تانگوی پاریس و واشنگتن در میانه اختلافات

امانوئل مکرون رییس جمهوری فرانسه اردیبهشت سال گذشته و برای اولین پس از ورود به کاخ الیزه به دعوت همتای آمریکایی خود به آمریکا سفر کرد و میهمان کاخ سفید شد.

در این سفر سه روزه که برای گرامیداشت دویست وپنجاهمین سالگرد روابط واشنگتن و پاریس و با اولویت نشان دادن صمیمیت و دوستی میان دو کشور و تبادل نظر بر سر برخی موضوعات جهانی صورت پذیرفت، دونالد ترامپ به عنوان یک میزبان برای میهمان خود سنگ تمام گذاشت.

رییس جمهوری آمریکا در مراسمی تشریفاتی به پیشواز رییس جمهوری فرانسه رفت، بمناسبت این دیدار ضیافت شام باشکوهی ترتیب داد، مکرون را به گالری ملی هنر واشنگتن برد، دست او را سخت و محکم فشرد و در مقابل چشم خبرنگاران در اتاق بیضی کاخ سفید «شوره» از کت رییس جمهوری فرانسه زدود.

رییس جمهوری فرانسه هم برای قدرشناسی از میزبان، در جریان دیدارهای تشریفاتی، بوسه ای بر دستان همسر رییس جمهوری آمریکا نشاند و در مراسمی «درخت دستی» (بلوط) به مثابه نماد روابط قوی دو کشور در حیاط جنوبی کاخ سفید و به یاد و احترام  سربازان آمریکایی که در تابستان سال 1918 در نبرد «بله وود» کشته شده بودند، کاشت.

اما عمر این «درخت دوستی»، خیلی پیشتر از اینکه روابط پاریس و واشنگتن دستخوش دکترین «آمریکا اول» دونالد ترامپ شود، دستخوش توفان حوادث شد و ریشه آن به زردی و خشکی گرایید.

گرچه روزنامه فیگارو علت خشک شدن «درخت دوستی» را رد پاسخ این درخت به فاکتورهای قرنطینه که از سوی آمریکا معرفی و اجرا شده عنوان کرد اما رییس جمهوری فرانسه در واکنش به این اتفاق، اعلام کرد که «درخت دوستی» دیگری برای ترامپ می‌فرستد!

** پاریس و واشنگتن از جنگ های داخلی آمریکا تا جنگ عراق

فرانسه یکی از دیرپاترین کشورهای دوست آمریکا در اروپا به شمار می رود و قدمت این رابطه همانطور که در سطور بالا بدان اشاره شد به 250 سال قبل و به دوره جنگ های استقلال آمریکا می رسد.

روابط فرانسه و آمریکا از سال 1776 میلادی و در پی حمایت پاریس از قیام ضد انگلیسی مردم آمریکا شکل گرفت و در سال 1787 میلادی یعنی دو سال پس از استقلال آمریکا، فرانسه با انعقاد پیمانی با آمریکا به «متحد نوین» این کشور تبدیل شد.

این روابط تا جایی پیش رفت که 132 سال پیش ازآنکه امانوئل مکرون رییس جمهوری فرانسه درختی را به رسم دوستی در کاخ سفید بنشاند، دولت وقت فرانسه در سال 1886 میلادی و به مناسبت یکصدمین سال استقلال آمریکا از بریتانیا و «مجسمه آزادی» را به عنوان نمادی از دوستی فرانسه و آمریکا به این کشور اهدا کرد.

ماه عسل روابط پاریس و واشنگتن پس از پایان جنگ جهانی اول به تلخی گرایید و ظهور فردی به نام «شارل آندره ژوزف ماری دو گل» معروف به «ژنرال دو گل» و تشکیل جمهوری پنجم فرانسه توسط وی و اتخاذ رویکردی «مستقل» از آمریکا، راه دو کشور را از یکدیگر جدا کرد.

اوج تفاوت منظر دو جهانی فرانسه و آمریکا و میراث به جا مانده از شارل دوگل در زمان پیش از حمله آمریکا به عراق در نخستین سال های اولیه قرن بیست ویکم رخ نمایی کرد و درحالیکه مقامات جنگ طلب آمریکا بر طبل جنگ با عراق می کوبیدند،«دومینیک دو ویلپن» وزیر خارجه وقت فرانسه با نطقی قوی در شورای امنیت سازمان ملل متحد، ضمن انتقاد از سیاست های جنگ طلبانه کاخ سفید، مخالفت صریح دولت خود را با تصمیم واشنگتن برای حمله به عراق اعلام کرد.

** جنگ تعرفه ای کاخ نشینان سفید و الیزه

سال 2017 میلادی نقطه عطفی در روابط دو کشور بود. در آمریکا پیرمردی 71 ساله به نام دونالد ترامپ و در فرانسه جوانی 40 ساله به نام امانوئل مکرون کلید کاخ های سفید و الیزه را در دست گرفتند.

پیرمرد کاخ سفید پیگیر سیاست های راست گرایانه و پی نشاندن آمریکا در صدر اولویت جهانی و جوان الیزه در اندیشه تحقق راه سوم و احیای سوسیال دموکراسی نوین.

همین تعارض نگاه سبب برآمدن اختلافات میان دو کشور شد و پای کاخ نشینان آمریکا و فرانسه را به چالش های مختلف از اعمال تعرفه ها و ارتش اروپایی تا ماجرای جلیقه زردها و موضوع تنگه هرمز گشود.

دونالد ترامپ با این باور که آمریکا همواره از سوی اروپا و برخی کشورها به خاطر انعقاد توافق های غیرمنصفانه تجاری جهانی دوشیده شده است، جنگ خود را برای کسب سود منصفانه و تا حدودی به نفع آمریکا با اعمال تعرفه  ۲۵ درصدی بر واردات فولاد و ۱۰ درصدی بر واردات آلومینیوم از اتحادیه اروپا، کانادا و مکزیک آغاز کرد.

این اقدام آمریکا با واکنش های شدیدی همراه بود و امانوئل مکرون رییس جمهوری فرانسه آن را اقدامی «غیرقانونی» و «اشتباه» خواند.

اما اقدامات دونالد ترامپ برای تعقیب نگاه کاسبکارانه به اعمال تعرفه به واردات فولاد و آلومینیوم محدود نشد و تصمیم وی برای اخذ تعرفه 20 درصدی از خودروهای وارداتی از اتحادیه اروپا به شکاف این اتحادیه و محور سیاسی آن یعنی فرانسه دامن زد.

 اتحادیه اروپا نیز بیکار ننشست و با اعمال اخذ 10 درصد تعرفه گمرکی برای خودروهای وارداتی از آمریکا دست به مقابله به مثل زد.

در همین پیوند، «برونو لومر» وزیر دارایی فرانسه اقدام آمریکا را آغازی برای جنگ تجاری دانست و به واشنگتن اعلام کرد در صورت افزایش بیشتر تعرفه ها، منتظر پاسخ متحد و محکم اروپا باشد.

پاسخ محکم وزیر فرانسوی و وعده او با تصویب لایحه پارلمان فرانسه مبنی بر اعمال مالیات اضافی بر شرکت های بین المللی فناوری اطلاعات از جمله شرکت های آمریکایی «گوگل»، «آمازون» و «فیس بوک» مستقر در فرانسه محقق شد.

  این لایحه که با هدف جلوگیری از فرار مالیاتی شرکت‌های چند ملیتی که در کشورهایی اروپایی با مالیات اندک مقرهای خود را تأسیس می‌کنند، تصویب شد، خشم دونالد ترامپ را برانگیخت تا جاییکه وی در توئیتی همتای فرانسوی خود را «احمق» توصیف کرد و قول داد دست به اقدام متقابل بزند.
 

** ارتش اروپایی، سخنانی که ترامپ توهین تلقی کرد

تبعات تصمیم ها و اقدامات یکجانبه دونالد ترامپ علیه برخی کشورها، پیش از اینکه کشور هدف را متاثر سازد، جامعه جهانی را به هراس می اندازد و نمونه آن اعلام تصمیم آمریکا برای خروج از پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد با روسیه، پیش از این موجب نگرانی مسکو شود، اتحادیه اروپا را به وحشت انداخت و امانوئل مکرون رییس جمهوری فرانسه را بر آن داشت که از طرح خود برای تشکیل «ارتش اروپایی» رونمایی کند.

مکرون درگفت وگو با رادیو "اروپا − ۱" از روسیه به عنوان تهدیدی برای اروپا یاد کرد و گفت که فقط یک «ارتش اروپایی» می‌تواند از اروپایی‌ها دفاع کند و نباید به آمریکا وابسته بود.
مکرون با بیان اینکه در مرزهای اروپا «قدرت‌هایی خودکامه» شکل گرفته و مسلح شده اند، تاکید کرد که اروپا باید با توجه به وجود قدرت‌هایی چون چین، روسیه و حتی ایالات متحده بتواند از خود دفاع کند.

همین اظهارات و نام بردن آمریکا در کنار چین و روسیه به عنوان عناصر تهدید کننده اروپا کافی بود که دونالد ترامپ ساز خود را علیه مکرون و رویکردهای وی در قبال آمریکا از سر گشاد آن کوک کند. 

رییس جمهوری آمریکا که به صریح اللهجه بودن شهره است و از توهین به همقطاران خود ابایی ندارد، بار دیگر به رییس جمهوری فرانسه تاخت و طرح او را برای ارتش اروپایی برای محافظت در برابر آمریکا دیگران را بسیار «توهین آمیز» خواند.

دونالد ترامپ که همواره اتحادیه اروپا را بابت نپرداختن سهم خود به ناتو مورد انتقاد قرار داده بود، با دستمایه کردن همین موضوع رییس جمهوری فرانسه به کنج رینگ کشاند و در توئیتی نوشت: «امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه گفته است اروپا ارتش خود را برای محافظت در برابر آمریکا و دیگران می‌سازد. این موضوع بسیار توهین‌آمیز است.»

وی تصریح کرد: «شاید بهتر باشد اروپا ابتدا سهم خود از بودجه ناتو را که بخش عمده‌ای از آن اکنون برعهده آمریکاست، بپردازد.»

این موضع ترامپ، نشان داد، آمریکا و فرانسه نه تنها در رویکردهای اقتصادی، بلکه در بسترهای امنیتی و دفاعی نیز تشریک مساعی نداشته و هر یک ساز خود را کوک می کند.

** ترامپ، فضولی ممنوع!

دولت فرانسه طی یک سال گذشته با بحرانی اعتراضی به نام جنبش «جلیقه زردها» روبرو است.

جنبشی که طی این مدت با تجمع و تظاهرات خیابانی، در ابتدا و در اعتراض به افزایش قیمت سوخت شکل گرفت و سپس سیاست های اقتصادی دولت مکرون را به چالش کشید و تا کنون ثابت کرده قصد برای فرونشاندن آتش خشم خود ندارد.

دونالد ترامپ که پیشتر برای تحقق عمل وعده انتخاباتی خود از توافقنامه آب و هوایی پاریس خارج شده بود، با سود جویی از موضع ضعف دولت فرانسه، تلاش کرد مقصر اصلی این بحران را فرانسه و تعهد پاریس به این توافقنامه بین المللی معرفی کند.

وی در بحبوحه تظاهرات اعتراضی جلیقه زردها، با توئیتی بر کوره داغ این تجمعات دمید و نوشت: توافق پاریس آن چنان که تصور می شد برای پاریس خوب عمل نکرد. اعتراض ها و آشوب های سراسری در فرانسه از سر گرفته شده است. مردم فرانسه نمی خواهند پول هنگفتی به کشورهای جهان سوم بدهند تا شاید از محیط زیست حفاظت شود. آنها (معترضان فرانسوی) شعار می دهند ما ترامپ را می خواهیم!

همین توئیت کنایه آمیز دونالد ترامپ، سبب شد دولت پاریس او را متهم به دخالت در امور داخلی فرانسه کند.

وزیر امور خارجه فرانسه در پاسخ به این توئیت دونالد ترامپ اعلام کرد: ما به امور سیاسی داخلی آمریکا کاری نداریم و می‌خواهیم که آمریکا هم همین کار را بکند.

«ژان ایو لو دریان» ادامه داد: من به دونالد ترامپ می‌گویم و امانوئل ماکرون رییس جمهور ما نیز به او گفته است که ما خودمان را در نزاع‌های آمریکا طرف حساب نمی‌کنیم، شما هم بگذارید ملت ما زندگی‌اش را کند.

** یک تنگه و چند ائتلاف

ماجرای اخیر نفتکش ها در تنگه هرمز و تنگه جبل الطارق بهانه ای شد تا اختلاف عمیق فرانسه و آمریکا در مسایل منطقه ای نیز از پرده برون بیافتد.

نیروی دریایی بریتانیا ۱۳ تیر ماه در پی درخواست آمریکا، یک فروند نفتکش حامل محموله نفت ایران را در آبراه بین المللی جبل الطارق در اقدامی مغایر با اصول حقوقی ناظر بر روابط بین الملل توقیف و خدمه آن را بازداشت کرد.

یگان شناوری منطقه یکم نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی روز جمعه ۲۸ تیر ماه به درخواست سازمان بنادر و دریانوردی استان هرمزگانی، یک فروند نفتکش انگلیسی با نام «استنا ایمپرو» را هنگام عبور از تنگه هرمز به علت رعایت نکردن قوانین و مقررات بین‌المللی دریایی توقیف کرد.

آمریکا که سال گذشته و در پی خروج از برجام، فشار حداکثری را بر اقتصاد ایران اعمال کرد، با سوءاستفاده از بحران نفتکش ها و اقدام قانونی جمهوری اسلامی ایران در توقیف نفتکش انگلیسی «استنا ایمپرو»، برای محکم کردن جای پای خود در تنگه هرمز به ادعای تامین امنیت آبراه های بین المللی خواستار تشکیل یک ائتلاف دریایی شد.

گرچه در این مسیر آمریکا توانست انگلیس را با خود همراه کند اما موضع صریح فرانسه بوضوع آشکار ساخت که قرار نیست آب پاریس و واشنگتن بر سر ائتلاف کذایی آمریکا به یک جوی سر ریز شود.

 فرانسه در ازای پیوستن به درخواست آمریکا، پایبندی خود را به طرح مشترک انگلیس و آلمان برای تشکیل ائتلاف دریایی در تنگه هرمز اعلام کرد.       

«آنگس واندرمول» سخنگوی وزارت خارجه فرانسه طرح مشترک فرانسه با انگلیس و آلمان برای تشکیل ائتلاف دریایی در تنگه هرمز را ابتکاری برای منظور کاستن و رفع تنش دانست که با رویکرد آمریکایی فشار حداکثری متفاوت است.

در همین رابطه شبکه خبری در گزارشی به تشریح اختلاف شدید آمریکا و فرانسه درباره ائتلاف دریایی در تنگه هرمز پرداخت و به نقل از منابع فرانسوی نوشت، فرانسه هیچ میلی برای مشارکت در ائتلاف دریایی به رهبری آمریکا ندارد و پاریس از متحدان اروپایی خود خواسته در ائتلاف اروپایی شرکت کنند و به آنها توصیه کرده که هیچ اقدامی در راستای تلاش‌های آمریکا برای رهبری این ائتلاف انجام ندهند و در مقابل منتظر اقدام متحدان اروپایی باشند. 

با کنار کشیدن فرانسه و همراهی آلمان با پاریس، ائتلاف دریایی آمریکا که فقط یاری انگلیس را در کنار خود می بیند، به شیر بی یال و دم و اشکمی بدل شد که در کنار «ببر توئیتری» چون دونالد ترامپ برازندگی دارد.

به هر روی با وجود اختلافات فاحش میان پاریس و واشنگتن بر سر مسایل راهبردی جهانی و منطقه ای، فرانسه و آمریکا، بر تحکیم روابط جامع و نزدیک خود اصرار دارند.

فرانسه و آمریکا افزون بر روابط صمیمانه تاریخی، مشارکت غنی، متنوع و عمیق در روابط تجاری دارند.

فرانسه پنجمین کشور سرمایه گذار در آمریکا است و میزان مبادلات تجاری سالانه میان دو کشور 120 میلیارد دلار اعلام شده است.

آمریکا نیز رتبه نخست را در میان کشورهای سرمایه گذار در فرانسه دارد و ۴۶۰۰ شرکت آمریکایی با 450 هزار کارمند در فرانسه فعالیت می کنند.

جدایی از منافع مشترک اقتصادی، دو کشور در سطح مراودات امنیتی بویژه مبارزه با تروریسم هماهنگی و همکاری استثنایی دارند.

 خبرگزاری فرانسه در زمان دیدار مکرون با ترامپ در کاخ سفید در گزارشی نوشت: مکرون و ترامپ روابط فرانسه - آمریکا را برای نبردهای مشترک احیا کردند.   

رهبران غربی از رییس جمهوری فرانسه به عنوان «نجواگر ترامپ» یاد می کنند، از این رو پر بیراه نیست که مکرون جوان در تانگوی میانه میدان با ترامپ سالخورده، بد اخمی او را به جان خریده و فرانسه را به عصر شارل دوگل که «استقلال ملی و شکوه فرانسه» را آرزو داشت باز گرداند.
از: امید غیاثوند

071