حلیم پزان فریدن، میراثی از بطن محله‌های کهن

آیین‌ها و شعائر عاشورایی در گوشه و کنار نصف جهان، نمود  عمق  باور مردمانی است که در طول تاریخ به سبک  و سیاق متنوع ارادت خود به خاندان عصمت و طهارت (ع) را نشان داده‌اند.

از سوگواری؛ این پوسته نخست محرم؛ که بگذریم به گنجینه‌ای  پربار از فرهنگ و تاریخ  می‌رسیم که روایتگر اندوخته‌های اعتقادی مردمان هر دیار است . در پستوی هر یک از سبک‌ها عزاداری در محرم،  گوشه ای از خرده فرهنگ‌ها پدیدار می‌شود که با آن می‌توان فهمید عشق حسین(ع) چگونه در کالبد تاریخ جریان داشته و دارد.

سوگواری در فریدن همزمان با سراسر ایران،  از شب اول محرم آغاز می شود و به طور مستمر در طول دهه نخست این ماه ادامه می‌یابد، در این مدت هر یک از هیات‌های عزاداری شهرستان با استقرار در یک حسینیه و  تکایا به عزاداری می‌پردازند.

آیین حلیم پزان سنتی در بقعه ابو شیخ سلیمان دارانی، سنتی دیرینه است که  طی دهه‌ها در جوار این بارگاه برگزار می شود . مردم محله‌های اطراف همچنین اهالی شهرها و روستاهای همجوار در ایام محرم به ویژه تاسوعا و عاشورا دیگ نذری خود که بیشتر حلیم بود برای تبرک در محوطه این بقعه بار می‌گذاشتند.

از آنجا که این بقعه در محله‌ای بسیار قدیمی واقع شده است، برخی بر این باورند پیشینه حلیم پزان به زمان هایی بر می‌گردد که در بیشتر کوچه‌های اطراف این بقعه صبح عاشورا حلیم توزیع می شد، به این معنا که حلیم نذری محله شیخ سلیمان در بین مردم شهرت داشته است.

از سوی برخی منابع محلی نقل می‌شود که  پخت و توزیع نذری در این بقعه، حاجت روایی و در برخی موارد شفای بیماران را به دنبال داشته است اما از این موارد اسناد رسمی موجود نیست.

در گذر زمان و با تغییر شکل بافت این محله، بیشتر نذری‌ها در محوطه بقعه ابوشیخ سلیمان دارانی پخت و توزیع شد تا اینکه از نزدیک به هفت سال گذشته تا اکنون این مراسم به صورت متمرکز و همزمان با شب عاشورا با پخت حلیم نذری برگزار می‌شود.

در زمان حاضر نزدیک به چهار تن حلیم  در شب عاشورا با مشارکت مردم و هیات امنای  این بقعه متبرکه پخت می شود. پیشه بیشتر افرادی که در پخت حلیم مشارکت می‌کنند کشاورزی است چرا که  محصول زراعی یعنی گندم را نذر حلیم پزان کرده‌اند.

در این میان  عامه مردم و کسبه نیز نذر هر ساله خود که حلیم است را با  به طور واحد همزمان با حلیم پزان در بقعه ادا می‌کنند.

حلیم پزان از گذشته به صورت سنتی در این بقعه  و محله های اطراف  انجام می‌شد .

عزادارانی که داوطلب کمک به برگزاری این آیین  هستند  از عصر تاسوعا با شست و شوی دیگ ها و فراهم کردن مقدمات حلیم پزان کار خود را آغاز می‌کنند. برخی از تجهیزات مورد نیاز حلیم پزان در بقعه موجود است و برخی دیگر به صورت امانت فراهم می‌شود.

پیرغلامان و جوانانی که قصد دارند در حلیم پزان مشارکت کنند پیش از پخت حلیم، صفی تشکیل می‌دهند که  در آن با یک دست دیگ ها و با دست دیگر همزن های چوبی بلند را "لبیک حسین" گویان حمل می‌کنند.

آنها رو به بقعه می ایستند و ادای احترام می کنند، سپس مداح با  خواندن اشعار حزین، جان ها و نیت ها را  برای پخت حلیم جلا می دهد: 

این دل تنگم عقده ها دارد

گوئیا  میل کربلا دارد

ای حسین جانم

ای حسین جانم

ای خدا ما را کربلایی کن

محفل ما را نینوایی کن

ای حسین جانم

ای حسین جانم

پس از نوحه خوانی و سلام بر امام حسین(ع) و یارانش، پیرغلامان و دست اندرکاران حلیم پزان، با بغض های فروخورده ، شانه های لرزان و دل های مشتاق به سوی  اجاق ها روانه می‌شوند تا دیگ های حلیم را به بیان عامیانه بار بگذارند.

حلیم پزان که از شب عاشورا تا نزدیکی های سپیده دم ادامه دارد با زیارت عاشورا، نوحه خوانی و ذکر همراه است. هم زدن حلیم و اضافه کردن نمک به آن نیز در طول پخت ادامه می‌یابد. در این میان برای زنان دیگ جداگانه‌ای در نظر گرفته شده که آنها  نیز برای تبرک  و اضافه کردن نمک مشارکت کنند.

مسوولان و مدیران نهادهای دولتی نیز  برای بازدید و سرکشی از آیین حلیم پزان به بقعه می آیند و در کنار مردم ساعتی  به هم زدن حلیم مشغول می شوند.

صبح عاشورا، وقتی هوا همچنان گرگ و میش است، حلیم نذری پس از یک شب بیداری خالصانه، بین مردم و مسافران توزیع می‌شود  تا  بار دیگر تکاپوی برآمده از نیت های عاشورایی در حافظه تاریخ ثبت شود.

عضو هیات امنای بقعه متبرکه شیخ ابوسلیمان دارانی  با بیان اینکه بخش عمده‌ای از جمعیت شهر و مسافران از حلیم نذری بهره مند می شوند، افزود: چنانچه مردم و شهروندانی که در محرم  به خصوص برای صبح عاشورا  نذری حلیم  دارند شناسایی  و دعوت شوند که نذر خود را همزمان با آیین حلیم پزان  ادا کنند می توانیم  امیدوار باشیم که میزان حلیم  پخت شده نقطه آغازی برای ثبت ملی این برنامه باشد.  

علی عرب با بیان اینکه به دنبال  ثبت حلیم پزان سنتی فریدن در فهرست میراث ناملموس هستیم، افزود:  رسانه ها تاثیر بسزایی در معرفی، تثبیت و انتقال آیین های عزاداری به نسل های بعد دارند .

وی افزود:  ساخت مستند حلیم پزان یکی از راهکارهایی است که  برای معرفی بیشتر این آیین پیشنهاد می‌شود.

امام جماعت بقعه متبرکه شیخ ابوسلیمان دارانی در این خصوص به ایرنا گفت: مراسم سنتی حلیم پزان در فریدن  بر اساس اعتقاد بزرگان و پیشینیان به این بقعه  برگزار می شود.

حجت الاسلام جعفری  با بیان اینکه  بسیاری از شهرهای اصفهان با  معرفی آیین‌های عزاداری خود گردشگری مذهبی را تقویت نموده اند،  افزود:  این ظرفیت برای آیین قدیمی حلیم پزان فریدن نیز وجود دارد.

شیخ ابوسلیمان دارانی بر اساس اسناد تاریخی از اکابر عرفا و رجال طریقت و در میان خاص و عام، به کثرت فضل و تقوا معروف بوده است و وفات او را بین سال‌های ۲۰۳ و ۲۲۴ نوشته اند.
در بسیاری از کتاب‌های عرفانی از جمله "شرح تعرف" از دو عارف در این دوره یاد می شود، ابوسلیمان دارانی و پسرش شیخ سلیمان دارانی. بقعه متبرکه در شهر داران(بخش مرکزی فریدن) آنگونه که معروف است متعلق به شیخ سلیمان دارانی است که بنای قدیمی آن با گنبدی فیروزه ای به پیش از عصر صفوی تعلق داشت.در زمان حاضر بنای قدیم ویران گشته و بنای جدید بقعه بازسازی شده است.

بر اساس وقف نامه‌های کهن که قدیمی‌ترین آنها به سنه ۷۱۰  هجری قمری باز می‌گردد، املاک اطراف این بقعه مانند مزرعه درِ حضرت، مزرعه پای قلعه و مزرعه جوی کدران متعلق به این بناست، از این رو فرآیند توسعه و تکمیل آن طی سال ها ادامه یافت تا به وضعیت فعلی درآمد.

مهمترین دلیل محبوبیت این بارگاه که نسل به نسل نقل شده، سندی است مربوط به شرح "نور باران شدن بقعه" در سنه ۱۳۱۲ که در آن پس از حمد و ثنای خداوند آمده است: " . . . بر ضمیر منیر ذوالعز و الاحترام از ازکیا و اغنیا و ابنیا از ذکور و اناث و کبیر و صغیر  اهالی داران پوشیده نماند که در شب بیست و دویم(چهارشنبه) شهر رمضان المبارک سلطان خاقان بن خاقان بن خاقان ناصرالدین شاه قاجار، آنچه بر اهل بصیرت و دانش ظاهر گردید، نزدیک به سه ساعت از شب گذشته بود درحالی که نزول برف به شدت واقع بود و شب عرفه عید نوروز بود از شرافت و فضیلت شاهزاده شیخ سلیمان نوری مانند در شاهوار از اوج گنبد متبرکه هویدا شد که اغلب ناس زایر ملاحظه نمودند و به قدر یک ساعت چند دفعه ظاهر و مخفی می‌شد که جمعی کثیر از اهالی که در آن شب سعادت یار و از خواب غفلت بیدار بودند مجتمع شدند و به توبه و انابه و زاری مشغول شدند ..."

این بقعه به عنوان تنها مرکز مذهبی - زیارتی شهر داران از سوی اوقاف و امور خیریه‌ شهرستان فریدن در حال نوسازی است.

همسایگان و محله‌های اطراف این بقعه، از دیرباز آیین‌های خاص را به بهانه‌های مختلف در حاشیه این بنا برگزار می کرده‌اند چرا که شیخ ابوسلیمان دارانی نزد آنان از جایگاه فاخر و برجسته برخوردار بوده است.

برگزاری "گردهمایی ۲۴ هیئت عزاداری شهرداران" درهشتم محرم، برگزاری همایش "رهروان زینبی" در دوازدهم محرم و برگزاری همایش پیاده‌روی "جاماندگان حرم" در اربعین از دیگر برنامه های شاخصی است که هر سال در این بقعه با حضور پرشور مردم برگزار می شود.

فریدن با ۲ شهر، ۲۸ روستا و جمعیت افزون بر ۴۹ هزار نفر در ۱۴۰ کیلومتری غرب استان واقع است.

۶۰۲۲/ ۹۸۶۱/