نخستین روبل در روسیه در قرن سیزدهم رایج شد و بر اساس اسناد تاریخی موجود، در اوایل این قرن در منطقه نووگراد که یک پادشاهی مستقل روسی بود شمش های کوچک نقره ای ۲۰۰ گرمی به نام روبل رواج یافت.
گفتنی است در آن زمان سرزمین واحد روسیه وجود نداشت و بجای ان چند منطقه مستقل بود که شاهزاده ها بر آن حکومت می کردند.
اصلاحات اساسی در روبل در سال ۱۵۳۴ اجرا شد و روبل برای کشور واحد روسیه به شکل سکه منتشر شد که در نقاط مختلف این کشور قابل عرضه بود.
نخستین اسکناس روبل در روسیه در سال ۱۷۶۹ در دوره حکومت الیزابت دوم امپراتریس روس منتشر شد.
روبل در دوره شوروی سابق
روبل در دوره اتحاد جماهیر شوروی شاهد فراز و نشیب هایی بود و ارزش آن در اوایل انقلاب اکتبر که حکومت تزاری سقوط و بجای آن حکومت نوپای شوروی در پتروگراد (سن پترزبورگ کنونی) روی کار آمد به شدت سقوط کرد.
در پایان دوره تزار نیکلای رومانف آخرین تزار روس یک دلار آمریکا ۱۱ روبل بود و ارزش آن پس از انقلاب اکتبر به شدت سقوط کرد به گونه ای که در سال ۱۹۲۲ هر دلار آمریکا دو میلیون روبل خرید و فروش می شد.
اصلاحات روبل در دوره شوروی پس از جنگ
شوروی که پس از جنگ جهانی دوم متحمل خسارات اقتصادی شدید شده بود در سال ۱۹۴۷ دست به اصلاحات اقتصادی زد.
هدف از این اصلاحات رفع پیامدهای جنگ در اقتصاد و جامعه شوروی بود و بر اثر آن سیستم توزیع کالاها با کوپن حذف شد و بخش قابل توجهی از پول در دست مردم شوروی گرفته شد.
بر اساس این اصلاحات که کمیته مردمی دارایی (وزارت دارایی) شوروی از ۱۶ تا ۲۹ ماه دسامبر سال ۱۹۴۷ به اجرا در آورد یک صفر از روبل حذف شد و بر اثر آن حجم پول این کشور از ۴۳.۶ میلیارد به حدود ۱۵ میلیارد روبل کاهش یافت.
این اصلاحات در مجموع نتایج خوبی به بار آورد و شوروی که بخش های وسیع آن بر اثر جنگ ویران و اقتصاد آن بشدت آسیب دیده بود در ۱۰ سال پس از آن و در پایان دوره حکومت استالین به یک کشور صنعتی در حال رشد تبدیل شد که هزاران کارخانه آن تولیدات مهمی را برای این کشور عرضه می کردند.
حذف سه صفر در سال ۱۹۹۸
ماه اوت سال ۱۹۹۸ برای روسها یادآور روزهای سختی است چرا که بحران اقتصادی در روسیه به اوج خود رسید.
این بحران ریشه های عمیق اقتصادی و سیاسی داشت که مهمترین آن مشکلات روسیه بود که حکومت این کشور نتوانست پس از فروپاشی شوروی در ماه دسامبر سال ۱۹۹۱ به خود بیاید.
فروپاشی شوروی برای روسها یک فاجعه اقتصادی تمام عیار به دنبال داشت که ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نیز در گذشته به آن اشاره کرده است.
بر اثر اصلاحات ایگور گایدار نخستین نخست وزیر روسیه پس از فروپاشی شوروی که با مشارکت آناتولی چوبایس معاون رئیس جمهوری روسیه به اجرا در آمد بخش عمده کارخانه های این کشور به بخش خصوص واگذار شد.
روسیه در آن زمان ۱۵۰ میلیارد دلار بدهی های شوروی سابق را به ارث برده بود و متعهد شد که این بدهی ها را با بهره های آن بپردازد.
از طرف دیگر شوروی بیش از ۱۳۰ میلیارد دلار به کشورهای مختلف ازجمله کوبا، عراق، مغولستان، افغانستان و هند وام داده بود و روسها مجبور شدند بیش از ۹۰ درصد این طلب ها را ببخشند.
از عوامل دیگری که موجب بروز بحران اقتصادی شدید در سال ۱۹۹۸ شد، تورم شدید، کاهش شدید بهای نفت در بازار جهانی و افزایش بهای کالاهای وارداتی بود.
وقوع جنگ در جمهوری چچن و نیز اقدامات تخریبگرانه عوامل غربی بویژه آمریکا در روسیه که تلاش خود را برای ضربه زدن به اقتصاد این کشور و تضعیف ساختار ارتش را در اولویت کار قرار داده بودند عوامل دیگری بود که بر وضعیت بحرانی کشور روسیه تاثیر می گذاشت.
بر اثر بحران اقتصادی تقریبا نیمی از مردم روسیه به زیر خط فقر سقوط کردند و در سال ۱۹۹۸ سه دولت در روسیه عوض شد.
در دوره نخست وزیری سرگئی کریینکو در اوت سال ۱۹۹۸ سه صفر از روبل روسیه حذف شد.
ارزش برابری روبل روسیه در برابر دلار آمریکا در دوره پس از فروپاشی شوروی به شدت سقوط کرد به گونه ای که روبل که در دوره شوروی تقریبا برابر دلار بود و در اواخر دوره این حکومت سیر نزولی یافته بود در دوره پس از فروپاشی سقوط کرد.
در سال ۱۹۹۷ هر دلار آمریکا ۵۵۰۰ روبل بود که با حذف سه صفر آن در سال ۱۹۹۸ به ۵۵ روبل در ازای هر دلار رسید.
پس از حذف سه صفر روبل روسیه در سال ۱۹۹۸ با اجرای اصلاحات در ساختار اقتصاد روسیه و برخی عوامل دیگر بویژه اجرای اصلاحات در سیستم کسب مالیات ها و اخذ بخشی از درآمدهای نفتی از شرکت های خصوصی این کشور، بتدریج اوضاع روسیه سر و سامان یافت.
وضعیت روسیه با آغاز حکومت ولادیمیر پوتین رو به بهبودی گذاشت به گونه ای که نه فقط روسیه بدهی ۱۵۰ میلیارد دلاری شوروی و بدهی های دوره حکومت یلتسین را که عمدتا از صندوق بین المللی پول با بهره های بالا گرفته شده بود بازپرداخت کرد بلکه مراکز بزرگ اقتصادی و صنعتی این کشور نیز شروع بکار کردند.
دولت روسیه بقدری توانمند شد که توانست در بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ با تزریق ۲۰۰ میلیارد دلار از ذخایر طلا و ارز خارجی خود، بر پیامدهای بحران غالب آید.
روسیه در ۱۰ سال گذشته توانست ساختار اقتصادی و مالی خود را تحکیم بخشد به گونه ای که ذخایر طلا و ارز خارجی این کشور در آخرین اعلام بانک مرکزی روسیه (در روز ۲۶ ماه جولای) ۵۱۹.۹ میلیارد دلار بوده است.
این کشور در زمان حاضر به بزرگترین خریدار طلای جهان تبدیل شده و ذخایر طلای این کشور سال گذشته از مرز ۲ هزار تن گذشت.
با نگاهی به اصلاحات در ساختار اقتصادی و مالی روسیه در دو دهه اخیر می توان به این واقعیت دست یافت که این اصلاحات که حذف سه صفر از روبل بخشی از آن بود به نفع این کشور تمام شده است و به آن رونق اقتصادی داد و موقعیت روسیه را از یک کشور بدهکار و در واقع ورشکسته به کشوری در حال توسعه و رشد ارتقاء داد.
امروز روسیه با وجود اینکه از سال ۲۰۱۱ تاکنون با بیش از ۷۲ بسته تحریمی آمریکا مواجه شده است و از سال ۲۰۱۴ نیز متحدان غربی این کشور نیز با آمریکا در تحریم روسیه همراه شدند توانسته به میزان قابل توجه ای فشار آمریکا بر روبل را کنترل کند و نگذارد ارزش دلار در برابر پول ملی روس ها چند برابر شود.
در دو سال گذشته با وجود فشارهای پی در پی آمریکا و انگلیس بر روسیه بر سرموضوعات مختلف از جمله اوکراین، بهای روبل روسیه در برابر دلار از ۵۸ روبل ۶۴ روبل رسیده است حال آنکه یک سال پیش با افزایش تنش ها حتی هر دلار به نزدیک ۷۰ روبل هم رسیده بود اما بانک مرکزی روسیه با ورود به بازار و اجرای سیاست های ارزی موفق شد، نه تنها افزایش نرخ دلار را کنترل کند بلکه به تدریج بر ارزش روبل روسیه بیفزاید.
با این وجود نباید فراموش کرد که این جنگ اقتصادی همچنان ادامه دارد و با توجه به شناور بودن قیمت روبل در برابر دلار و یورو، به خوبی می توان تلاش بانک مرکزی روسیه برای کنترل بازار را هر روز و پس از هر تحریم جدید آمریکا مشاهده کرد.
نظر شما