ششم شهریور(۲۸ آگوست) بود که ملکه انگلیس با درخواست «بوریس جانسون» نخست وزیر این کشور برای تعلیق پارلمان به مدت پنج هفته (از ۱۲ سپتامبر تا ۱۴ اکتبر -۲۱ شهریور تا ۲۲ مهر) موافقت کرد؛ یعنی کمتر از دو هفته پیش از زمان خروج انگلیس از اتحادیه اروپا.
هدف جانسون از این اقدام، کنار گذاشتن نمایندگان مخالف برگزیت بدون توافق و جلوگیری از تصویب قوانین جدیدی بود که در راه برنامه او مانع‌تراشی می‌کند. اما این اقدام نخست‌وزیر انگلیس به ماجرایی ختم شده که شاید دوره صدراتش را به کوتاه‌ترین زمان در تاریخ بریتانیا تبدیل کند.
شروع ماجرا
جانسون در حالی از یک ماه و نیم پیش بر صندلی نخست‌وزیری نشست که «ترزا می» نتوانست برای تحقق برگزیت با توافق، موفقیتی کسب کند و سرانجام مجبور به کناره‌گیری شد. برخلاف می، جانسون از همان ابتدا تاکید کرده که به هر قیمتی انگلیس را با توجه به بن‌بست رسیدن در چگونگی توافق‌ها با بروکسل، ۳۱ اکتبر (۹ آبان) از اتحادیه اروپا خارج می‌کند؛ آن هم در حالی که به خوبی می‌داند بیشتر نمایندگان مجلس عوام، مخالف برگزیت بدون توافق با اتحادیه اروپا هستند و از پیامدهای زیان‌بار اقتصادی آن سخن می‌گویند.
با توجه به این مخالفت‌ها، جانسون تلاش کرد از هر راهی برای رسیدن به هدف خود یعنی برگزیت بدون توافق استفاده کند. نخست اقدام او در این زمینه، تعلیق پارلمان و سپس، برگزاری انتخابات زودهنگام بود. براین اساس او نخستین گام را با تعلیق پارلمان کلید زد، آن هم در زمانی که نمایندگان در تعطیلات بودند؛ جانسون، موافقت الیزابت دوم ملکه انگلیس را هم گرفت تا به خیال خود، راه نمایندگان مجلس برای مانع‌تراشی در برگزیت بدون توافق را ببندد.
دامنه اعتراض‌ها به این اقدام جانسون، به جز نمایندگان، به سطح خیابان‌ها در شهرهای بریتانیا نیز رسید و بیش از یک میلیون انگلیسی با امضای تومار و هزاران نفر با حضور در سطح شهر، فریاد اعتراضی خود را علیه تعلیق موقت فعالیت پارلمان و حفظ دموکراسی سر دادند.
لندن، منچستر، ادینبورگ، کاردیف، بیرمنگام، لیورپول، بریستول، کمبریج، برایتون، دورهام، میلتون کینز و چستر از جمله شهرهایی مهمی بودند که صحنه تظاهرات خیابانی مخالفان جانسون شد.
هزاران معترض لندنی در «کامنز گرین» محل ساختمان پارلمان تظاهرات خود را آغاز کرده و خود را به «داونینگ استریت» مقر نخست‌وزیری رساندند.
تظاهرات‌کنندگان اقدام جانسون را کودتا خوانده و شعار دادند: «دموکراسی ما را نجات بدهید، کودتا را متوقف کنید.» آنها همچنین با سر دادن شعار «هیچ کسی به بوریس رای نداده است» خواستار کناره‌گیری وی از نخست‌وزیری شدند.
این اقدام، نه تنها در انگلیس بلکه در کشورهای دیگری همچون آلمان با صحنه تظاهرات مردمی علیه تعلیق پارلمان همراه شد و اعتراض و خشم مقام‌های اتحادیه اروپا را نیز به همراه داشت به گونه‌ای که «گای ورهوفستاد» هماهنگ‌کننده برگزیت در پارلمان اروپا جانسون را به «نابودی بحث‌ها بر سر گزینه‌های عمیق» متهم کرد.
«نوربرت روتگن» رئیس کمیته امور خارجی پارلمان آلمان نیز گفت: به عنوان یک عضو پارلمان و یک دموکرات تعجبم از این است که چگونه می‌توان مدعی احترام به دموکراسی بود اما پارلمان را تعلیق کرد.
«ناتالی نوازو» از وزیران سابق فرانسوی نیز در توئیتی نوشت: ما شاهد یک برگزیت بدون توافقیم. حالا نوبت به برگزیت بدون بحث و مناظره رسیده است. دموکراسی انگلیسی چه بیماری دارد که از بحث درباره یکی از مهم ترین تصمیم‌های تاریخی‌اش می‌ترسد؟
۲ شکست تاریخی جانسون
با چنین واکنش‌های منفی علیه اقدام جانسون، نمایندگان مخالف برگزیت بدون توافق در مجلس عوام در پایان تعطیلات تابستانی و شروع کار خود، نسبت به این اقدام واکنش نشان دادند. بر همین اساس چهارشنبه‌شب گذشته(۴سپتامبر-۱۳ شهریور) نمایندگان با اختلاف ۲۸ رای (۳۲۷ برابر ۲۹۹ رای) به ممنوعیت برگزیت بدون توافق رای دادند تا برابر یکه‌تازی‌های نخست‌وزیر تازه کار بایستند.
جانسون پس از این شکست تحقیرآمیز، خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی تا ۱۵ اکتبر (۲۳ مهر) شد که نمایندگان بار دیگر در برابر آن نیز ایستادند و رای منفی دادند. نخست‌وزیر انگلیس برای برگزاری زودهنگام انتخابات، به آرای دو سوم نمایندگان نیاز داشت اما از ۶۵۰ نماینده، فقط ۲۹۸ نفر رای موافق و ۵۶ تن رای مخالف دادند و بقیه در رای‌گیری شرکت نکردند.
اکنون با توجه به شرایط پیش آمده، دولت جانسون گفته که دوشنبه ۹ سپتامبر(۱۸ شهریور) دوباره طرح انتخابات زودرس را در پارلمان به رای می‌گذارد؛ اما کوربین در این رابطه اعلام کرده، با برگزاری انتخابات تا زمانی که قانون جلوگیری از برگزیت بدون توافق به اجرا درآید، مخالفت می‌کند.
شب شوم برای نخست‌وزیر
قرار گرفتن جانسون در برابر پارلمان، سرانجام خوشی برای او به همراه نداشت و سبب شد تا با خروج یک نماینده هم حزبی‌اش و ملحق شدن به دیگر نمایندگان مخالف برگزیت بدون توافق، محافظه‌کاران را از اکثریت پارلمانی ساقط کند.
«فیلیپ لی» نماینده حزب محافظه‌کار در مجلس عوام به لیبرال دموکرات‌ها پیوست و اعلام کرد: به این نتیجه رسیده‌ام که نمی‌توانم به عنوان یک عضو محافظه‌کار در پارلمان به حوزه انتخابیه و کشورم خدمت کنم. دولت محافظه‌کار به شیوه‌ای غیراصولی در حال اجرای یک برگزیت زیانده است.
در ادامه اقدام «لی»، ۲۱ نماینده دیگر از حزب محافظه‌کار نیز به دیگر نمایندگان مخالف برگزیت بدون توافق پیوستند تا جانسون در پارلمان در دو جبهه «خروج از اتحادیه اروپا بدون توافق و برگزاری انتخابات زودهنگام» شکست سختی بخورد.
«نیکولاس سومس» نوه «وینستون چرچیل» نخست‌وزیر پیشین انگلیس در دوره جنگ جهانی دوم و «فیلیپ هاموند» و «کنت کلارک» دو وزیر سابق دارایی این کشور از جمله اعضای ناراضی هستند که به مخالفت با برنامه جانسون برای خروج بدون توافق از اتحادیه اروپا برخاسته‌اند.
نخست‌وزیر انگلیس خشمگین از این مساله، همانطور که وعده داده بود در اقدامی غیرمتعارف، همه آن ۲۱ نفر را به دلیل همراهی با دیگر نمایندگان مخالف سیاست‌هایش، از این حزب اخراج کرد.
در واقع سیاستی که جانسون در برابر پارلمان این کشور در پیش گرفته سبب شده تا به جای قرار گیری احزاب در برابر هم، مجلس به دو طیف موافقان و مخالفان برگزیت بدون توافق تبدیل شود و همین مساله، گریبان نخست‌وزیر انگلیس را گرفت.
طرح تصویب شده در مجلس عوام برای نهایی شدن، روانه مجلس اعیان شد. این مجلس نیز جمعه گذشته(۱۵شهریور) لایحه جلوگیری از برگزیت بدون توافق در اواخر ماه نوامبر و موظف کردن نخست‌وزیر به تلاش برای تاخیر در خروج این کشور از اتحادیه اروپا را تصویب کرد. انتظار می‌رود که ملکه الیزابت امروز(دوشنبه- ۱۸ شهریور) این مصوبه را امضا کند.
براین اساس، اگر دولت انگلیس تا مهلت کنونی تعیین شده در روند برگزیت به توافقی با اتحادیه اروپا دست نیابد، باید برای مذاکره بیشتر با بروکسل و رسیدن به توافق، آن را تا سه ماه دیگر - ۳۱ ژانویه ۲۰۲۰- تمدید کند. البته این درخواست مشروط به آن است که پارلمان برای خروج انگلیس از اتحادیه اروپا تا ۱۹ اکتبر (۲۷ مهر) به توافقی دست نیابد یا با خروج بدون توافق مخالف باشد.
با این حال، جانسون با صدور بیانیه‌ای، تاکید کرده هرگز تاریخ برگزیت را به بعد از ۳۱ اکتبر (۹ آبان) موکول نمی‌کند. وی که پیش از تصویب این لایحه، آن را «لایحه تسلیم» توصیف کرده بود، در بیانیه‌ای تصریح کرده: «رای نمایندگان برای تاخیر برگزیت مانعی در مقابل موضع انگلیس خواهد بود؛ من تحت هیچ شرایطی از بروکسل نخواهم خواست در این روند تاخیر ایجاد کند.»
نخست‌وزیر انگلیس گفته، احتمال دستیابی به توافقی با بروکسل «در آستانه نشست سران اتحادیه اروپا در بازه زمانی ۱۷ تا ۱۸ اکتبر (۲۵ و ۲۶ مهر) افزایش یافته است. جانسون تاکید دارد که مذاکرات با اتحادیه اروپا رو به پیشرفت است اما این اتحادیه می‌گوید انگلیس پیشنهادهای جدیدی را ارائه نداده است.
«جرمی کوربین» رهبر حزب کارگر نیز جانسون را متهم کرده که او فقط دنبال هدر دادن زمان است تا وقتی که برگزیت بدون توافق، اجتناب‌ناپذیر شود.
بحران جدید با خروج وزیران از کابینه
در بحبوحه فضای ملتهب ایجاد شده برای دولت محافظه‌کار و تقابل با پارلمان، نخست‌وزیر راست‌گرا با بحران خروج وزیران از کابینه مواجه شده که تاکنون سابقه نداشته است. در واقع اوضاع به سمتی پیش رفته که جانسون تصور نمی‌کرد چنین روزهای تیره و تاری را شاهد باشد؛ زیرا روابط بسیاری نزدیکی با اعضای قدیمی و با نفوذ حزب محافظه‌کار داشت اما اینک برخی از آنها در حال پشت کردن به اهداف یکجانبه‌گرای او هستند.
«جو جانسون» برادر نخست‌وزیر «بوریس جانسون» پنجشنبه هفته گذشته از وزارت «دانشگاه‌ها، علوم، تحقیقات و نوآوری» و عضویت در پارلمان کناره‌گیری کرد. او که ۹ سال نماینده بوده و در دوران سه نخست‌وزیر، در مقام وزارت بوده، مسائل خانوادگی را دلیل استعفایش اعلام کرده و گفته، میان «وفاداری به خانواده و منافع ملی» دچار تضاد شده و کناره‌گیری می‌کند.
به نوشته بی. بی. سی، وی در همه‌پرسی سال ۲۰۱۶ به ماندن انگلیس در اتحادیه اروپا رای داد.
جو جانسون سال گذشته در اعتراض به توافق پیشنهاد «ترزا می» نخست وزیر پیشین در مورد خروج از اتحادیه اروپا استعفا داد اما پس از نخست‌وزیری برادرش، بار دیگر به حزب حاکم محافظه‌کار پیوست و وزیر شد.
هنوز ۲ روز از کناره‌گیری برادر نخست‌وزیر از وزارت و نمایندگی نگذشته بود که «امبر راد» وزیر کار و امور بازنشستگی انگلیس نیز شنبه این هفته در یک روز تعطیل، از سمت خود و حزب محافظه‌کار کناره‌گیری کرد؛ آن هم در حالی که جانسون در سفر به اسکاتلند است.
طبق گزارش رسانه‌های انگلیسی، وزیر کار و امور بازنشستگی دلیل کناره‌گیری‌اش را اعتراض به سوء مدیریت خروج این کشور از اتحادیه اروپا توسط نخست‌وزیر، از جمله اخراج ۲۱ نفر از اعضای حزبش اعلام و تاکید کرده که برخورد غیرمنصفانه‌ای با آنها شده است زیرا فقط تلاش کردند طبق اصول دموکراسی رفتار کنند.
خروج «راد» از حزب محافظه‌کار بدان معناست که از این پس به عنوان نماینده‌ای مستقل در مجلس عوام انگلیس فعالیت خواهد کرد. او در کابینه خانم ترزا می نیز وزیر کشور بود.
البته گام نخست در خروج از طیف جانسون را «فیلیپ لی» نماینده حزب محافظه‌کار برداشت؛ انتشار فیلم سخنرانی جانسون در مجلس عوام نشان می‌دهد، زمانی که او در حال دفاع از دیدگاهایش در برابر نمایندگان مخالف در احزاب رقیب بود، «لی» در مقابل دیدگان متعجب نمایندگان، به سمت جایگاه حزب لیبرال دموکرات رفت تا بگوید برای مقابله با خودسری‌های نخست‌وزیر، دست به هرکاری خواهد زد.
همین اقدام کافی بود تا ۲۱ نماینده دیگر حزب محافظه‌کار، جسارت یابند در برابر جانسون قد علم کرده و نظرات مخالف خود را بگویند و راه جداگانه‌ایی در پیش بگیرند.
جانسون در بن بست
جانسون بارها گفته مصمم است بریتانیا را روز ۳۱ اکتبر از اتحادیه اروپا خارج کند؛ چه با توافق و چه بی‌توافق. او حتی گفته «حاضر است در ته گودالی جان بکند» اما از اتحادیه اروپا درخواست تمدید مهلت برای برگزیت نکند.
وی پیش از این نیز بارها گفته بود «از آسمان سنگ هم ببارد، بریتانیا را ۳۱ اکتبر از اتحادیه اروپا خارج می‌کند و "هرگز" درخواست نمی‌دهد برگزیت به تعویق بیفتد.» اما با اقدام اخیر دو مجلس عوام و اعیان در تصویب قانونی برای جلوگیری از برگزیت بدون توافق، او راه دیگری برای جز اجرای قانون ندارد.
بی‌بی‌سی در این رابطه نوشت: نمایندگان مخالف برگزیت بدون توافق آن‌قدر به جانسون بی‌اعتمادند که حتی متن نامه‌ای را که نخست‌وزیر باید به رئیس شورای سران اتحادیه اروپا بنویسد در متن قانون آورده‌اند تا او نتواند راهی برای دور زدنشان پیدا کند.
با این حال او که این روزها در سفر به شهرهای مختلف اسکاتلند به سر می‌برد، همچنان به ایده خود در برگزیت بدون توافق اصرار دارد. این پافشاری نخست‌وزیر که تخطی از قانون محسوب می‌شود، نمایندگان و دیگر سیاستمداران مخالف از جمله کارشناسان حقوقی را به تکاپو انداخته تا به جانسون هشدار دهند در صورت سرپیچی از قانون جدید مربوط به برگزیت، احتمال دارد حتی با مجازات زندان روبرو شود. در این رابطه، شماری از نمایندگان مجلس با تشکیل یک تیم حقوقی، اعلام کرده‌اند اگر لازم باشد، آماده‌اند در صورت سرپیچی از اجرای قانون، جانسون را به دادگاه بکشانند.
براساس قوانین انگلیس، لایحه مصوب شده در دو مجلس عوام و اعیان، زمانی شکل قانونی گرفته و اجرایی می‌شود که به امضای ملکه نیز رسیده باشد. طبق روال، نخست‌وزیر در کمترین فاصله بعد از تصویب در مجلس، آن را برای ملکه ارسال می‌کند. گفته شده ممکن است جانسون از ملکه بخواهد قانون را امضا نکند یا آنکه دولت از اجرای آن سر باز بزند اما نخست‌وزیر چنین احتمالاتی را تکذیب کرد.
فرجام سخن
نخست‌وزیر انگلیس تلاش مخالفانش را چالشی برای تسلیم کردن لندن در مقابل بروکسل خوانده است اما از نگاه مخالفان او، هیچ چیزی نمی‌تواند خطر برگزیت بدون توافق را توجیه کند؛ زیرا خروج بدون توافق روابط انگلیس با بزرگ‌ترین بازار صادراتی این کشور را یک شبه قطع می‌کند و اختلال گسترده‌ای در اقتصاد انگلیس به وجود می‌آورد.
سازمان ملل متحد نیز در گزارشی اعلام کرده که برگزیت بدون توافق دستکم ۱۶ میلیارد دلار به صادرات این کشور زیان وارد می‌کند.
طبق تحقیقات آژانس «کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل» (آنکتاد)، این رقم بیانگر کاهش تقریبا هفت درصدی صادرات انگلیس به اتحادیه اروپاست که زیانی بسیار بزرگ‌تر از خسارت‌های ناشی از کنترل‌های مرزی و اختلال در شبکه‌های مشترک تولید انگلیس- اتحادیه اروپا خواهد بود.
در همین رابطه رئیس اتحادیه صنعت خودروی انگلستان به رویترز گفته، لندن باید به جای خروج بدون توافق تجاری از اتحادیه اروپا، که تهدیدی جدی برای خودروسازان بزرگ است، برگزیت را برای بعد از ۳۱ اکتبر به تأخیر اندازد. خودروسازان انگلیس بزرگ ترین صادرکننده این کشور است و با توجه به پیامدهای زیان‌بار خروج بدون توافق، به پر سروصدا ترین مخالف سیاست‌های جانسون تبدیل شده است.
رئیس اتحادیه خودروسازان انگلیس هشدار داده، اگر طرح نخست‌وزیر در اجرای برگزیت کلید بخورد، تولید خودرو می‌تواند از وضع تعرفه، تأخیرهای مرزی و بروکراسی جدید، آسیب زیادی ببیند و حیات بسیاری از شرکت‌ها به مخاطره می‌افتد.
از نگاه مخالفان دیدگاه‌های جانسون در انگلیس از جمله «جان رنتول» مقاله‌نویس در تارنمای ایندیپندنت، نخست‌وزیر بریتانیا چشم‌اندازی برای خود ترسیم کرده که منافع ملی در آن جایگاهی ندارد و هدفش از طرح انتخابات پارلمانی زودهنگام، تشکیل ائتلافی بین محافظه‌کاران با احزاب راست‌گرا همچون «اتحادگرای دموکراتیک ایرلند» و «برگزیت» برای حکمرانی در بریتانیاست.
«این افراطی‌ترین، خودکامه‌ترین و راست‌گراترین رژیمی است که مردم بریتانیا با آن دست به گریبان خواهند بود که احزابی همچون کارگر، نباید بگذارد چنین چیزی به حقیقت بپیوندد.»
با توجه به این شرایط، اکنون گمانه‌زنی‌ها بر این است که آیا جانسون که از زمان حضور دفتر نخست‌وزیری رکورد جدیدی در تاریخ سیاسی بریتانیا ثبت کرده و هیچکدام از طرح‌های پیشنهادیش در مجلس رای نیاورده است، همچنان بر سخنان خود مبنی بر نپذیرفتن تمدید برگزیت و خروج بدون توافق پافشاری کرده و پیامدهای آن از جمله زندان را می‌پذیرد و یا اینکه بار دیگر فرصت سه ماهه دیگری از بروکسل درخواست می‌کند تا توافق مورد نظر پارلمان به سرانجام برسد؟ یا اینکه در عبور از این بحران خودساخته، چنان گرفتار می‌شود که به سرانجامی همچون نخست‌وزیران پیشین گرفتار شده و مجبور به استعفا می‌شود؟ ۲۰۲۳
نظر شما