آموزشگاه‌های آزاد زبان؛ یار شاطر یا بار خاطر

نمایندگان امضا کننده این طرح که تعداد آنها بیش از ۵۰ نفر عنوان شده است، دلایلی برای این تصمیم اعلام کرده و معتقدند دانش آموزانی که قصد ادامه تحصیل در دانشگاه ها را ندارند و از آنجا که مهارت آموزی برای ورود به بازار کار در شاخه های کار دانش و فنی و حرفه ای در اولویت قرار دارد، تعلیم زبان خارجی برای آنها ضروری نیست.

از دیگر دلایل نمایندگان ناکارآمدی آموزش زبان انگلیسی در مدارس بیان شده است، مسئله ای که نظام تعلیم و تربیت کشور سال ها از آن رنج می کشد و همواره این انتقاد وارد شده که چرا آموزش زبان های خارجی در مدارس منجر به افزایش توانمندی دانش آموزان در فراگیری زبان نشده و آنها را راهی آموزشگاه های آزاد می کند.

در صورت تصویب این طرح در مجلس، آموزش و پرورش دیگر حق جذب و استخدام هیچ معلم زبان خارجی را نخواهد داشت. در ماده چهارم طرح مذکور آمده است: «از تاریخ تصویب این قانون استخدام به عنوان معلم برای آموزش زبان انگلیسی یا زبان‌های موضوع ماده ۲ این قانون از سوی وزارت آموزش و پرورش ممنوع است.»

چند سالی است که وزارت آموزش و پرورش در دوره ابتدایی فعالیت آموزشگاه های آزاد در مدارس را ممنوع اعلام کرده و آموزش زبان انگلیسی را در این سن مناسب نمی داند این در حالی است که دانش آموزان خارج از محیط مدرسه و با صرف هزینه های بسیار جذب آموزشگاه ها می شوند.

در دوره های بالاتر (متوسطه اول و دوم) نیز گرایش به سمت آموزشگاه های آزاد زبان وجود دارد و دانش آموزان از آنجا که اصول اولیه زبان را با بهره گیری از جدیدترین روش ها خارج از محیط مدرسه فرا می گیرند، عملا هر گونه آموزش در کلاس درس را برای خود مفید ندانسته و این کلاس برای آنها کسل کننده است.

در شرایطی که با بهره گیری از فناوری های جدید، هر روز فصل جدیدی برای گسترش ارتباطات و تعاملات میان ملت ها گشوده می شود، فراگیری زبان یک کشور می تواند فاصله ها را کمتر کند اما باید توجه داشت که برای آموزش زبان های خارجی در مدارس به زیرساخت ها و امکانات لازم نیاز است مسئله ای که شاید در سال های گذشته نسبت به زبان انگلیسی در حاشیه قرار گرفت و نتوانست آنگونه که باید در مدارس ما نمود پیدا کند.
زبان خارجی به واقع مورد توجه آحاد جامعه است، به طوری که خانواده ها در برخی موارد از همان دوران کودکی، فرزندان را به فراگیری رسمی و تخصصی آن و به ویژه زبان انگلیسی تشویق و البته هزینه های سنگینی نیز پرداخت می کنند.

متولیان امر و مسئولان وزارت آموزش و پرورش آموزش زبان را از سنین پایین برنمی تابند اما برنامه ریزی آنها بر این است که علاوه بر زبان انگلیسی، دانش آموزان در دوره متوسطه حق انتخاب فراگیری زبان هایی چون ایتالیایی، فرانسه، روسی، آلمانی و اسپانیایی را داشته باشند.
بر اساس مصوبه سال ۹۱ شورای عالی آموزش و پرورش، این امکان وجود دارد که هر یک از این پنج زبان به جای زبان انگلیسی و براساس علاقه مندی دانش آموزان به آنها آموزش داده شود. در این میان، شرایطی نیز همچون بهره مندی مدارس از امکانات لازم همچون معلم با تجربه و متبحر و حد نصاب ۱۵ دانش آموز برای هر کلاس معین شده است.
اما شواهد موجود حاکی از آن است که با وجود اهمیت انحصاری نبودن زبان انگلیسی برای آموزش به دانش آموزان، مصوبه یاد شده پس از سال ها هنوز آن طور که باید به اجرا درنیامده است؛ وضعیتی که استقبال نکردن دانش آموزان از فراگیری زبان های مورد نظر و کمبود امکانات لازم اعم از معلم متخصص در مدارس از علل آن ذکر می شود.

اما گویا این مصوبات و برنامه ریزی های وزارت آموزش و پرورش برای کیفیت بخشی آموزش زبان انگلیسی در مدارس موفق نبوده و کار را به جایی رسانده است که اینک نمایندگان مجلس شورای اسلامی در صدد هستند با تصویب طرحی نسبت به برون سپاری و واگذاری آموزش زبان های انگلیسی و غیر انگلیسی به آموزشگاه های آزاد اقدام کنند.

این طرح مخالفان و موافقانی دارد که از زوایای مختلف آن را مورد واکاوی قرار داده اند، از یک سو موافقان اعلام می کنند که آموزش های ارائه شده در مدارس تاثیری بر افزایش تبحر دانش آموزان در فراگیری زبان انگلیسی ندارد و اکنون با وجود آموزش زبان در مدارس، خانواده ها فرزندان خود را راهی آموزشگاه های آزاد زبان کرده و هزینه آن را هم تقبل می کنند پس در این صورت واگذاری کامل این آموزش به آموزشگاه ها هزینه مضاعفی را بر دوش خانواده ها تحمیل نمی کند.

اما منتقدان نیز در عین حال می گویند آموزش وظیفه ای است که بر اساس قانون به عهده دستگاه تعلیم و تربیت گذاشته است و اگر فراگیری زبان انگلیسی به آموزشگاه های آزاد سپرده شود، دانش آموزان مناطق کم برخوردار از این حق محروم خواهند شد موضوعی که مغایر با اصل برقراری عدالت آموزشی است.

طرح نمایندگان به ارتقاء آموزش زبان انگلیسی منجر نمی‌شود

معاون پیشین آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش درباره طرح نمایندگان مجلس به خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش گفت: هنوز این طرح را با عنوان شکستن انحصار آموزش زبان و عنوانی که اعلام شده مبنی بر واگذاری آموزش زبان به آموزشگاه‌های خصوصی که دو مقوله جدا از یکدیگر بوده را ندیده‌ام.

«علی زرافشان» ادامه داد:‌ موضوع شکستن انحصار آموزش زبان انگلیسی به این معنا است که زبان فرانسه و آلمانی و سایر زبان‌ها نیز آموزش داده شود، اما ممنوعیت آموزش زبان در مدارس به معنی پاک کردن صورت مسئله است.

وی افزود: آموزش و پرورش قبل از این طرحی را تصویب کرده بود که تمامی زبان‌هایی که در سازمان ملل به عنوان زبان گفت و گو انتخاب شده در آموزش و پرورش آموزش داده شود که مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش بوده و شامل زبان انگلیسی، فرانسه، آلمانی، عربی و زبان‌های دیگر است.

معاون پیشین آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: این مصوبه برای این بود که از تک زبانی خارج شده و تنها به زبان انگلیسی وابسته نباشیم. تعیین اینکه چه زبان‌هایی در کشور آموزش داده شود از وظایف آموزش و پرورش نبوده و جزء وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی است.

زرافشان تصریح کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی باید مشخص می‌کرده چه زبان‌هایی در آموزش و پرورش ارائه شود و مطالعه راهبردی در این خصوص نیاز است که شورا این کار را انجام نداده است.

وی اظهار داشت: چند سال گذشته این موضوع مطرح و دچار شکست شد زیرا تمام مناطق کشور آموزشگاه زبان نداشته و کیفیت آموزش در این مراکز به نسبت مدارس ارزشیابی نشده بود.

زرافشان هدف گذاری آموزش زبان در دستگاه تعلیم و تربیت را دلیل فقدان یادگیری دانش‌آموزان در پایان تحصیل عنوان کرد و گفت: آموزش و پرورش باید بازگو کند که چه انتظاراتی از آموزش زبان در مدارس دارد. زمانی که هدف گذاری تنها خواندن و نوشتن باشد دلیلی ندارد تا دانش آموز بتواند در یک جلسه سخنرانی کند.

وی گفت: اگر قرار است ۴ مهارت زبانی آموزش داده شود باید ابتدا زمان مناسب در اختیار باشد. به طور مثال کشورهای همسایه (عربستان، امارات، قطر و کویت و ...) از پایه اول دبستان پنج ساعت در هفته را به آموزش زبان خارجی اختصاص می‌دهند و در دوره اول متوسطه چند درس برای زبان انگلیسی در نظر گرفته می شود.

معاون پیشین آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش اضافه کرد: واگذار کردن برخی دروس به خارج از مدرسه اگر به این صورت باشد می توانیم بگوییم که درس کار و فن‌آوری باید به سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای واگذار شود.

زرافشان با بیان اینکه باید مشخص شود که قرار است آموزش و تربیت دانش‌آموز در محیطی غیر از مدرسه و با چه شرایط و نظارتی اتفاق بیفتد، اظهار کرد: پیش از این نیز به دلیل عملکرد پایین دانش آموزان پیشنهاد شده بود که آموزش زبان انگلیسی به آموزشگاه های خصوصی واگذار شود که اشکالات فراوانی در این طرح وجود داشت و موجب توقف طرح شد.

وی ادامه داد: اکنون نیز طرح نمایندگان اگر با این عنوان باشد پیشنهاد غیر کارشناسی بوده و به نظر می‌آید مرکز پژوهش‌های مجلس و وزارت آموزش پرورش درگیر تهیه چنین پیشنهادی نبوده و به همین دلیل پیشنهادی ابتدا به ساکن است که نه به مصلحت نظام تعلیم و تربیت کشور بوده و نه به مصلحت دانش آموزان است. همچنین این طرح به ارتقاء آموزش زبان انگلیسی نیز منجر نخواهد شد.

معاون پیشین آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش یادآورشد: پرداخت هزینه این آموزشگاه‌های زبان توسط اولیاء دانش‌آموزان کاری نامناسب بوده و بیشترین تاثیر آن روی خانواده‌های کم بضاعت خواهد بود.

زرافشان افزود: اکنون از طریق خرید خدمات آموزشی، امکانات لازم برای تعلیم و تربیت دانش آموزان مناطق محروم تامین می شود که البته با مخالفت های جدی مواجه است و اگر طرح خروج آموزش زبان انگلیسی از مدارس و واگذاری به آموزشگاه های آزاد اجرایی شود و منظور ورود موسسات زبان به مدارس باشد معنایی جز خرید خدمات برای آموزشگاه زبان انگلیسی ندارد و در صورتی که ممنوعیت آموزش زبان در مدارس مدنظر باشد بحث دیگری است که باید ابعاد مختلف آن را بررسی کرد.

وی تاکید کرد: باید منتظر ماند تا نمایندگان مجلس طرح را تکمیل کنند تا بتوان بعد از آن داوری عمیق تری در این خصوص انجام داد.‌

آموزش زبان انگلیسی در مدارس باید تقویت شود

«مجتبی مقصودی» کارشناس مسائل آموزش و پرورش نیز در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: در همه جای دنیا وقتی که آموزش یک موضوع درسی بی نتیجه یا کم نتیجه می شود مدیران فرهنگی طرح هایی را برای بهبود وضعیت آموزش آن درس پیشنهاد کرده و بودجه هایی برای آن اختصاص می یابد و گروه های ارزشیاب نیز نتایج آن را مورد بررسی قرار می دهند.

وی افزود: نمایندگان مجلس اکنون که دریافته اند آموزش زبان انگلیسی در مدارس نتیجه چندانی ندارد و دانش آموزان بعد از ۶ سال یادگیری زبان تقریبا هیچ چیز نمی دانند به این نتیجه رسیده اند که این درس را به طور کلی حذف کنند. درحالی که نتایج کنکور و دیگر ارزشیابی ها در مورد درس عربی هم مشابه همین نتیجه را دارد که دانش آموزان از زبان عربی هم چیزی نمی آموزند.

این کارشناس آموزشی تصریح کرد: اگر به نتایج کنکور مراجعه شود در می یابیم که حتی زبان فارسی هم نمرات چندان رضایت بخشی را ندارد.

مقصودی ادامه داد: اکنون که زبان انگلیسی یک زبان بین المللی است باید به آموزش آن توجه بیشتری شود و آموزش آن در مدارس تقویت شود. برای این کار باید ساعات آموزش زبان افزایش یابد، معلمان و دبیران آن دوره های بازآموزی بگذرانند و آموزش این زبان از اولویت های آموزشی باشد.

به گفته وی در بسیاری از کشورها آموزش زبان انگلیسی از دوره ابتدایی و حتی مهدکودک ها آغاز می شود تا در آینده بتوانند در دنیای کار و روابط اجتماعی حرفی برای گفتن داشته باشند.

طرح نمایندگان هزینه آموزش زبان را به عهده والدین می‌گذارد

این کارشناس آموزشی گفت: طرح نمایندگان تلاش دارد هزینه آموزش زبان را به عهده والدین بگذارد در حالی که با این کار بسیاری از کودکان از آموزش زبان انگلیسی محروم خواهند شد چون والدین پول چنین آموزش هایی را ندارند. اگر استدلال آنها برای برون سپاری آموزش زبان انگلیسی درست باشد می توان آموزش قرآن را هم به کلاس های مساجد سپرد و از دانش آموزان خواست در مساجد  قرآن یاد بگیرند یا در مورد بقیه دروس هم می توان با چنین استدلالی دروس را حذف کرد تا آنها در آموزشگاه های آزاد درس بخوانند.

مقصودی ادامه داد: مبلغی که خانواده‌ها برای فراگیری درس زبان انگلیسی در خارج از محیط مدرسه هزینه می‌کنند به خاطر اهمیتی است که این درس برای آنها دارد البته والدینی این امکانات را برای فرزندان خود در نظر می گیرند که از تمکن مالی مناسبی برخوردار هستند.

آموزش و پرورش برای توانمندسازی آموزش زبان طرح ارائه دهد

وی تصریح کرد: اگر مسئولان به فکر آموزش زبان انگلیسی هستند باید هم بودجه لازم را برای آن در نظر بگیرند و هم از آموزش و پرورش بخواهند طرحی را برای افزایش توان زبان انگلیسی دانش آموزان ارائه کنند. اما از آنجا که این کارها زحمت زیادی دارد شاید ساده ترین راه حذف آموزش زبان انگلیسی از مدارس باشد.

مقصودی گفت: دانش آموزان خانواده های مرفه از قافله آموزش زبان عقب نمی مانند اما دانش آموزان قشر متوسط جامعه که شاید پیش از این با هزینه اندک در کلاس هایی که آموزشگاه ها در خارج از ساعات درسی در مدارس برگزار می کردند، از این حداقل امکانات نیز محروم شده اند.

وی با تاکید بر اینکه آموزش زبان به دانش آموزان هزینه ای به آموزش و پرورش تحمیل نمی کند و اکنون فصل تحقیق و پژوهش سپری شده است، به دلایل ناکارآمدی آموزش زبان در مدارس اشاره کرد و گفت: فقدان توانایی لازم معلمان، کمبود ساعات آموزشی و جذاب نبودن کتاب های درسی از دلایل عمده این ناکارآمدی به شمار می رود حال آنکه می توان با برگزاری دوره های آموزشی برای معلمان و اندکی جذابیت در طرح و رنگ کتاب ها، در مدارس نیز همگام با آموزشگاه ها پیش رفت و به نتایج مثبت دست یافت.
این کارشناس آموزشی خاطرنشان کرد: فقدان یادگیری دروس صرفا به زبان انگلیسی محدود نمی شود و دانش آموزان عملا با هفت سال آموزش، در زبان عربی نیز ضعیف هستند.

اکنون باید دید مسئولان مربوطه بنا دارند این طرح را به چه نحوی اجرا کنند تا واگذاری آموزش زبان انگلیسی به آموزشگاه های آزاد باری از دوش وزارت آموزش و پرورش بردارد و در ادامه این تصمیم به کیفیت بخشی زبان منجر شود./