ترین سد راه توسعه شرکت هاست.   

مدیرعامل یکی از شرکت های تولید روغن در مازندران که خواست نامش رسانه ای نشود، گفت: تمایل ما به اداره شرکت به صورت خانوادگی است .

وی با تایید این موضوع که سرمایه های عظیمی در بورس وجود دارد که می تواند به توسعه هر مجموعه کمک کند ، افزود: اما تورجیه ما این است که مجموعه کوچکی باشیم اما شخصی اداره شویم.

این مدیر صنعتی با وجود اینکه گفت ورود به بورس دردسر هایی دارد که شرکت های ایرانی کمتر به آن تن می دهند، اما توضیحی درباره این درد سرها نداد. با این وصف وی گفت که دولت همیشه در زمان سختی با اعطای تسهیلات و ارز به شرکت هاکمک و رونق تولید و کمبود سرمایه آن را جبران می کند.

    ۷۳۳۵/۱۶۵۴