کشاورزی و نخل‌پروری از گذشته‌ها با زندگی مردمان بافق گره خورده به طوری‌که پنج دهه قبل تنها ممر درآمد مردم محصولات کشاورزی از جمله خرما بود اما از ابتدای دهه ۵۰ خورشیدی که استخراج و بهره‌برداری از معدن سنگ آهن شروع شد جوانان بافقی دیگر راه و کار آبا و اجدادی خود را ادامه ندادند و به کار در معدن و سایر معدن‌های فعال منطقه رو آوردند.
از گذشته‌های دور مردمان این خطه کویری و بیابانی، میراث‌دار بالاترین تجلی اُنس انسان و نخل و شتر بودند و نخل منشا درآمد و شتر نخستین وسیله حمل و نقل کالا و مسافر مردم بافق به شمار می آمد و این سنت پیشینیان پیوسته از نسلی به نسل بعد منتقل می شد تا این که معدن آمد و این رشته را پاره کرد و جوانان را از مزرعه به محیط کارگری کشاند و از همان زمان نخل‌های برافراشته مورد بی مهری قرار گرفت و محصول خرما رنگ باخت و پژمرده شد.
قبل از شروع به کار معادن، ۸۰ درصد نیروهای فعال شهرستان در حوزه کشاورزی کار می‌کردند اما از آغاز بهره‌برداری از معادن و به ویژه شرکت سنگ آهن مرکزی ایران- بافق این تناسب، معکوس و هر سال بر تعداد آن افزوده شد به طوری‌که اکنون فقط ۲۰ درصد در زمینه کشاورزی و نخیلات به کار اشتغال دارند.
محصولات عمده شهر بافق خرما، روناس ،جو و گندم بود اما در روستاهای تابعه انواع محصولات زراعی به قدر مصرف ساکنین کشت می‌شد که کاشت و داشت و برداشت محصول زراعی همانند گذشته در روستاها ادامه دارد ضمن اینکه زعفران این طلای سرخ نیز به آن افزوده شده است .
خرمای بافق روزگاری که به آن توجه می‌شد جزو ارقام مرغوب و بازار پسند بود تا جایی‌که نخل‌کاران هنگام برداشت محصول، خرما را به سه دسته رتبه بندی می‌کردند، نوع مرغوب برای مصرف خود و فروش در شهرستان‌های همجوار و منطقه نوق،جوادیه و بحرمانِ شهرستان رفسنجان و روستاهای زرند کرمان، نوع دوم برای تبدیل به محصولات جانبی مانند کماچ سن، دوشاب، شیره خرما و غیره و نوع سوم برای خوراک دام به کار می‌رفت.
خرمایی که در بازار عرضه می‌شد، پیله‌وران از کشاورز تهاتری خریداری می‌کردند و به جای آن قند و شکر و چای ، مقدار کمی پول نقد و سایر مایحتاج را به تولید کننده محصول می‌دادند و خودپیله وران هم در بازار، خرما را با کالای اساسی ، خوراک و نیاز مردم و گاهی وجه نقد معامله می‌کردند.
پیله‌وران محصولات کشاورزی به ویژه خرما و روناس را به طوری که شرح داده شد خریداری و انبار می‌کردند و موقع فروش در مناطق دور دست، کاروان شتران را که مخصوص مناطق کویر و بیابان است راه می‌انداختند و جاده مقصد را در پیش می‌گرفتند و درشهرها و روستاهای طول مسیر توقف می‌کردندتا کلای خود را به فروش برسانند.
اما امروز مانند ۵۰ سال قبل، نیروی کار برای کشت روناس و توجه به خرمای بومی وجود ندارد و کشاورزی بافق تحت تاثیر معادن رنگ باخته و جوانان، کار در معدن را بر زراعت در صحرا و نخلستان‌ها ترجیح می‌دهند.
البته از ابتدای دهه ۷۰ شمسی که طرح اصلاح نخیلات در شهرستان اجرا و پا جوش خرما کبکاب ، پیارم و ... از برازجان بوشهر به بافق آورده و جایگزین برخی ارقام بومی و کشت در زمین‌های زراعی شده افراد بیشتری به ویژه بازنشستگان به تولید این محصول روی آوردند.
فرماندار: باید سایه معادن از کشاورزی بافق دور شود
فرماندار بافق در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: آن چیزی که مشخص است در بافق بخش معدن بر روی سایر بخش‌ها به ویژه حوزه کشاورزی سایه انداخته است که این صحیح نیست و باید همه ظرفیت‌های بالقوه شهرستان به خصوص بخش کشاورزی و زیر بخش‌های آن را فعال کنیم.
محمدزاده رحمانی با بیان اینکه باید سایه معدن از حوزه کشاورزی شهرستان دور شود افزود:ما بیشتر تامین کننده اعتبارات هستیم منتها هدف‌مند که منجر به توسعه بخش کشاورزی به خصوص در بخش صنایع تبدیلی وجانبی شود.
وی، به راه اندازی ۲ واحد فرآوری و بسته بندی محصول خرما اشاره کرد و گفت: فرآوری خرما علاوه براینکه به ارزش افزوده این محصول کمک می کند زمینه‌اشتغال بیش از ۱۰۰ نفر را نیز به طور مستقیم و غیر مستقیم فراهم کرده است و چنانچه جوانان بیشتری به تولید خرما روی آورند آمادگی داریم با پرداخت تسهیلات ارزان قیمت واحدهای فرآوری را گسترش دهیم.
نماینده بافق: معدن، روزی تمام می‌شود
نماینده حوزه انتخابیه مهریز در مجلس شورای اسلامی هم در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه هم آب کافی و هم خاک مرغوب در بافق وجود دارد گفت: باید در ۸۰۰ هکتار زمین‌های باقی مانده شهرستان بافق که مستعد است پا جوش خرمای مرغوب کشت و تولید این محصول صادراتی توسعه یابد.
محمدرضا صباغیان بافقی، بافق را در مسیر پنج راه ریلی کشور اعلام کرد و افزود: اگر فرآوری خرما در این شهرستان انجام شود بیش از ۶۰ محصول ارزشمند از این درخت سخاوتمند استحصال و با استفاده از راه آهن، صادرات محصولات زراعی و باغی شهرستان تسهیل می‌شود.
وی با اشاره به اینکه روزی ذخایر معدنی شهرستان بافق به اتمام می رسد افزود: نخل و محصولات آن، پسته و تولید سایر محصولات متناسب با شرایط آب و هوایی، در آینده می‌تواند جایگزین مناسبی برای معادن سنگ آهن، فسفات، سنگ‌های زینتی ، اورانیوم و سرب شهرستان باشد.
این نماینده مجلس، نخل را درخت سخاوت مند خواند و بیان کرد: از این درخت راست قامت هیچ چیز دور ریختنی نیست کما اینکه علاوه بر تولید خرما از دل درخت نر هم پنیر (ماده مغذی و مقوی) با خاصیت دارویی به دست می‌آید ضمن اینکه شاخ و برگ و الیاف آن در تولید صنایع حصیری و پادری اشتغال خانگی و گردشگری را رونق می‌بخشد .
صباغیان بافقی خاطر نشان کرد: سابقه نخل‌کاری شهرستان بافق به بیش از ۲ هزار سال قبل می‌رسد و این شهرستان قطب تولید خرما در استان یزد به شمار می‌رود و توانسته در کنار استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان، خوزستان و ... در زمینه تولید محصول قدم‌هایی بردارد.
وی با بیان اینکه شهرستان بافق تک محصولی نیست تصریح کرد : علاوه بر کشت محصول کشاورزی معمول، محصولات صادراتی مانند خرما ، پسته و زعفران در این شهرستان تولید می‌شود که نقش ارزنده‌ای در صادرات و ارز آوری برای کشور دارد.
نماینده استان یزد از جوانان جویای کار خواست به جای پشت میزنشینی و تکیه بر معادن که به زودی ذخیره آن تمام می‌شود کار کشاورزی مخصوصا تولید سه محصول صادراتی را توسعه دهند و از مزایای آن بهره‌مند شوند.
گفت و گو با کشاورزان
یک کشاورز بافقی که از تاثیر معدن بر کشاورزی و تولید محصولات باغی گله داشت به ایرنا گفت: ۷۸ سال از عمرم می‌گذرد و از کودکی در کنار پدر به کار کشاورزی و پرورش خرما مشغول بودم و از زندگی خود راضی هستم.
محمدعلی جعفری افزود: سه فرزند پسر دارم که هیچ کدام حاضر نشدند شغل اجداد خود را انتخاب کنند و هر سه در معادن مختلف بافق مشغول کار هستند.
این کشاورز با بیان اینکه امسال به اندازه ۱۰ سال حقوق یک پسرم پسته برداشت می‌کنم خاطرنشان کرد: فرزندانم می‌گویند حقوق ماهیانه آب باریک است که می‌شود هرماه روی آن حساب کرد.
جعفری ادامه داد: نگرانم که پس از سفر به عالم آخرت چه کسی مثل خودم از زمین‌های زراعی و باغ پسته و نخلستان‌های خرما نگهداری کند زیرا جوانان امروز هرگزپشت میز نشینی و کارگری را با کار در مزرعه عوض نمی‌کنند.
کشاورز ۸۰ ساله دیگر هم گفت: معادن به اولین چیزی که لطمه زدند کشاورزی بافق بود به طوری‌که کمتر جوانی، راه اسلاف خودرا در پیش گرفتند تا جائی‌که درختان بومی از بی توجهی و بی مهری رو به نابودی گذاشت و چنانچه طرح نخیلات و جایگزینی درخت مرغوب بوشهر انجام نمی‌شد امروز از خرمای بافق فقط نامی باقی بود.
مدیر جهاد کشاورزی: آب و زمین برای اشتغالزایی یکهزار جوان بافقی فراهم است
رئیس جهادکشاورزی بافق هم به ایرنا گفت: بیش از۲ هزار و ۲۵۰ هکتار از زمین‌های زراعی شهرستان به کشت خرما اختصاص دارد و نخل بومی قابلیت تولید ۲.۵ تن و نخل‌های اصلاح شده بین پنج تا ۶ تن در هکتار را دارد.
علی اکبر رحمتیان با بیان اینکه بیش از۲ هزار و ۵۰۰ نفر بهره‌بردار در زمینه پرورش نخل و تولید خرما در شهرستان بافق فعالیت دارند بیان کرد: آب و زمین مستعد برای اشتغالزایی یکهزار جوان بافقی دیگر نیز در این حوزه فراهم است.
این مسئول افزود: سه عنصر اصلی آب و خاک و آفتاب ، وسعت زمین های زراعی، تعداد چاه‌های کشاورزی و قنات‌ها زمینه را برای توسعه کشت خرما ، پسته و زعفران فراهم کرده است.
کبکاب، زاهدی، پیارم و خرمای محلی از ارقام تولیدی محصول نخلستان‌های شهرستان بافق است.
مدیر جهاد کشاورزی بافق، وسعت زمین‌های زیر کشت محصولات زراعی و باغی منطقه را هفت هزار و ۲۶۰ هکتار اعلام کرد و گفت: از این وسعت ۲.۵ هزار هکتار به کشت پسته اختصاص دارد که یک هزار و ۴۰۰ هکتار بارور و بقیه نهال است.
رحمتیان پیش بینی کرد امسال یکهزار و ۶۸۰ تن پسته در شهرستان بافق برداشت شود که نسبت به سال گذشته ۷۵ درصد رشد دارد و ارقام پسته تولیدی را اوحدی ، کله قوچی و احمدآقایی عنوان و بیان کرد : بیش از ۲ هزار و ۸۰۰ بهره بردار در این حوزه فعالیت دارند.
به گفته رحمتیان ۱۲۰ چاه عمیق ، ۶۰ حلقه چاه نیمه عمیق و ۱۲۰ رشته قنات، اراضی کشاورزی و باغ‌های شهرستان بافق را آبیاری می‌کند.
بافق نخستین تولید کننده خرما در استان یزد است و دهم مهر ماه امسال اولین جشنواره خرما با حضور معاون امور باغبانی وزیر جهاد کشاورزی در شهر نخل و آهن و آفتاب ( بافق) برگزار شد.
این مسئول همچنین سطح زیر کشت زعفران شهرستان بافق را ۷۶ هکتار اعلام کرد و گفت: از این مقدار ۵۵ هکتار بارور و بقیه غیر بارور است و از هر هکتار سطح زیرکشت ۲.۶ کیلوگرم محصول برداشت می‌شود و حدود ۷۵۰ نفر در حوزه تولید زعفران فعالیت دارند.
مرکز شهرستان ۵۰ هزار نفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق یزد قرار دارد.
۷۵۴۳/ ۶۱۹۷
اصغر عسکری
نظر شما