فرجام التهاب سیاسی در قرقیزستان؛ انقلاب یا ثبات

دیمیتری مدودف نخست وزیر روسیه که شب گذشته برای شرکت در نشست سران اتحادیه اقتصادی اروسیا وارد بیشکک شده بود، در هنگام ورود گفت: قرقیزستان در قرن 21 ظرفیت انقلاب خود را پر کرده است.

اظهارات کنایه‌آمیز مدودف به عنوان نخست وزیر کشوری که آسیای مرکزی را خارج نزدیک (حیاط خلوت) خود می داند، اشاره به دو انقلاب در قرقیزستان در سال ها 2005 و 2010 دارد.

در سال 2005 در انقلابی که به «انقلاب گل لاله» مشهور شد، مخالفان دولت مستقر به تاکتیکی مشابه آنچه در نمونه‌های دیگر انقلاب‌های رنگین در کشورهای جداشده از اتحاد شوروی روی داد، صحت انتخابات پارلمان را زیر سوال برده و شورش‌های خیابانی را آغاز کردند.

در حالی که تنها 14 سال از اعلام استقلال و تشکیل این کشور می‌گذشت، قرقیزستان با روزهای سختی روبه‌رو بود که بحران سیاسی و قومی را به شدیدترین شکل تجربه می‌کرد.

پس از گریختن «عسکر آقایف» رئیس جمهوری وقت قرقیزستان به قزاقستان و از آنجا به روسیه، انتخابات برگزار شده و دولت جدید به ریاست جمهوری «قربان‌بگ باقی‌یف» مستقر شد.

اما دیری نپایید که این کشور تازه استقلال‌یافته بار دیگر شاهد بحران سیاسی شد. این بار مردم در اعتراضاتی که با انتقاد از از فساد مالی و گرانی برق شروع شده بود، خواستار کناره‌گیری همان رئیس جمهوری شدند که در انقلاب پیشین به قدرت رسیده بود.

انقلاب جدید که در سال 2010 روی داد و موسوم به «انقلاب آوریل» است، باعث تغییر رژیم سیاسی در قرقیزستان و تولد اولین نظام پارلمانی در آسیای مرکزی شد. باقی‌یف به بلاروس گریخت و «رزا اوتانبایوا» دولت موقت تشکیل داد.

پس از همه‌پرسی برای تغییر قانون اساسی، اوتانبایوا که در ابتدا قرار بود 6 ماه در قدرت باشد، پس از نزدیک به دو سال فعالیت به عنوان اولین رئیس جمهوری زن در آسیای مرکزی، با انتخابات سال 2011 قدرت را به «الماس‌بک آتامبایف» واگذار کرد.

قرقیزستان به عنوان تنها کشوری در آسیای مرکزی که مردمش انتقال قدرت از طریق انتخابات آزاد و دمکراتیک را تجربه کرده است، اکنون با تنش سیاسی دیگری روبه رو است و مردم و سیاستمداران این کشور باید میان ثبات سیاسی و پایبندی به قانون اساسی از یک سو، و انقلاب‌های پی‌درپی از سوی دیگر انتخاب کنند.

آتامبایف به عنوان اولین منصوب انتخابات پس از انقلاب 2010 و اولین رئیس جمهوری این کشور که بدون انقلاب از قدرت کناره‌گیری کرد، این بار برخلاف اسلافش به جای مردم از سوی حکومت متهم به فساد و سوء استفاده از قدرت شده است.

«سورنبای جینبکف» رئیس جمهوری کنونی قرقیزستان و هم‌حزبی آتامبایف در حزب «سوسیال دمکرات» و نخست وزیر وی در دوران ریاست جمهوری‌اش که با حمایت او در انتخابات سال 2017 به ریاست جمهوری رسید، گفته است که آتامبایف با شورش مسلحانه در برابر قانون، «قانون اساسی کشور را پایمال کرده است».

وزارت کشور قرقیزستان با متهم کردن برخی از مقام‌های منصوب آتامبایف به فساد مالی وی را به عنوان شاهد احضار کرده بود، اما آتامبایف این اقدامات را «سیرک» توصیف و اعلام کرده بود که در این سیرک شرکت نخواهد کرد.

جینبکف در سال گذشته با تغییر برخی مقام‌های امنیتی منصوب آتامبایف تلاش کرده است کنترل حزب «سوسیال دمکرات» را که در حال حاضر آتامبایف ریاست آن را به عهده دارد، از کنترل وی خارج کند.

نیروهای امنیتی قرقیزستان در پی بی‌توجهی آتامبایف به احضاریه‌های وزارت کشور تلاش کردند او را در ملکش در حومه بیشکک دستگیر کنند، اما هواداران آتامبایف در محل زندگی او تجمع کرده و با سلاح از دستگیری وی جلوگیری کردند.

در درگیری روز چهارشنبه طرفداران آتامبایف با نیروهای امنیتی، یکی از این نیروهای کشته و 35 تن از دو طرف زخمی شدند و در نهایت نیروهای امنیتی نتوانستند رئیس جمهوری پیشین را دستگیر کنند.

با کشیده شدن بحران سیاسی به روز دوم، نیروهای امنیتی روز پنجشنبه دومین یورش خود را به محل زندگی آتامبایف انجام دادند. برخی رسانه‌ها در این میان از گفت وگوی تلفنی آتامبایف با مقام‌های روسی خبر دادند.

آتامبایف ماه گذشته با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در مسکو دیدار کرده بود، اما پس از این دیدار پوتین در بیانیه‌ای حمایت خود را از جینبکف رئیس جمهوری قرقیزستان اعلام کرده بود.

به گفته برخی رسانه‌ها، روز پنجشنبه آتامبایف در نهایت پس از گفت وگو با روسیه خود را تسلیم نیروهای امنیتی کرده و این نیروها او را در خودروهای امنیتی به وزارت کشور منتقل کردند.

هواداران آتامبایف به این بسنده نکرده و در میدان مرکزی بیشکک تجمع کردند. برخی از آن‌ها نیز با تجمع در مقابل دفتر ریاست جمهوری خواستار استعفای جینبکف شده و تلاش کردند کاخ ریاست جمهوری را تسخیر کنند.

اکنون مردم قرقیزستان روز سوم این بحران سیاسی را طی می‌کنند و از سوی دیگر نشست سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا در قرقیزستان به عنوان یکی از اعضای این اتحادیه امروز برگزار می شود و باید دید که مردم این کشور میان ثبات و پیشرفت اقتصادی و انقلاب‌های پی در پی کدامیک را برمی‌گزینند.